ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΓΙΑΝΝΗ ΑΓΓΕΛΑΚΑ: "ΔΕΝ ΕΙΜΑΙ ΜΕ ΚΑΝΕΝΑΝ, ΕΙΜΑΙ ΜΕ ΤΑ ΔΕΝΤΡΑ, ΤΑ ΠΟΥΛΙΑ, ΤΑ ΦΙΔΙΑ ΚΑΙ ΤΙΣ ΣΑΥΡΕΣ"!

Η πρώτη συνέντευξη για τη νέα χρονιά στα διαδικτυακά Άσματα και Μιάσματα είναι αυτή που μου παραχώρησε ο Γιάννης Αγγελάκας πριν από ένα μήνα. Η πρώτη επίσης συνέντευξη που έπαιρνα στη ζωή μου μέσω skype, αλλά και η πρώτη που έδινε με τον ίδιο τρόπο ο συνεντευξιαζόμενος καλλιτέχνης. Αυτός άλλωστε μου το πρότεινε, μιας και δεν υπήρχε το χρονικό περιθώριο μέχρι την επόμενη άφιξη του στην Αθήνα από τη Θεσσαλονίκη. Αμφότεροι, το βρήκαμε διασκεδαστικό και ελαφρώς αντεργκράουντ. Με αφορμή, λοιπόν, την ολόφρεσκη έκδοση του soundtrack για την κινηματογραφική Ψυχή βαθιά του Παντελή Βούλγαρη, ο Γιάννης Αγγελάκας μίλησε όχι μόνο γι' αυτό, αλλά και για πολλά άλλα θέματα που ήθελα εδώ και χρόνια να τον ρωτήσω. Δική του επίσης η επιθυμία να ντυθεί η συνέντευξη του με φωτογραφίες που τράβηξε ο φτηνιάρικος φακός μου, κατ' ευθείαν από την οθόνη του υπολογιστή, εν είδει ενός πιο παραστατικού τρόπου παρουσίασης. Τέλος, εφόσον εγώ ακόμη δεν έχω skype, ευχαριστώ την Λένα Πλάτωνος για τη φιλοξενία και για τη Ρόζα- Ροζαλία που τραγούδησε στον Αγγελάκα κι εκείνος γελούσε σαν παιδάκι που ξανάκουγε τριάντα χρόνια μετά τη Λιλιπούπολη.
Του Αντώνη Μποσκοΐτη (αναδημοσίευση από το τεύχος 167 του διφώνου)

Μέσα στην επέλαση του new wave πρωτοήρθατε σε επαφή με τη μουσική του Μάνου Χατζιδάκι, όταν την ίδια περίοδο έπεσε στα χέρια σας το βινύλιο με το έργο Για την Ελένη. Αληθεύει η ιστορία αυτή;
Δεν ήταν μόνο το Για την Ελένη. Από τη Μεταπολίτευση και μετά, εμείς ήμασταν δεκατεσσάρων ετών. Όταν βρεθήκαμε μέσα στο rock και αργότερα, το ΄78- ΄79 στο punk, το οποίο τάραξε τα νερά, θυμάμαι να την αράζουμε ελεύθερο κάμπινγκ στην Κρήτη. Εποχές που οι νέοι ζούσαν καλύτερα από σήμερα. Εκεί, λοιπόν, σε κάτι ερημικά καφενεία στην άκρη του κόσμου, θ' ακούγαμε πάντα και το Χαμόγελο της Τζοκόντας. Τα απογεύματα, με τσάι ή ρακές στη δύση του ήλιου! Είναι ένα πράγμα που έχει καταγραφεί πολύ ισχυρά μέσα μου. Εκεί ακριβώς ήρθε και το Τρίτο Πρόγραμμα, η γνωριμία μου με τη Λένα Πλάτωνος, τη Λιλιπούπολη και τη Ρόζα- Ροζαλία, την οποία είχα μόλις την τύχη να μου την τραγουδήσει η Λένα από το skype! Παρ' όλο, λοιπόν, που ήμασταν φτωχόπαιδα και δεν μας πολυάρεσε η κοινωνία της εποχής, μέσα από το Τρίτο Πρόγραμμα και τον Χατζιδάκι βρήκαμε συγγένειες. Θεωρούσαμε ότι ήταν δικοί μας άνθρωποι, άσχετα αν δεν έπαιζαν ηλεκτρικές κιθάρες ή τύμπανα.
Εσείς διασκευάσατε με τον Βελιώτη το Κάθε τρελό παιδί του Χατζιδάκι. Σας ερωτώ, πώς βλέπετε το ελληνικό τραγούδι τη στιγμή που εδώ και αρκετά χρόνια κατηγορείται ότι βρίθει από δημιουργούς- υδροκέφαλα του Χατζιδάκι;
θεωρώ τον εαυτό μου πάνω απ' όλα ακροατή. Πολλές φορές έχω μιλήσει κι έχω κάνει κριτική με αποτέλεσμα να παρεξηγούμαι ότι βγαίνω και κατακρίνω για να ευλογήσω τα γένεια μου. Έχω φάει μια επίθεση του στυλ δηλαδή δεν σου αρέσει τίποτα, ώστε εσύ είσαι ο καλύτερος; Δεν είναι εκεί όμως το θέμα. Δεν έχω το δικαίωμα να μιλάω ως ακροατής; Ανέκαθεν θεωρούσα ότι αποκλίνω από το γίγνεσθαι του ελληνικού τραγουδιού κι ότι κρατάω μια δική μου πορεία, την οποία ο καθένας μπορεί να κρίνει και να μου πει ότι θέλει. Μη μου στερεί όμως το δικαίωμα να εκφράζομαι ως ακροατής και ως άνθρωπος που ζω σε μια χώρα, στην οποία υποτίθεται ότι η τέχνη μπορεί ν' ανοίξει τα μυαλά των ανθρώπων, αντί να συντηρείται η ανοησία τους και να υμνείται η μετριότητα τους. Και στην Ελλάδα είχαμε μια μερίδα δημοσιογράφων, εκπροσώπων του κατεστημένου, που συντηρούσαν μία λαϊκή μουσική. Φτάνοντας στα σημερινά χάλια, είδαμε πώς αυτή η λαϊκή μουσική τελικά ήταν σκέτος λαϊκισμός. Αφήνω εκτός τον Χατζιδάκι και μερικές άλλες χρυσές εξαιρέσεις. Δε γίνεται, λοιπόν, να μη βρίθει τώρα το τραγούδι από υδροκέφαλα του Χατζιδάκι, όπως είπατε. Εδώ μετά τις Τρύπες βγήκαν πολλές μπάντες κι οι εταιρείες έψαχναν τρόπο πώς θα μας μιμηθούν.
Ακούγεστε σα να ασφυκτιάτε μεσ' στην ελληνική πραγματικότητα.
Γενικώς η πραγματικότητα στην Ελλάδα δεν μου αρέσει και ασκώ κριτική γιατί θα ήθελα να ζω σε έναν καλύτερο κόσμο. Δε μπορώ να κάνω αλλιώς, πνίγομαι απ' όλο αυτό το πράγμα, και θέλω και να μιλάω και να κράζω και να με κράζουνε, ας γίνει κάτι, βρε αδερφέ, τέλος πάντων, απ' το να προστατεύει ο ένας την καριέρα του άλλου.
Ανήκετε στους μετρημένους στα δάχτυλα καλλιτέχνες με μια εξαιρετική συνέπεια. Σα να είστε όμως απών από τα κοινωνικά γεγονότα και φυσικά δεν εννοώ τις συναυλίες διαμαρτυρίας. Πολύ θα ήθελα, λόγου χάριν, να διαβάσω μια επιστολή του Γιάννη Αγγελάκα στις εφημερίδες για κάποιο από τα πολλά θέματα που πονάνε τον τόπο αυτό.
Δεν ξέρω, ίσως θα μπορούσα να το κάνω πιο εφαρμοσμένα αυτό. Πάντως, όποτε δίνω μία συνέντευξη, όποτε μιλάω με ανθρώπους, μπαίνουν αυτά τα θέματα. Έχω μιλήσει δηλαδή και για τον Δεκέμβρη και για τους πιτσιρικάδες που θα πάρουν μολότοφ και θα μας κάψουν και για το ότι εκεί που πάμε θα ξεσηκωθούν τα νηπιαγωγεία στο τέλος. Από κει και πέρα, δεν με πήραν κι από κάποια εφημερίδα να μου πουν ξέρεις, Γιάννη, πες μας κάτι για ένα συγκεκριμένο θέμα, συνήθως μου τηλεφωνούν για συνεντεύξεις. Εκεί, λοιπόν, στο πλαίσιο των συνεντεύξεων κοιτάζω να περνάω τις απόψεις μου, τις σκέψεις και τα συναισθήματα μου. Δεν πιστεύω ότι είμαι απολίτικος. Εκτός της τηλεόρασης, που την αποφεύγω συνειδητά διότι δεν μου αρέσει ως μέσο, δε νιώθω ξεκομμένος ή απομονωμένος. Όποτε έρθει η ώρα να μιλήσω, μιλάω πάντα. Αν ας πούμε μου ζητούσε κάποιος να γράψω ένα κείμενο για τον Δεκέμβρη, θα το έκανα, δεν μου το ζήτησε όμως κανείς.
Μήπως τελικά προτιμάτε κι εσείς να μιλούν η μουσική και οι στίχοι σας;
Όχι, όχι, όχι, ωραίοι είναι η μουσική κι οι στίχοι, στα χρόνια όμως που ζούμε, καλό είναι να εκφράζεσαι γενικώς. Όταν βλέπουμε τα πράγματα και πάνε στραβά, κάποιες φωνές πρέπει να υπάρχουν, δε γίνεται αλλιώς. Εγώ περίμενα να βγουν οι διανοούμενοι, οι άνθρωποι του πνεύματος- όπως τους λένε- και να ασκήσουν μια σκληρή κριτική σ' αυτή τη χώρα. Να μη χαϊδεύουν τις πληγές του νεοέλληνα. Δε συνέβη τίποτα απολύτως!
Έχετε εκδώσει αφενός ποιητικές συλλογές και αφετέρου τραγούδια που μόνο αυτιά δεν χαϊδεύουν. Από τις Τρύπες μέχρι σήμερα, πού θα λέγατε ότι βασίζεται το προσωπικό σας στιχουργικό οικοδόμημα;
Δε μπορώ να καταλάβω ακριβώς τι σημαίνει στιχουργικό οικοδόμημα. Για μένα ο νταλκάς μου ήταν πάντα να βγαίνει ένα τραγούδι που να' χει λόγο, ρυθμό, μελωδία, μία παράξενη αρμονία και να μεταφέρει δύναμη. Από κει και πέρα, ο λόγος οφείλει να μεταφέρεται μέσα στην ευρύτερη μαγεία, τη δύναμη του τραγουδιού: στα συναισθήματα, στα ρίγη της καρδιάς και του μυαλού. Εκεί εγγράφεται κι ο λόγος, ένα μόνο μέρος του συνολικού τραγουδιού. Γράφω ας πούμε κάποια δίστιχα, μετά γίνονται τετράστιχα, βάζω μια μελωδία από πάνω, έτσι δουλεύω και δε μπορώ να σας το περιγράψω. Είναι σα να ρωτάς έναν μαραγκό πως έφτιαξε ένα τραπέζι. Στη μουσική συμβαίνει κάτι παραπάνω, πέρα απ' τη λογική.
Τι εννοείτε ακριβώς παράξενη αρμονία;
Θα πω κάτι πολύ μπανάλ, αλλά θεωρώ προσπάθεια αυτογνωσίας το να φτιάχνω μουσική κάθε φορά. Θέλω να κάνω κάτι που θα ξαλαφρώσει, θα ζεστάνει, θα παρηγορήσει και θα βάλει στη θέση του ακροατή πρωτίστως εμένα τον ίδιο. Πράγματα δηλαδή που τα έχω ζήσει ως δέκτης και ως ακροατής και που ύστερα τα ζω ως πομπός. Δε φτάνουν οι λέξεις για να περιγράψεις την κατασκευή ενός τραγουδιού.
Νίκος Νικολαΐδης- Παντελής Βούλγαρης. Ποιες συγγένειες και διαφορές θα βλέπατε μεταξύ των δύο σκηνοθετών που σας ανέθεσαν τη μουσική των ταινιών τους;
Ο Παντελής είναι ένας γλυκός και ήρεμος άνθρωπος, κοιτάζει να βρει την αγάπη στα πράγματα. Εκεί ήταν και όλη του η προσπάθεια, πιστεύω, να συμφιλιωθεί με την ιδέα ότι κάποτε στον τόπο αυτό έγινε κι ένας Εμφύλιος. Τέτοιες ταινίες του αρέσει να κάνει! Ο Νίκος ήταν πάντα πιο δύστροπος, πιο αντικοινωνικός, επαναστάτης. Είχε μιαν άλλη ορμή, ήθελε να βρίζει αυτόν τον τόπο και καλά έκανε! Κάποιος έπρεπε να βρίζει, γι' αυτό τώρα βρίζουμε κι εμείς. Πρέπει να φάει χοντρό βρωμόχερο ο τόπος αυτός μπας και συνέλθει, εκεί που όλοι θέλουν να γλείφουν και να κάνουν δημόσιες σχέσεις! Ας κάνουν ότι θέλουν κι εγώ θα συνεχίσω τη δουλειά μου. Για να ξαναγυρίσουμε στην ερώτηση, εγώ πέρασα πολύ ωραία και με τους δυο. Απ' τη μια δούλεψα με έναν άνθρωπο εξουσιαστικό, δύστροπο που έλεγχε τα πάντα κι απ' την άλλη είχα τον Παντελή που ήταν χαλαρός με το συνεργείο, με τους ηθοποιούς του. Ο Παντελής έπαιρνε αυτό που ήθελε με την αγάπη και ο Νίκος με τη βία. Ο Νίκος, επίσης, ήταν αυτός που με μύησε ουσιαστικά στη σύνθεση κινηματογραφικής μουσικής. Με τον Παντελή ήμουν πιο έτοιμος!
Αν διαβάσει κανείς τα credits στο cd σας, βλέπει πάλι τα ονόματα των ίδιων συνεργατών: Βελιώτης, Σιώτας, Χαρμπίλας, Καργιωτάκης, Σαδίκης κ.α. Εδώ κολλάει το alltogethernow ως δισκογραφική ετικέτα και μότο σας;
Δεν πρόκειται για απλούς συνεργάτες, δηλαδή όποτε θέλω πολλά βιολιά να απευθύνομαι στον Σιώτα. Είμαστε πάρα πολλά χρόνια όλοι μαζί, συνεννοούμαστε κι έχουν γίνει κατακτήσεις στους τομείς της επικοινωνίας και της αισθητικής. Δεν υπάρχει ωραιότερο πράγμα απ' το να λες πάμε να φτιάξουμε ένα soundtrack κι ο Βελιώτης να' χει αυτό, ο Χάρμπι κάτι άλλο, ο Τίτος εκείνο κ.ο.κ. Ξέρω ότι απ' την αρχή το αποτέλεσμα ήταν μεγάλη πολυτέλεια και μεγάλη ευτυχία, τη στιγμή που τίποτα δεν έγινε τυχαία. Νιώθω ευγνωμοσύνη που συνάντησα αυτούς τους ανθρώπους και μπόρεσα να επικοινωνήσω τόσο βαθιά μαζί τους.
Πόσο δεκτικός είναι ο Γιάννης Αγγελάκας εάν κάποιος άγνωστος μουσικός έρθει και του ζητήσει συνεργασία; Πέραν δηλαδή του δικού του team.
Η αλήθεια είναι πως είμαστε πολύ απορροφημένοι με την εταιρεία και διάφορες παραγωγές που κάνουμε. Είμαι λίγο στριφνός, αλλά ίσως να μη φταίει αυτό. Είχα αρκετές προτάσεις, μα δεν μου άρεσε και κάτι απ' αυτές. Το Όταν χαράζει του Θανάση Παπακωνσταντίνου ήταν ένα πολύ καλό τραγούδι και γι' αυτό το είπα. Ήξερα ότι θα συνέβαινε κάτι μαγικό μ' αυτή τη συνάντηση, όπως και συνέβη. Δεν ξανάτυχε μετά απ' αυτό. Δεν κυνηγάω κι εγώ συνεργασίες, αλλά πιστεύω ότι αν είναι να συναντηθούν ορισμένοι άνθρωποι και να κάνουν πράγματα, θα συναντηθούν.
Το soundtrack αυτό ακούγεται σαν μια φυσική και ιστορική συνέχεια του δημοτικού μας μοιρολογιού. Δεν θα πάω πάλι στον Σαββόπουλο με τον Μπάλο και τα ανορθόδοξα παντρέματα του στις αρχές του ΄70, αλλά ακόμη πιο πίσω, στα ψυχεδελικά 60s, τότε που οι Kaleidoscope- αν τους ξέρετε- στην άλλη μεριά του πλανήτη διασκεύαζαν τη Γερακίνα του Τσιτσάνη. Πόσο πιστεύετε ότι η ελληνική δημοτική και λαϊκή μουσική προσφέρεται για προοδευτικές μεταποιήσεις;
Δεν είναι ακριβώς μεταποίηση. Πιστεύω πως η μουσική παγκοσμίως κουβαλάει μία παράδοση, μία ρίζα κοινή, όπως συμβαίνει με την ηπειρώτικη και την κινέζικη πεντατονική κλίμακα. Αυτό που με γοήτευε από πιτσιρικάς ήταν οι πολύ παλιές ηχογραφήσεις. Ο κόσμος προπολεμικά έπαιζε ένα είδος μουσικής πολύ πιο άμεσο και συγκλονιστικό. Μετέφερε μηνύματα ενός ανθρώπου που είχε χαθεί. Ήταν πολύ παρόντες όταν το έκαναν και καθόλου αλλοτριωμένοι. Δεν υπήρχαν εταιρείες, μάνατζερς, άγχη για καριέρες ή δημόσιες σχέσεις σε αντίθεση με τις επόμενες δεκαετίες, τις δικές μας, που όλο και απομακρυνόμαστε από την έννοια, το τελετουργικό και τη μαγεία της μουσικής. Η μουσική είναι από μόνη της μία παράδοση που εξελίσσεται. Αυτό ήταν και οι Επισκέπτες και ότι κάναμε με τον Βελιώτη και το τωρινό soundtrack. Την επαφή του μουσικού με τη μουσική ψάξαμε, ούτε εδώ έκατσα να ψάξω τα μοιρολόγια. Τα περιέχουμε μεσ' στο αίμα μας αυτά. Φυσιολογικό ήταν να περάσω τα μοιρολόγια μέσα από τα δικά μου βιώματα ή την πειραματική μουσική. Ο Ψαραντώνης μου έλεγε πάμε να φτιάξουμε καινούργιους χορούς, οραματιζόμενος να στείλει τη μουσική του στο διάστημα. Αυτοί οι άνθρωποι με ενδιαφέρουν κι αυτή είναι η σχέση μου εμένα με την παράδοση, δεν τίθεται θέμα μεταποίησης της, αλλά εξέλιξης.
Κατανοητό. Ας πάμε τώρα στα Έρημα βουνά. Συνήθως στους τίτλους τέλους μίας ταινίας, το κοινό εγκαταλείπει την αίθουσα. Στη δική σας περίπτωση ακούστηκε το εξής χαριτωμένο: ήθελα να φύγω αλλά έμεινα μέχρι το απόλυτο σκοτάδι για να ακούσω ολόκληρο το τραγούδι του Αγγελάκα. Ήταν επιλογή του Βούλγαρη να κλείσει την Ψυχή βαθιά με το συγκεκριμένο κομμάτι ή εσείς το γράψατε για να συνοδεύσει ακριβώς την τελευταία σεκάνς με τους τίτλους;

Ο Βούλγαρης μου είχε πει ότι ήθελε ένα τραγούδι για το τέλος, όπου οι ήρωες θα χαμογελούν ευτυχισμένοι ή και συμφιλιωμένοι. Ένα πολύ τρυφερό φινάλε. Ξέροντας λοιπόν τι επιθυμούσε ο σκηνοθέτης έκανα κι εγώ απλά ένα τραγούδι.
Φοβηθήκατε καθόλου το ενδεχόμενο να βγει το τραγούδι τελείως συναισθηματικό, στοχεύοντας στον αντίστοιχο συναισθηματισμό του ακροατή- θεατή; Μία ευκολία να το πω αλλιώς.
Κι εδώ, σε μία ταινία, έδρασα όπως συνήθως δρω. Συγκινήθηκα από το σενάριο, μού ξύπνησαν διάφορα δικά μου συναισθήματα κι έτσι έγραψα μουσική. Δεν πιστεύω ότι είμαι κι ο άνθρωπος που μπορεί εύκολα να εκμαιεύσει τα συναισθήματα του άλλου.
Γιατί το λέτε αυτό; Δεν είναι απαραίτητα κακό.
Γιατί πιστεύω ότι από τη στιγμή που κάνω κάτι μεταφέρει τη δική μου φόρτιση. Όποιος συντονιστεί μ' αυτό, χαίρομαι. Αν δε συντονιστεί, δε με νοιάζει κιόλας. Δεν κάνω μουσική για να πάρω συναίσθημα, αλλά για να δώσω. Μια ζωή το πρώτο πράγμα που με ενδιέφερε ήταν να συγκινήσω εμένα. Και σκοπός μου ήταν εδώ να αποδώσω περισσότερο την αγωνία των δέντρων, έχοντας την ευκαιρία να περπατήσω στους τόπους των γυρισμάτων της ταινίας. Δεν είμαι με κανέναν, είμαι με τα δέντρα, τα πουλιά, τα φίδια και τις σαύρες.
Κλείνοντας, μιλήστε μου λίγο για τη συνεργασία σας με το γυναικείο πολυφωνικό σχήμα Διώνη. Έχει μια πολύ υποβλητική παρουσία μέσα στις μουσικές σας, σαν να πρόκειται για φωνές χαμένων ψυχών από τον Κάτω Κόσμο.
Αυτό ήταν το ζητούμενο. Οι φωνές να μπορούν να μεταφέρουν αυτή την εικόνα που περιγράψατε, την ψυχεδελική εμπειρία και την αγωνία. Τις είχα μέσα μου αυτές τις φωνές, τις άκουγα, όπως ακούω κάθε φορά και τις μουσικές μου πριν την ηχογράφηση. Βρήκα τη Διώνη και δουλέψαμε πολύ, αφού ανέλαβα τη μουσική της ταινίας τον Αύγουστο του 2008 και την παρέδωσα ακριβώς ένα χρόνο μετά. Μπορέσαμε έτσι να οδηγήσουμε το όλο πράγμα σε ένα αποτέλεσμα με τα κορίτσια να θέλουν να ρισκάρουν πολύ περισσότερο από τη δική τους κατάρτιση στην παράδοση.