συνέντευξη-zbigniew-preisner-για-την-είσοδο-στον-απρίλιο

Συνάντησα τον Zbigniew Preisner την 1η Σεπτεμβρίου του 2007 στον ξενοδοχειακό χώρο όπου θα κατέλυε. Στις 4 του ίδιου μήνα θα έδινε μεγάλη συναυλία στο Ηρώδειο με τη συμμετοχή της Teresa Salgueiro των Madredeus, η οποία ήταν και η ερμηνεύτρια του έργου του, ''Silence, Night & Dreams''. Ήθελα πολύ να τον γνωρίσω. Αφενός, γιατί τη δισκοθήκη και την ταινιοθήκη μου κοσμούν τόσο τα soundtracks του, όσο και οι ταινίες του Kieslowski και, αφετέρου, διότι 11 χρόνια πριν, φοιτητής όντας στη σχολή κινηματογράφου, συμμετείχα με το διπλωματικό ταινιάκι μου στο Mediaschool Festival, το οποίο διεξήχθη στην περίφημη Ακαδημία Κινηματογράφου του Lodz (προφέρεται ''Ουτζ''). Ήταν Οκτώβρης του 1996, λίγους μήνες δηλαδή μετά το θάνατο του Kieslowski. Θυμάμαι μια έκθεση που λειτουργούσε κατά τη διάρκεια του φεστιβάλ με κομμάτια από τα ντεκόρ και τα κοστούμια όλων των ταινιών του μεγάλου σκηνοθέτη. Αυτό όμως που θυμάμαι περισσότερο ήταν μια κλασική ορχήστρα, τοποθετημένη στον τεράστιο προαύλιο χώρο της Ακαδημίας, η οποία έπαιζε απ' το πρωί ως το βράδυ τις μουσικές του Preisner. Εκεί, στο Lodz της ΠΟλωνίας, με τους δρόμους και τα πάρκα σκεπασμένα από πεσμένα κίτρινα φύλλα, ένιωσα τι θα πει φθινόπωρο και ανατολικοευρωπαϊκή κουλτούρα. Εντός και πέριξ της Ακαδημίας, βέβαια, διότι όσο έβγαινες παρά έξω και πλησίαζες οδικώς προς τη Βαρσοβία παντού άκουγες Madonna και Michael Jackson, ενώ πιτσιρικάδες με πατίνια έκαναν ουρές στα πρόχειρα στημένα φαστφουντάδικα. Η πτώση του γειτονικού Τείχους, που σηματοδότησε και την πτώση του κομμουνισμού, δεν άργησε πολύ να δείξει τα σημάδια της πολιτιστικής και πολιτισμικής παρακμής που έμελλε να επακολουθήσει. Όλες αυτές τις σκέψεις είχα κατά νου πηγαίνοντας να συναντήσω τον Preisner. Δυστυχώς για μένα, μαζί μου περίμεναν και άλλοι δέκα δημοσιογράφοι απ' όλα τα έντυπα. Συνάντησα τελικά έναν Preisner μάλλον ξενυχτισμένο, αλλά ευδιάθετο, ο οποίος τα έτσουζε τα κρασάκια του μέρα - μεσημέρι. Η συνέντευξη που ακολουθεί δημοσιεύθηκε στο τεύχος 144 του περιοδικού Δίφωνο κατόπιν ανάθεσης που μου έγινε από την τότε διευθύντρια, Στέλλα Βλαχογιάννη. Μέχρι σήμερα και νομίζω για πάντα θα την ευχαριστώ τη Στέλλα. 

Εάν ο Nino Rota κατάφερε να αποδώσει όλο αυτό το κλίμα τερατοποίησης της πραγματικότητας του Federico Fellini και η Ελένη Καραΐνδρου τον ιστορικό στοχασμό του Θόδωρου Αγγελόπουλου, εσείς πως καταφέρνατε πάντα να ''ζωγραφίζετε'', ακόμη και με μουσικά θέματα - μινιατούρες, τον ψυχολογικό διάκοσμο των ηρώων του Kieslowski;

Επρόκειτο για μία μεταφυσική διαδικασία. Η μουσική γεννιόταν αφού έβλεπα κάθε φορά τις εικόνες. Επομένως, απ' αυτό που έβλεπα και όπως εγώ το αντιλαμβανόμουν, μου ερχόταν και η μουσική έμπνευση. Ο όρος ''μινιατούρες'' που χρησιμοποιήσατε είναι πολύ σωστός. Δείτε πόσο μινιμαλιστικές κατά βάθος είναι και οι sequences του Kieslowski! 

Έχετε βιώσει την εποχή της μουβιόλας, του τραπεζιού του μοντάζ, τότε που οι σκηνοθέτες έβαζαν κάτω τα πλάνα τους και είχαν δίπλα τους τον συνθέτη, υποδεικνύοντας του τον τρόπο που θα δουλέψει γι' αυτούς...

Όντως, έτσι ήτανε και έτσι δουλεύω μέχρι σήμερα. Πιστεύω ότι τίποτα δε μπορεί να υποκαταστήσει τη συζήτηση και την προσωπική επαφή με τον σκηνοθέτη. Όποιος κάνει αυτή τη δουλειά με σοβαρότητα δε μπορεί ν' ακολουθήσει διαφορετικό δρόμο.

Η πρόοδος στην τεχνολογία, αναφορικά με τη σύνθεση μουσικής για κινηματογράφο, έχει δώσει λύσεις στους εκάστοτε δημιουργούς;

Είναι σα να θέλεις να έχεις συζυγική σχέση μέσω internet! Ξαναλέω ότι τίποτα, μα τίποτα, ούτε και η ραγδαία εξέλιξη της τεχνολογίας, δύναται να αντικαταστήσει την πολύ σημαντική σχέση σκηνοθέτη και συνθέτη - μια σχέση ερωτική στην ουσία.

Το 1996 είχα επισκεφτεί την Ακαδημία Κινηματογράφου του Lodz, απ' όπου αποφοίτησε και ο Kieslowski. Με είχε εντυπωσιάσει το πόσο πιστά, φανατικά θα έλεγα, νέοι άνθρωποι, ακόμη κι από τον κινηματογραφικό χώρο, είχαν εναποθέσει τις ελπίδες τους στον ρωμαιοκαθολικισμό. Πόσο εσείς, Πολωνός όντας, έχετε επηρεαστεί στο έργο σας από τη θρησκευτική μουσική;

Κατά τη γνώμη μου, το θέμα της έντονης θρησκευτικότητας μέσα στην πολωνική κοινωνία είναι λίγο υποκριτικό. Εμένα δε μου λέει τίποτα όλη αυτή η δήθεν θρησκευτικότητα και το στοιχείο της δεισιδαιμονίας που τη χαρακτηρίζει. Δεν θεωρώ τον εαυτό μου θρησκευόμενο άνθρωπο και πιθανώς η μουσική μου να διέπεται από ένα πάθος και μία δραματικότητα, σας διαβεβαιώ όμως πως δεν έχει καθόλου να κάνει με τη θρησκεία.  

Προσωπικά μου αρέσει που ένα soundtrack του Preisner ακούγεται ως αυτόνομο έργο κλασικής μουσικής. Αυτό σε αντίθεση με μια σύγχρονη τάση στον διεθνή κινηματογράφο που θέλει τις ταινίες και τα soundtracks βυθισμένα σ' ένα βιομηχανικό άγχος και θόρυβο. Πως θα ήταν, ας πούμε, αν γράφατε μουσική για τον Κουέντιν Ταραντίνο;

Πρώτα απ' όλα πιστεύω πως το επάγγελμα του συνθέτη μουσικής για τον κινηματογράφο σιγά - σιγά σβήνει. Σε λίγα χρόνια δε θα υφίσταται καν, ούτε ως ειδικότητα. Οι σύγχρονοι σκηνοθέτες έχουν τεμπελιάσει και φοβούνται όλη αυτή τη δημιουργική σχέση με τον συνθέτη, που λέγαμε πριν. Προτιμούν να αγοράσουν μια έτοιμη μουσική για τις ταινίες τους, χωρίς να μπαίνουν στη διαδικασία δημιουργίας μέσω της πρωτογενούς μουσικής.

Γιατί το λέτε αυτό;

Είχα προσωπική εμπειρία στο Φεστιβάλ Κανών. Γνώρισα έναν πολύ διάσημο νέο σκηνοθέτη - δε χρειάζεται να πούμε το όνομα του - και συζητήσαμε. Αυτό που ήθελε λοιπόν ήταν να αγοράσει μουσική μου που είχε χρησιμοποιηθεί σε κάποια μέρη από τον Δεκάλογο του Kieslowski. Την είχε ήδη χρησιμοποιήσει στην ταινία του, μάλιστα. Δεν ήθελε δηλαδή να μπει στη δημιουργική διαδικασία ανάθεσης της σύνθεσης μουσικής από μένα, αλλά περιορίστηκε στα έτοιμα! 

Μου κάνει τρομερή εντύπωση...

Και μένα, γι' αυτό και υποστηρίζω κάθετα ότι σε λίγα χρόνια οι συνθέτες μουσικής για κινηματογράφο θα εκλείψουν.

Με μια γενική εκτίμηση, από τον Δεκάλογο ακόμη, μπορεί κάποιος να βρει ψήγματα των μετέπειτα εργασιών σας. Μήπως τελικά ένας συνθέτης γράφει πάντα το ίδιο έργο;

(χαμογελάει) Καθ' όλη τη διάρκεια της ζωής μας γράφουμε με τις ίδιες νότες!

Η Πολωνία είναι μια χώρα με μεγάλη μουσική παράδοση, ιδιαίτερα στον χώρο της jazz. Εσείς πειραματιστήκατε ποτέ με ανάλογα μουσικά είδη;

Αυτό που ξέρω εγώ είναι ότι πολλοί νέοι μουσικοί από τον χώρο της jazz και της rock προσπαθούν, πειραματίζονται σε διεθνές επίπεδο, αλλά αυτές τους οι προσπάθειες δεν φτάνουν επ' ουδενί το έργο των σημαντικών προκατόχων τους, σαν τους Pink Floyd ή τους Genesis, των οποίων είμαι φαν. 

Μου αναφέρατε ήδη δύο art - rock συγκροτήματα με δεδομένες τις περαιτέρω μουσικές αναζητήσεις τους.

Αυτά τα συγκροτήματα κι οι καλλιτέχνες μου άρεσαν και μου αρέσουν. Στη δε τελευταία δισκογραφική εργασία μας με την Teresa Salgueiro που θα παρακολουθήσετε στο Ηρώδειο, μπορείτε να διακρίνετε ακόμη και σύγχρονα ηλεκτρονικά στοιχεία στη μουσική.

Την Salgueiro τη θαυμάσαμε εδώ και πριν από μερικά χρόνια σε μια συναυλία με διασκευασμένα από ξένους τραγούδια του Μάνου Χατζιδάκι. Εσείς τη βρήκατε στη φωνή της, ώστε να γράψετε τραγούδια γι' αυτή;

Γνώριζα τη Salgueiro, την είχα ακούσει, αλλά όταν έγραφα τα τραγούδια δεν την είχα σκεφτεί. Η συνεργασία μας προέκυψε λίγο αργότερα. Αυτό που βρήκα ήταν η προσωπικότητα της και η αλήθεια που πηγάζει από την ερμηνεία της. Νομίζω ότι η Salgueiro ερμηνεύει με τέτοιο τρόπο που ζει πραγματικά ότι τραγουδάει. Ταυτίστηκε απόλυτα με αυτό που εγώ ήθελα να πω μέσα από τα συγκεκριμένα τραγούδια.