Μια ''κουφή'' συνέντευξη με τον σκηνοθέτη και ηθοποιό Βαλάντη Φράγκο

Τρως τα βράδια ή έφαγες τώρα λόγω της περίστασης;

Όχι, τρώω, μια χαρά.

Δηλαδή θα βγεις για φαγητό μετά από μία παράσταση;

Αγαπημένη συνήθεια.

Είναι και μια μορφή κοινωνικότητας;

Προς τα κει πάει το πράγμα.

Απλά θα περάσει η ώρα ή θα ειπωθεί και κάτι συγκλονιστικό;

Νομίζω πως σου δίνει τη δυνατότητα να ακούσεις ή να πεις κάτι καινούργιο. 

Όχι πάντα, όμως.

Όχι πάντα. Εξαρτάται κι απ' το φαΐ αν είναι επιτυχημένο. Μπορεί να σε καλύψει τόσο δηλαδή το φαΐ που να μη χρειάζεται να πεις και τίποτα.

Καλό αυτό.

Ναι.

Που βγαίνετε αμέσως μετά την παράσταση; Κάπου κοντά εκεί;

Εκεί κοντά, ναι, στα πέριξ του Παγκρατίου.

Παγκράτι μένεις;

Ναι.

Δεν έχει παραγίνει κυριλέ το Παγκράτι τελευταία;

Έχει, ναι, αλλά κρατάει και κάτι ωραίο α λα παλαιά.

Το ''Άσμα Ασμάτων'' θα το διάβασες στο Παγκράτι, φαντάζομαι, στη μετάφραση του Σεφέρη.

Στη μεταγραφή του Σεφέρη, όπως την έλεγε κι ο ίδιος.

Πως θέλησες να φέρεις βόλτα, δραματουργικά, ένα τόσο σύνθετο κείμενο;

Το κείμενο αυτό μεταφέρει μια τόσο βαθιά συγκίνηση που κατευθείαν το σκέφτεσαι και κατευθείαν το χάνεις. Είναι αυτή η δύσκολη συνθήκη που σου δημιουργούνται πάρα πολλές εικόνες και την επόμενη στιγμή δεν θυμάσαι τίποτα. Είσαι απλά γεμάτος και κατειλημμένος απ' αυτό.

Κάνε μου τη γνωριμία με τον σκηνοθέτη που κάθεται απέναντι μου.

Το ''Άσμα Ασμάτων'' είναι η πρώτη μου σκηνοθετική δουλειά. Οι προηγούμενες δύο ήταν σε συνεργασία με τις δύο συνεργάτιδες μου από την ομάδα. Η δεύτερη εργασία συγκεκριμένα που παίχτηκε στο Δημοτικό Θέατρο του Πειραιά ήταν η διασκευή για παιδικό θέατρο μίας νουβέλας του Τολστόι.
Γιατί οι Έλληνες καλλιτέχνες ασχολούνται τόσο πολύ με τα παιδιά;
Υπάρχει η θετική και η αρνητική πλευρά του πράγματος. Η θετική λέει ότι είναι καλό να ασχολείσαι με τα παιδιά, να παράγεις κάτι για να τα εκπαιδεύσεις, αν κι αυτό ακούγεται πολύ ''ψεύτικο'' τώρα.  Δεν με ενδιαφέρει καθόλου εμένα κάτι τέτοιο, πέραν δηλαδή του να εμπνεύσεις τα παιδιά. Να κάνεις μία παράσταση, ας πούμε, στοχεύοντας στη δημιουργικότητα και στη φαντασία τους. Η αρνητική, πάλι, έγκειται στο ότι γίνονται πολλές παιδικές παραστάσεις καθαρά για βιοπορισμό. Εκεί συνήθως γίνονται ''εγκλήματα'', κακές επιλογές έργων, προχειροδουλειές με λίγα λόγια...
Πες μου πόσο εύκολο ή δύσκολο είναι να ξεχωρίσει ένας νέος σκηνοθέτης στην Ελλάδα.
Ουσιαστικά και πραγματικά πολύ δύσκολο κι όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και έξω, φαντάζομαι. 
Θα το έθετα αλλιώς το ερώτημα: Ποιο είναι το στίγμα ενός σκηνοθέτη σήμερα;
Η προσωπική ματιά. Αυτό που λένε για τις ταινίες του Αβρανά, που από τα πρώτα δέκα λεπτά καταλαβαίνεις ότι υπάρχει ένας συγκεκριμένος κόσμος, ένα σύμπαν. Και στον Λάνθιμο υπάρχει αυτό, όπως κι ακόμα πιο μεγάλο υπήρχε στον Αγγελόπουλο. Θεωρώ λοιπόν πως αν στήνεις ένα σύμπαν προσωπικό, θα ξεχωρίσεις, έστω και χωρίς τον τρόπο που θέλει ο καθένας. 
Πρέπει νά'σαι πολύ επίμονος και υπομονετικός.
Πάντα. Οι άνθρωποι έχουν γίνει τρομερά καταρτισμένοι, άρα δύσκολο θα βρεις κάποιον που να μην είναι καλός στο τεχνικό μέρος. Από κει και πέρα, οι περισσότεροι είναι εμπνευσμένοι ή τουλάχιστον έχουν εμπνευσμένες στιγμές. Όποιος διαθέτει επιμονή και υπομονή, να αντέχει μέσα στα χρόνια που περνάνε, κάτι θα πετύχει.
Κι όταν κάποιος τυχαίνει να είναι πλούσιος, θα το κάνει για το ψώνιο του απλά χωρίς να ''ματώσει'' ιδιαίτερα;
Η αλήθεια είναι πως αν δεν έχεις χρήματα, δεν μπορείς να κάνεις θέατρο. Στενόχωρο, αλλά το πιστεύω, καθώς έχω συμμετάσχει σε παραγωγές με μηδενικό μπάτζετ...
Που πήγαν άπατες;
Δεν είναι αυτό, είναι που δε μπορείς να φτάσεις στο σημείο που θες. Χωρίς χρήματα απλά θα σου πετύχουν κάποια πράγματα, θα μείνεις σε μια προσπάθεια. Έχω γνωρίσει πολλούς ανθρώπους που τα παράτησαν, όχι γιατί δεν είχαν να ζήσουν, αλλά γιατί δε μπορούσαν να κάνουν ότι ονειρεύονταν.

Ο Βαλάντης Φράγκος και η συνεργάτιδα του, Ελένη Ζαραφίδου

Σου αρέσει να δουλεύεις με ένα team μόνιμων συνεργατών;
Σίγουρα μου αρέσει να δουλεύω με την ομάδα που τώρα έχει ανοίξει και από τρεις γίναμε έξι - εφτά. Στόχος μου ούτως ή άλλως είναι να δημιουργηθεί ένας θίασος με περισσότερα άτομα για να προχωρήσουμε και ρεπερτοριακά. Δεν μπορείς να ανεβάσεις Τσέχοφ, ας πούμε, με μικρό team ανθρώπων.
Αν υποθέσουμε ότι υπάρχουν οι επιρροές του καθενός δημιουργού, κάτι που βρίσκω λογικό, αυτό που μου άρεσε στο ''Άσμα Ασμάτων'' ήταν η σκηνοθετική πρωτοτυπία σου.
Θα σου απαντήσω μέσω...Καλκούτας (γέλια). Και να πας σε μία κατεύθυνση, μίμηση, στον Βογιατζή θα πας, όχι κάπου που δεν έχει αξία. Και μένα οι παραστάσεις του Βογιατζή έχουν χαραχθεί μέσα και έξω μου. Προσπαθώ να έχω την προσωπική ματιά που σου έλεγα πριν, γι' αυτό και κάνουμε πρόβες για πολύ καιρό, για να προσπαθήσουμε να ''πούμε'' ένα μεγάλο ποσοστό αυτού που θέλουμε. Σίγουρα οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν ιδέες και δεν το λέω για μένα. Μεθαύριο μπορεί να μην έχω...
Τι ζώδιο είσαι;
Ζυγός με Αιγόκερω.
Συνέχισε.
Θεωρώ πως οι πιο πολλοί έχουν καλές ιδέες κ.λπ., αλλά μεγάλο ρόλο παίζει το να βρεις και συνεργάτες που μπορούν να τις υλοποιήσουν. Ποτέ δε θεωρώ ότι φτάνεις στο 100% αυτού που έχεις στο μυαλό σου, αλλιώς θα άγγιζες την τελειότητα.
Μου άρεσε και η κινηματογραφική δομή του ''Άσματος Ασμάτων'', το ότι όλα γίνονται γρήγορα. Ακόμα και η επιλογή μιας Αλβανίδας ηθοποιού για το συγκεκριμένο ''άσμα'' ήταν τρομερά επιτυχημένη.
Η Αουλόνα Λούπα είναι όντως μια μετανάστρια, ηθοποιός, που πατάει και στους δύο κόσμους, Αλβανία και Ελλάδα, και στα αλβανικά και στα ελληνικά. Δε μπορείς να αγνοήσεις το ότι αναπνέει και σε μια γλώσσα μητρική, έστω βαθιά θαμμένη, μια κι ήρθε στην Ελλάδα μικρό κοριτσάκι. Εγώ πολύ ήθελα να συνομιλήσει η ηθοποιός αυτή με όλο αυτό που συμβαίνει τούτη τη στιγμή στην Ελλάδα, έτσι όπως ειν' αυτή. 
Μετά από δέκα χρόνια πως θά'ναι λες, όχι η Ελλάδα, αλλά ο εαυτός σου;
Ίδιος. Είμαι 37 και νομίζω πως σκέφτομαι με τον ίδιο τρόπο όπως στα 7 μου! 
Υπερβολικό.
Μάλλον με τον ίδιο τρόπο που αντιλαμβανόμουν τον κόσμο, θα έλεγα. Αυτά που με απασχολούσαν τότε, αυτά με απασχολούν και τώρα. Δεν το λέω για να πω πόσο σκεπτόμενο παιδί ήμουν, αλλά πιστεύω πως πάντα γυρνάς γύρω από τα ίδια ζητήματα: Η ύπαρξη, η μη ύπαρξη, το ποιος είμαι μέσα σ' όλο αυτό που ζω...
Ο θάνατος.
Ο φόβος του θανάτου, όχι ο ίδιος ο θάνατος. Περνάω πολλές φορές αυτό το φόβο που τον νιώθω και τον αντιμετωπίζω κι άλλες πάλι τον αγνοώ πλήρως. 
Το οικογενειακό σου background ποιο είναι;
Πολύ απλά πράγματα. Σε ένα μικρό χωριό της Χαλκιδικής γεννήθηκα και μεγάλωσα ώσπου πέρασα στο πανεπιστήμιο.
Σε χωριό; Ωραίο δεν είναι αυτό;
Ναι, όσο το σκέφτομαι κι εγώ. Ο πατέρας μου πυροσβέστης και ζούσαμε το φόβο μην πιάσει καμιά φωτιά και τον χάσουμε. Τα καλοκαίρια ειδικά που πάντα έπιανε φωτιά στο Άγιο Όρος. Η μητέρα στο σπίτι, μαμά δύο αγοριών. Έχω ακόμη έναν αδερφό.
Πως έζησες τη μετάβαση από το χωριό σε μια μεγαλούπολη για τις σπουδές σου;
Έζησα έξι-εφτά χρόνια στη Θεσσαλονίκη. Ήταν εύκολο. Το ήθελα πάρα πολύ κι αυτό δε με δυσκόλεψε στην προσαρμογή. Ξέρεις, ωραία χρόνια, φοιτητικά, πανεπιστήμιο, λάθος επαγγελματικός προσανατολισμός, όλα αυτά.
Σε ποια σχολή είχες περάσει;
Χμμ...Στο Διεθνών Ευρωπαϊκών Οικονομικών και Πολιτικών σπουδών. Το τελείωσα, αλλά από πολύ νωρίς θέλησα να ασχοληθώ με το θέατρο. Με ένα τρόπο ασφυκτιούσα μεσ' στη σχολή. Έπεσα σε μια μεγάλη θλίψη μέχρι να μπορέσω να κάνω το επόμενο βήμα. 
Με εσωστρέφεια ή ψυχοσωματικά;
Κυρίως με ψυχοσωματικά. Κρίσεις πανικού...Δεν έφτασα μέχρι το γιατρό, αλλά νομίζω πως με βοήθησε πολύ ο αδερφός μου που μέναμε μαζί. Αυτός με έσπρωξε στην ουσία για να κάνω θέατρο. 
Τι δουλειά κάνει σήμερα ο αδερφός σου;
Έχει μια εταιρεία με ιατρικά και φαρμακευτικά είδη. Πήγαινα λοιπόν κι έβλεπα πολλές θεατρικές παραστάσεις. Είχα μπει και σε μια ομάδα της Θεσσαλονίκης μέχρι που πέρασα από μία ακρόαση. Γνώρισα μια πολύ ωραία ομάδα που λεγόταν Ακτίς Αελίου, αχτίδα ηλίου δηλαδή. Απ' αυτά τα παιδιά γνώρισα το θέατρο και δούλεψα για δύο χρόνια επαγγελματικά μαζί τους. Πέρασα υπέροχα μέχρι που έφτασε ο χρόνος να κατέβω στην Αθήνα.
Ειδικά γι' αυτό;
Ειδικά για το θέατρο, ναι! Αποκλειστικά για το θέατρο! Η Αθήνα ήταν άλλη μεγάλη ιστορία για μένα, γιατί επίσης την ήθελα πολύ, ήθελα να δουλέψω στο θέατρο, να μπω σε μια δραματική σχολή, εφόσον είχα κι εκείνη την ευκολία, να έχω δουλέψει επαγγελματικά χωρίς ανάλογες σπουδές. Κατάλαβα ότι μου χρειαζόταν ένας χρόνος σπουδών, όταν είδα πώς δούλευαν οι επαγγελματίες του θεάτρου. 
Και σε ποια σχολή πήγες;
Στη σχολή Δήλος της Χατούπη. Πέρασαν εξαιρετικά κι αυτά τα τρία χρόνια στη σχολή με πολύ καλούς καθηγητές, τον Ήμελο, την Πατεράκη και τη Χατούπη βέβαια. Για να μπορέσω βέβαια να σπουδάζω, να μένω εδώ πέρα και να ζω, έπρεπε να βρω μια δουλειά. Τη βρήκα!
Ως τι;
Ως τραπεζικός υπάλληλος! 
Τι λες, βρε παιδί μου; Ξέρεις τι βίσμα θες για να μπεις υπάλληλος σε τράπεζα;
Στη δική μου περίπτωση το έκανα για εφτά χρόνια κι έφυγα. 
Ξέρεις τι έχω παρατηρήσει; Συνήθως οι καλλιτέχνες που παράτησαν δουλειά στην τράπεζα, είναι πολύ καλοί στην τέχνη τους. Δύσκολα ο άλλος θα χαλάσει μια στρωμένη δουλειά...
Προσπαθώ ν'ακολουθώ πάντα αυτό που θέλω να κάνω, δεν τ' αφήνω. Πήγαινα στη σχολή και στην τράπεζα παράλληλα. Εξασφάλιζα τα προς το ζην. Το 2008 συνέβαιναν όλα αυτά.
Πως πέρασες από την υποκριτική στη σκηνοθεσία;
Μια χαρά το ήξερα από τότε. Μπορώ να σου πω ότι είναι σαν κάτι να έτρεχε στο πίσω μέρος του μυαλού μου, που κάποια στιγμή θα έβγαινε. Δεν υπήρχε άλλη περίπτωση! Μια ανάγκη για να πεις κάτι δημοσίως. Ακούγεται τετριμμένο, αλλά η αλήθεια είναι. Και στα κλισέ έχουμε βρει τελικά μεγάλο βάθος.
Συμφωνώ. Ξέρω πως ετοιμάζεις κάτι μεγάλο, συνεργαζόμενος με ένα σπουδαίο πρόσωπο. Δεν επιθυμείς ακόμα την κοινοποίηση του project. Ένα σχόλιο ίσως;
Πάμε για ένα μεγάλο πράγμα και μακάρι να μπορέσει να συμβεί. Προορίζεται να παρουσιαστεί το καλοκαίρι του 2018 και μέχρι τότε θα δουλεύω το κομμάτι της δραματουργίας, καθώς πρόκειται για ένα πολύ απαιτητικό έργο. Ενδιαμέσως θα κάνω και κάτι σαν ηθοποιός, όχι σαν σκηνοθέτης. Έχουμε κανονίσει μία συνεργασία με την Ελένη Ευθυμίου. 
Να μου τη φιλήσεις!
Τα μπλέκουμε όλα, κατάλαβες; Ένα χωριό έχουμε γίνει πια (γέλια) Με την Ελένη θα κάνουμε μεσ' στο χειμώνα ένα μονόλογο του Μπέρνχαρτ, τέτοια πράγματα σχεδιάζουμε. Τώρα είμαι στις πρόβες του Εθνικού που ευτυχώς πληρώνονται. Το καλοκαίρι θα είμαι με την Κατερίνα Ευαγγελάτου στην Επίδαυρο με την Άλκηστη στο Χορό. Πρώτη φορά μπαίνω σαν ηθοποιός σε τόσο μεγάλο project.
Δικαιολογημένα είναι η Επίδαυρος για τους ηθοποιούς ότι και το Ηρώδειο για τους τραγουδιστές;
Δεν ξέρω για τους τραγουδιστές και μακάρι να ήξερα. Για μένα σίγουρα η Επίδαυρος ανεβάζει τον πήχη ψηλά απ' την άποψη της παρουσίας και του λόγου σε ένα τέτοιο θέατρο. Αν δεν είναι δικαιολογημένος ο λόγος σου, ο χώρος δεν μπορεί να σε δεχτεί, δεν στέκεσαι δηλαδή. Ευτυχώς που ακόμα οι σκηνοθέτες σαν την Κατερίνα στοχεύουν κάπου πολύ ψηλά για την Επίδαυρο, έχουν όραμα. Μιλάω ανεξαρτήτως αποτελέσματος και αποδοχής από το κοινό. 
Θα σε θεωρούσες τυχερό;
Ναι, ναι, με την έννοια του ότι δεν μου έχει συμβεί κάτι τραγικό ή απρόοπτο. Μπορώ ν' ακούω τον εαυτό μου και τους γύρω μου. Δεν είναι θέμα μόνο δικής μου προσπάθειας, αλλά και τύχης. Ποτέ δεν θα έλεγα τον εαυτό μου τυχερό αν είχα κερδίσει το τζόκερ, ούτε καν (γέλια).
Κι ένας άτυχος τι κάνει; Δε θέλει γύρω του ανθρώπους, αυτούς που εσύ τους ακούς;
Αυτό ήταν κι ένα δικό μου γνώρισμα αρκετά χρόνια πίσω. Όσο έβρισκα το περπάτημα μου, ήθελα να είμαι ολοένα και περισσότερο μέσα στους ανθρώπους. 
Δεν τη θες καθόλου τη μοναξιά κι εσύ.
Με τρομάζει πολύ παρόλο που την αποζητώ. 
Ποιες ώρες της ημέρας σε επισκέπτεται περισσότερο;
Δεν ξέρω...Νομίζω πως τα τελευταία χρόνια της ζωής μου δεν νιώθω καθόλου μοναξιά. Σαν να την αποζητώ ψευδώς, αφού δεν τη χρειάζομαι. Πέρασα στο στάδιο της εικονικής πραγματικότητα της κατασκευασμένης μελαγχολίας.
Με τι θα θύμωνες πολύ;
Με κάτι πολύ θεμελιώδες. Με το ψέμα, ας πούμε.
Πως περνάει ο χρόνος σου;
Πρόβες και διάβασμα. Στο διάβασμα επικεντρώνω τον ελεύθερο χρόνο μου. 
Σου λείπει ο ύπνος;
Όχι, αν και κοιμάμαι λίγες ώρες. Δε νιώθω όμως κουρασμένος.
Τι ώρα ξυπνάς;
Στις εφτά πάντα και πίνω καφέ. Το συνήθισα από την τράπεζα και έκτοτε με έχει βολέψει. Είδα ένα μεγάλο πλούτο σ' αυτές τις πολύ πρωινές ώρες.
Με το ''Άσμα Ασμάτων'' περιοδεύσατε στη Μακεδονία. Έχεις να μου πεις κάτι εντυπωσιακό;
Μου ''έμεινε'' η Κοζάνη. Το κοινό της είναι δύσκολο και μυημένο στο θέατρο λόγω του ΔΗΠΕΘΕ. Μπορεί μια παράσταση κουλτουριάρικη - το ''κουλτουριάρικη'' με πολλά εισαγωγικά - να μην πάει καλά στην Αθήνα, στην Κοζάνη όμως το κοινό της θα την αγκαλιάσει και θα την πάει πολύ ψηλά. 
Η Κοζάνη είναι γεμάτη Ωδεία, αγαπούν τον πολιτισμό.
Βέβαια και καλή δουλειά κάνει η Ελένη Δημοπούλου, η καλλιτεχνική διευθύντρια του ΔΗΠΕΘΕ, που αγκάλιασε και το δικό μας ''Άσμα Ασμάτων''. Η Δημοπούλου κάνει εξαιρετική δουλειά με θεατρικά εργαστήρια για παιδιά και εφήβους. 
Βαλάντη Φράγκο, εγώ νομίζω πως σε γνώρισα αρκετά καλά μετά απ' αυτή τη συζήτηση. Είναι ώρα να φάμε το φαΐ μας, που μόλις ήρθε.
Εγώ δε σε γνώρισα καλά, αλλά είσαι και πιο περιβόλι συγκριτικά με μένα. Ας φάμε, η ψυχανάλυση έλαβε τέλος!

 * Η συνέντευξη με τον ηθοποιό και σκηνοθέτη Βαλάντη Φράγκο πραγματοποιήθηκε το Σάββατο 24 Ιουνίου 2017 και δημοσιεύεται για πρώτη φορά 
** Το έργο ''Ασμα Ασμάτων'' σε σκηνοθεσία Βαλάντη Φράγκου, μια παραγωγή του ΔΗΠΕΘΕ Κοζάνης και της ομάδας The 3nd person theatre group, θα παίζεται από τις 6 Οκτωβρίου έως τις 5 Νοεμβρίου στο Από Μηχανής Θέατρο - Κάτω Σκηνή.  

Ο Απόστολος Γιαννιτσάκης, ένας επίδοξος Έλληνας Τόλκιν, μιλάει για την ταύτιση επιστημονικής φαντασίας, παραμυθιού, πραγματικότητας και ανθρωπιστικών αξιών

Το έργο του αποτελείται από εφτά βιβλία. Σε μορφή e-book έχει κυκλοφορήσει μόνο το πρώτο μέχρι σήμερα. Έχει βραβευτεί σε ημερίδα του Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης με τίτλο ‘’Σύγχρονο Μυθιστόρημα Φαντασίας’’. Εν συνεχεία βραβεύτηκε στο Φεστιβάλ Βιβλίου στο Κηποθέατρο Αλκαζάρ. Τέλος, διακρίθηκε απ’ το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου μέσα στα πιο επιτυχημένα e-book της χρονιάς.Ο Απόστολος Γιαννιτσάκης είναι ένας νέος συγγραφέας επιστημονικής φαντασίας ή, σωστότερα, σύγχρονων παραμυθιών, που μπορεί να είναι και βαθιά ανθρωπιστικά - κατά τα λεγόμενα του - πάντα κάτω από το πέπλο του παραμυθιού. Ο ίδιος δίνει τις απαντήσεις στις ερωτήσεις μου για την ιδιότυπη τέχνη που ασκεί και που προσπαθεί να την επικοινωνήσει με το κοινό του.

Ζεις κάπου έξω από την Αθήνα. Θα ήταν πιο εύκολα τα πράγματα, λες, αν ήσουν πολιτογραφημένος Αθηναίος σε σχέση με τη δουλειά σου και την προώθηση της; 

Πιστεύω πως τα πράγματα θα ήταν το ίδιο δύσκολα ή εύκολα ακόμα κι αν ζούσα στην Αθήνα. Πολύ απλά γιατί οι ευκαιρίες δεν χαρίζονται, αλλά κερδίζονται. Την ίδια μάχη πιστεύω θα έδινα, τις ίδιες στιγμές απομόνωσης θα κατέγραφα και τις ίδιες αγωνίες ακόμα κι αν ήμουν πολιτογραφημένος Αθηναίος.

Τι είναι αυτό που διαφοροποιεί έναν συγγραφέα ιστοριών επιστημονικής φαντασίας από έναν άλλο που απλά καταγράφει σκέψεις και προβληματισμούς ''επίγειους''; 

Νομίζω τον διαφοροποιεί το ότι δεν οριοθετείται απ’ την επίγεια πραγματικότητα. Ένας συγγραφέας ιστοριών φαντασίας παραφράζει συχνά τα βιώματα του και τα κεντά φτιάχνοντας παραμύθια ή χρησιμοποιεί αυτούσια τα βιώματα του. Μασκαρεύει τα πρόσωπα της ζωής του και φτιάχνει ήρωες που εξελίσσουν τον μύθο ή ο μύθος εξελίσσεται απ’ τους ήρωες του. Ένας συγγραφέας ιστοριών φαντασίας επίσης μπορεί να φτιάξει έναν ολοκαίνουργιο κόσμο, ''αντέχοντας'' τον μαζί με τον υπάρχοντα – που πολλές φορές ξεπερνά κάθε φαντασία.  

Από τη μέχρι τώρα εμπειρία σου, θεωρείς πως αυτό που κάνεις, σνομπάρεται λίγο στη χώρα μας ως παραλογοτεχνικό και όχι αμιγώς λογοτεχνικό είδος; 

Σαφώς. Πάντα το μυθιστόρημα φαντασίας δεχόταν τέτοιου είδους κριτικές. Είναι αρκετοί εκείνοι που μπερδεύουν το φαντασιακό με το μη πραγματικό. Ενώ αποδεδειγμένα η πραγματικότητα, πολλές φορές, ξεπερνά και το πιο ευφάνταστο μυθιστόρημα και με τον πιο άσχημο τρόπο. Είμαι της άποψης πως η ζωή αντιγράφει την τέχνη, κι αυτό είναι ίσως λίγο βαρύ για τους επικριτές του μυθιστορήματος φαντασίας. Ένα βιβλίο φαντασίας μπορεί να είναι βαθιά ανθρωπιστικό, αλλά περνώντας τα μηνύματα του υποδόρια, κάτω απ’ το πέπλο του παραμυθιού. 

Παρότι έχει βραβευτεί η δουλειά σου, τα πράγματα με τους εκδοτικούς οίκους δεν είναι εύκολα, είτε στην Αθήνα, είτε στην επαρχία. Ποια λύση θα μπορούσε να υπάρξει; Θα ήθελα μια - δυο προτάσεις σου ως καλλιτέχνης - υπό έκδοσιν συγγραφέας. 

Νομίζω πως αυτό που έχει γίνει με την αυτοέκδοση ως e-book βοηθάει πολύ τους νέους συγγραφείς. Το Διαδίκτυο έχει μεγάλη δύναμη και επιρροή και βοηθά στο να μη χάνονται τόσο εύκολα αξιόλογοι καλλιτέχνες. Από εκεί και πέρα πρέπει να τους δίνεται κι ένα βήμα να παρουσιάσουν το έργο τους, να μιλήσουν για το όραμα τους και να ''ταπεινωθούν'' εν ανάγκη ανάμεσα στα έργα άλλων τόσων νέων συγγραφέων. Εννοώ να γίνονται περισσότερες ημερίδες για το βιβλίο και τη σύγχρονη λογοτεχνία, το σύγχρονο μυθιστόρημα. Να γίνονται περισσότεροι διαγωνισμοί στους οποίους οι συγγραφείς θα κάνουν μια παρουσίαση του έργου τους και να ακολουθεί βράβευση ύστερα από ψηφοφορία κριτών και κοινού. 

Πες μου πως φαντάζεσαι την ιδανική ζωή σε σχέση με το έργο σου.

Για μένα η ιδανική ζωή θα ήταν να κάνω αυτό που αγαπώ, να το αγαπά ο κόσμος και να το ζω αυτό στον απόλυτο βαθμό. Γιατί πολλές φορές η ευτυχία δεν είναι εύκολα διαχειρίσιμη. Κι όταν σταματήσει η έμπνευση μου, όταν ολοκληρώσω αυτό που έχω στο μυαλό μου, γιατί κάνω αυτό το πράγμα απ’ τα 13 μου, γράφω ένα έργο-επταλογία , μια κοσμογονία ολόκληρη, τότε θα ασχοληθώ με κάτι άλλο, που δεν θα ‘χει σχέση με τη συγγραφή.

Ποιες είναι οι βασικές επιρροές σου από το λογοτεχνικό αυτό είδος παγκοσμίως; 

Το έργο μου ξεκίνησα να το γράφω Νοέμβριο του 2001. Ήμουν περίπου 13 χρονών. Έως τότε δεν γνώριζα τον Τόλκιν. Τον έμαθα κινηματογραφικά λίγους μήνες αργότερα. Με δέος παρακολούθησα το πώς είχε φτιάξει έναν ολόκληρο κόσμο, σε εποχές σκληρές. Μεταξύ των δυο παγκοσμίων πολέμων και κατά τη διάρκεια τους. Τον εκτίμησα και τον έκανα πυξίδα μου όταν διάβασα και τα βιβλία του και είδα πόση φαντασία συμπυκνωμένη υπήρχε σε κάθε παράγραφο του, σε εποχή που δεν υπήρχαν καν τα κινηματογραφικά μέσα να αποτυπώσουν το μήκος και το πλάτος τέτοιων φαντασιακών οραμάτων. Η δική μου γενιά δέχτηκε και δέχεται συνεχώς ερεθίσματα από τη δύναμη των οπτικών μέσων που δίνει υπόσταση στο φαντασιακό όραμα του κάθε συγγραφέα. Θέλω να πω δεν ξεκινάμε από το μηδέν. Έχουν μπει γερά θεμέλια απ’ τον Τόλκιν για το πώς φτιάχνεται μια κοσμογονία με τόση προσοχή, με γερά θεμέλια και δομές, σχεδόν με ευλάβεια. Ακόμα και η Ρόουλινγκ έβαλε τέλος στα μυθιστορήματα φαντασίας που ήθελαν τους ήρωες να είναι εξελεγκτικά όργανα του εκάστοτε μύθου. Η Ρόουλινγκ έφτιαξε έναν όμορφο μύθο και κόσμο, αλλά που η αξία του μετριόταν στη σημαντικότητα των προσωπικοτήτων του κάθε ήρωα.

Πες μου έναν άνθρωπο που θα του αφιέρωνες την πρώτη τυπωμένη έκδοση του βιβλίου σου.

Ο παππούς μου. Σε εκείνον θα αφιέρωνα την πρώτη έκδοση του βιβλίου μου. Τον έχασα πρόσφατα. Είναι κάτι που μ' έχει σημαδέψει βαθιά. Ο παππούς μου και η γιαγιά μου είναι οι δυο άνθρωποι που με στήριξαν περισσότερο απ’ όλους σ’ αυτό που αγαπούσα από μικρό παιδί και δεν μου καλλιέργησαν ποτέ την αμφιβολία αν αυτό που κάνω είναι ανώφελο, λάθος ή ανούσιο. Με πίστευε ο παππούς μου. Πολύ!  

Ισχύει ψυχαναλυτικά ότι ο κόσμος του φανταστικού, του παραμυθιού, είναι ο τόπος απόδρασης ενός συγγραφέα από την τρέχουσα ζωή του; 

Είναι τόπος απόδρασης αρχικά. Εν συνεχεία όμως είναι ένας τόπος που τον διαμορφώνεις με καταστάσεις και βιώματα της τρέχουσας ζωής σου, μόνο που τις παραλλάσεις για να μπορείς να τις αντέξεις. Πιστεύω πως κατά βάθος κανένας συγγραφέας δεν μπορεί να ξεφύγει απόλυτα απ’ αυτά που βιώνει, από αυτά που έχει ζήσει και ‘χουν γράψει μέσα του. Οι συνθήκες διαβίωσης μας διαμορφώνουν, ακόμα και τον τρόπο γραφής μας.

Αν σε ρωτούσα, κλείνοντας, κατά πόσο νιώθεις συγγραφέας και τι κόστος προϋποθέτει αυτό;

Θέλω να πω πως δεν αισθάνομαι ακόμα συγγραφέας. Κάνω αυτό που αγαπώ, έχω φτιάξει έναν κόσμο κι έχω βάλει μέσα όσα με πλήγωσαν, όσα με συγκίνησαν, όσα με έκαναν ευτυχισμένο, όσα με θύμωσαν, όσα με συγκλόνισαν. Πολλές φορές αυτός ο κόσμος είναι η κρυψώνα μου. Άλλες φορές είναι ένα μέρος που απεχθάνομαι να πλησιάσω. Ο κόσμος αυτός είμαι εγώ. Γιατί είναι κάτι που έχτισα με αγάπη, με προσωπική μου επιμονή και υπομονή, και με κανενός άλλου παρότρυνση ή καθοδήγηση να το κάνω. Κι αυτό λέω πάντα στον εαυτό μου και σε όσους αγαπώ. Να μη παύει ποτέ κανείς να κάνει αυτό που αγαπά, με όποιο κόστος. 

R.I.P. ΦΩΤΗΣ ΦΕΡΕΝΙΔΗΣ (1970 - 2017): Φτωχαίνουμε, Φώτη μου, φτωχαίνουμε...

Ο Φώτης αγαπούσε πολύ τη δουλειά του στον FM100, το Δημοτικό Ραδιόφωνο της Θεσσαλονίκης. Οι ακροατές με τη σειρά τους, οι καλοί ακροατές, αγαπούσαν εξίσου τη δουλειά του και το μεράκι του με την ποιοτική μουσική, την ξένη και την ελληνική κυρίως. Κι αν δεν υπήρξαμε ποτέ φίλοι, που δεν θα γινόταν λόγω απόστασης ούτως ή άλλως, με τον Φώτη είχαμε αλληλοεκτίμηση και μιλούσαμε αραιά και που, από το facebook και σπανιότερα από το τηλέφωνο. Δεν είναι ούτε δύο μήνες που μου είχε ζητήσει το CD του Αλεξανδρουπολίτη Κωνσταντίνου Κάλλια για να του έκλεινα μία εκπομπή με τον ερμηνευτή Παντελή Θεοχαρίδη. Είπαμε να γινόταν από Σεπτέμβρη που θα ''μαζευόταν'' ο κόσμος από τις διακοπές του. Δε γνωρίζω αν έκανε διακοπές φέτος ο Φώτης. Μπορεί και να ήταν κάθε μέρα στο σταθμό του για να παίζει Φλέρυ Νταντωνάκη και Echo & The Bunnymen, Λένα Πλάτωνος και Marianne Faithfull... 

Το σταθμό με εκείνο το πανέμορφο μπαλκόνι με την πανοραμική θέα της Θεσσαλονίκης. Τότε - Μάρτιος του 2013 ήταν - που ο Φώτης μας φωτογράφιζε να συνομιλούμε με τη χατζιδακική ερμηνεύτρια Βούλα Σαββίδη. Τι ωραία εκπομπή είχαμε κάνει! Δε θα ξεχάσω το ενδιαφέρον του για την προβολή του ντοκιμαντέρ της Γώγου στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης. Την αγωνία του να μάθουν οι συμπολίτες του για τη δική μου δουλειά, με πάθος, σαν να ήταν προσωπικός μου φίλος για χρόνια...Αυτά εγώ δεν τα ξεχνάω και ειδικά τώρα μ' αυτή τη θλιβερή αφορμή, δύνανται να μου φέρουν έως και δάκρυα. 

Τον Φώτη τον έβγαλα κι εγώ μια φωτογραφία σε έναν αγαπησιάρικο εναγκαλισμό με τη Βούλα Σαββίδη. ''Ήρθες στην πόλη μου και μου έφερες τη Βούλα που ζει στην πόλη μου'' ήταν τα λόγια του λίγο πριν φύγουμε από το στούντιο. Ας γνωρίζουν οι Θεσσαλονικείς πως σήμερα έχασαν ένα καλό παιδί πάνω απ' όλα και έναν εξαίρετο μουσικό παραγωγό με γούστο και αισθητική. Δεν ξέρω ποιος θα τον αντικαταστήσει, καθώς ο Φώτης είναι πραγματικά αναντικατάστατος. Ξέρω μονάχα πως για μένα το Δημοτικό Ραδιόφωνο της Θεσσαλονίκης ήταν αυτός μαζί με τις μνήμες από τα πιο ωραία χρόνια μου στη συμπρωτεύουσα. 

* Μιλούσαμε τακτικά με τον Φώτη για απώλειες: Της Γώγου, του Αντρέα Παγουλάτου, του Νίκου Παπάζογλου, του Ρασούλη. ''Φτωχαίνουμε'' σαν να τον ακούω τώρα. Δεν θα φανταζόμουν ότι τόσο σύντομα θα του έλεγα κι εγώ κι ας ξέρω ότι δεν πρόκειται να μ' ακούσει: ''Φτωχαίνουμε, Φώτη μου, πράγματι φτωχαίνουμε''...
** Ο Φώτης Φερενίδης πέθανε ξαφνικά σήμερα το μεσημέρι, 13 Σεπτεμβρίου του 2017, από καρδιακή ανακοπή. Ήταν μόνο 47 ετών. Τα πιο θερμά συλλυπητήρια στους δικούς του ανθρώπους. 

Bosko 1_Αφροδίτη Μάνου_Review γυρίσματος

Για την τηλεοπτική εκπομπή που μου ανατέθηκε να επιμελούμαι και να παρουσιάζω θα τα γράψω κάποια άλλη στιγμή όταν φτάνει ο καιρός για να βγει στον αέρα, κάτι που υπολογίζεται να γίνει κατά τα τέλη του ερχόμενου Οκτώβρη. Εδώ θα γράψω για την εμπειρία ενός γυρίσματος με την Αφροδίτη Μάνου στον προσωπικό της χώρο. Πρωτομπήκα στο σπίτι της Μάνου το 2001 - το θυμάμαι καλά το έτος, καθώς τότε είχε κάνει τη μουσική για το ''Κλάμα βγήκε απ' τον Παράδεισο'' και χρειαζόμουν την υπογραφή της για το συλλεκτικό CD της Εταιρείας Ελλήνων Σκηνοθετών, την παραγωγή του οποίου ''έτρεχα'' επί σειρά ετών. Θυμάμαι μία Μάνου τελείως διαφορετική σε σχέση με τη σημερινή εικόνα της. Τότε δεν είχε πενηνταρίσει καν και είχε μακριά κατάμαυρα μαλλιά. Είχα καθίσει πολύ λίγο μαζί της, μου έβαλε μια υπογραφή, αλλά πριν φύγω άρχισα να τη ρωτάω για τις εμφανίσεις της στον Σείριο του Μάνου Χατζιδάκι το '87 - ΄88. ''Ξέρεις, έχω το βινύλιο με την υπογραφή του Χατζιδάκι'' με είχε ενημερώσει κι εγώ, μην έχοντας κανένα θάρρος, δεν της ζήτησα καν να μου το έδειχνε. Τα χρόνια πέρασαν, την Αφροδίτη Μάνου την ξαναβρήκα σε ένα άλλο soundtrack, το ''Οξυγόνο'' του Νίκου Κυπουργού, ως στιχουργός εκείνη τη φορά, αλλά για νά'μαι ακριβής ποτέ δεν την έχασα, εφόσον όλο και κάποιο βινύλιο της θα έπαιρνα από το Μοναστηράκι πάντα. Αν υπολογίσω και τα social media με κορυφαίο το facebook, όπου όλοι ξαφνικά γίναμε ''κολλητοί'' με τα ινδάλματα της νιότης μας, αν βάλω μέσα κι εκείνη την παράσταση που είχαμε κάνει με τη Μάνου στο ''Αγγέλων Βήμα'', θα έλεγα πως τη νιώθω φίλη μου ή τουλάχιστον συνεργάτιδα μου. Τό'χει αυτό η Μάνου: Να είναι δηλαδή προσωπικότητα ελκυστική, να θες να της μιλάς, να της λες τα μυστικά σου, τις χαρές σου, τις λύπες σου. Προσωπικά χαίρομαι γιατί δεν θα την απομυθοποιήσω ποτέ τη γυναίκα αυτή! Είναι που κι εγώ απ' το ραδιόφωνο άκουσα δυνατά τζαζ ροκ με τη δική της φωνή - κι ας μη με έπιασε ποτέ κόκκινο στο ύψος της Πανόρμου -, είναι ίσως που γνωρίζω πως ο Χατζιδάκις αμέσως μετά την ακρόαση του τραγουδιού της ''Ο βασιλιάς κι εγώ'' της τηλεφώνησε για συγχαρητήρια ή είναι πάλι που απλά η Μάνου δεν έκανε την παραμικρή έκπτωση στη σημαντική πορεία της, κάτι που σέβομαι απεριόριστα σε κάθε καλλιτέχνη. 

Ο μακιγιέρ μας, Γιώργος Τορώσης, μακιγιάρει την Αφροδίτη Μάνου

Δεν ξέχασα ποτέ βέβαια πως η Μάνου μένει σε...ουρανοξύστη, αυτόν στα σύνορα Χολαργού και Ψυχικού ή για να είμαι πάλι ακριβής μου το θύμισε η ίδια: ''Στον 13ο όροφο θα ανεβείτε!'' Και ανεβήκαμε! Με την ψυχή στο στόμα (κλειστοφοβικός γαρ). Αμέσως ο μακιγιέρ Γιώργος Τορώσης έπιασε δουλειά! 

Μετά την Αφροδίτη, ήταν η σειρά μου να περάσω από τα χέρια του μακιγιέρ Γιώργου Τορώση

Ας δούμε καλύτερα όλο το set των φωτογραφιών από το γύρισμα πρώτα:

Η Αφροδίτη τσεκάρει τις λεπτομέρειες του πλάνου της με τον διευθυντή φωτογραφίας και μοντέρ Θανάση Καμαρέτσο και τον κάμερα μαν Γιάννη Κορφιάτη. 

Μακιγιάζ και στον πιανίστα μας, Αντώνη Παπακωνσταντίνου, πάντα από τον Γιώργο Τορώση

Ο Αντώνης Παπακωνσταντίνου συνόδευσε την Αφροδίτη Μάνου στο αγαπημένο τραγούδι της - το ποιο δεν το λέω, ας το δείτε στην εκπομπή από τους τηλεοπτικούς δέκτες σας. Οι δυο τους είχαν συνεργαστεί ξανά για εκείνη τη βραδιά στο ''Αγγέλων Βήμα'' και υπήρχε καλή χημεία ανάμεσα τους!

Η συνέντευξη, το κυρίως γύρισμα δηλαδή, διήρκεσε περίπου 50 λεπτά με προοπτική να κρατηθούν 30 λεπτά ωφέλιμου τηλεοπτικού χρόνου. Είχα μεγάλο άγχος καθώς άλλο πράγμα είναι οι συνεντεύξεις για τη LIFO και άλλο για την τηλεόραση. Φοβόμουν μην ήμουν σφιγμένος, σοβαροφανής και όλα αυτά που δεν τα έχω καθόλου στη δουλειά μου. Με καθησύχασαν οι συνεργάτες μου και κυρίως η σκηνοθέτιδα, η Κίρκη Καραλή, που μου τόνισαν πως σχεδόν δεν πετιέται τίποτα ΚΑΙ από τα 50 λεπτά! Α, η Κίρκη! Τι πλάσμα ειν' αυτή! Cool τύπος, ήρεμη και συγκεντρωτική παράλληλα και γι' αυτό ίσως περνάει την άποψη της εν ώρα δουλειάς. Θα μπορούσα να απαριθμήσω κι άλλα πολλά ''καλά'' της, αλλά θα περιοριστώ στα του γυρίσματος. Κι εγώ άλλωστε τώρα τη γνωρίζω σε βάθος κι έχουμε πολύ δρόμο ακόμη μπροστά μας. Πάντως, είμαι πραγματικά χαρούμενος που ξεκινάμε αυτήν την τηλεοπτική εκπομπή: Η Κίρκη, εγώ, ο Θανάσης, ο Γιώργος, ο Γιάννης, ο Αντώνης και οι εκλεκτοί καλλιτέχνες που μας κάνουν την τιμή να ανοίγουν σε όλους μας τα σπίτια τους και σε μένα την ψυχή τους!