Ο ελληνικός κινηματογράφος έχασε τον Πατριάρχη του - R.I.P. Νίκος Κούνδουρος (1926 - 2017)

Έφυγε το θηρίο, λοιπόν, ο Νίκος Κούνδουρος από χθες αναπαύεται στην αττική γη, στον οικογενειακό τάφο των Κούνδουρων στο Α' Νεκροταφείο της Αθήνας, περνώντας στην Αθανασία. Ήμουν πολύ φορτισμένος ψυχολογικά από την περασμένη Τετάρτη που μου τηλεφώνησε ο Δημήτρης Μανιάτης και με ξύπνησε για να μου πει δυο λόγια μόνο: ''Πέθανε ο Κούνδουρος''! Αμέσως η πρώτη που σκέφτηκα να μιλήσω μαζί της για να μου επιβεβαιώσει τη θλιβερή είδηση ήταν η Μαρίζα Κωχ. Έτσι και έγινε. Όταν άκουσα τη Μαρίζα να κλαίει με λυγμούς κατάλαβα πως η πληροφορία του Μανιάτη δεν ήταν φήμη. Δυστυχώς...Έφυγα άρον - άρον, πήγα από της Μαρίζας με σκοπό να πάμε μαζί από το σπίτι του Κούνδουρου, μα την είδα τόσο χάλια, ανήμπορη σχεδόν να μετακινηθεί, ώστε ξεκίνησα μόνος μου για το Μετς. Λίγο μετά ακολούθησε και εκείνη. Στο σπίτι του Νίκου, υπήρχε κόσμος πολύς. Η πόρτα ήταν ανοιχτή για όλους τους φίλους. Μπήκα μέσα και τον αντίκρισα να κείτεται στον καναπέ του, σκεπασμένος με ένα σκουρόχρωμο σεντόνι ως το λαιμό του. Δεν είχε τίποτα το νεκρικό πάνω του. Έμοιαζε σα να κοιμόταν, ενόσω οι άλλοι πηγαινοερχόμασταν γύρω του, έτοιμος να σηκωθεί ανά πάσα στιγμή και να απαιτήσει να βγάλουμε το σκασμό. Εκεί ήταν η Σωτηρία, η γυναίκα του, ο ξάδερφος του, ο Τίτος Κούνδουρος, με τον γιο του, η Μαρία Καραμητσοπούλου, η Άννα Βοργία, η Κατερίνα Παυλάκη, κάποια άλλα κορίτσια που δεν τα γνώριζα επίσης. Λίγο αργότερα ήρθε και ο Αλέξανδρος Λυκουρέζος. Εν μέσω κερασμάτων καφέ, τσαγιού και κέικ, η Σωτηρία μού εξήγησε πως ακριβώς έφυγε ο Νίκος εκείνο το μεσημέρι, στις 15.10 - σηκώθηκε, λέει, κανονικά το πρωί, έφαγε, ξάπλωσε μετά να κοιμηθεί, σηκώθηκε να πάει στο μπάνιο και πηγαίνοντας να ξαναξαπλώσει, σωριάστηκε κατάχαμα. Δεν είχε πια οξυγόνο στα πνευμόνια του, το μοιραίο θα συνέβαινε αργά ή γρήγορα, αφού το τελευταίο δίμηνο αδυνατούσε να βγει από το σπίτι και ανέπνεε με συσκευή οξυγόνου. ''Από τη στιγμή που έπεσε'' μου έλεγε η Σωτηρία, ''ήξερα πως δεν πρόκειται να ξανασηκωθεί, πως φεύγει''...Κόσμος συνέχισε να μπαίνει στο σπίτι για ένα δίωρο συνολικά που κάθισα κι εγώ. Ο Μάνος Βακούσης, ο πρωταγωνιστής του στο ''Μπάϊρον'', ήρθε κι αυτός πραγματικά συντετριμμένος. Εκείνη που μας έσκισε την καρδιά ήταν φυσικά η Μαρίζα Κωχ. Σαν αντίκρισε τον Κούνδουρο άψυχο, πήγε από πάνω του και άρχισε να τον μοιρολογεί με ένα μιλητό μοιρολόι, τόσο σπαρακτικό, ώστε όλοι εισπράξαμε τον μεγάλο ψυχικό δεσμό που είχε μαζί του από το 1974 με τα ''Τραγούδια της Φωτιάς'' του. Η αλήθεια είναι πως ανησύχησα λίγο για τη Μαρίζα, ξέροντας πως και η ίδια έχει ευαισθησία με την καρδιά της, μα με ενημέρωσε πως συμβουλεύτηκε γιατρό πριν φύγει για το σπίτι του Κούνδουρου. Τα επόμενα 24ωρα πέρασαν με κείμενα, πολλά κείμενα γεμάτα μνήμες για τον Κούνδουρο που τον πρωτογνώρισα το 2001 και αξιώθηκα μια δεκαετία μετά να φτιάξω ολόκληρο ντοκιμαντέρ για το έργο και τη σαρωτική προσωπικότητα του. Στην ηλεκτρονική LIFO αναρτήθηκε το μεγάλο, από καρδιάς, αφιέρωμα μου την επόμενη του θανάτου του (http://www.lifo.gr/articles/cinema_articles/134546), ενώ αναδημοσιεύτηκε κι εκείνη η πραγματικά δυνατή συνέντευξη που μου είχε δώσει πριν δέκα μήνες για τη στήλη ''Οι Αθηναίοι'' (http://www.lifo.gr/articles/the_athenians/101876). Στη συνέντευξη αυτή έγινε και αναφορά στο αφιέρωμα που του έκανε η Εφημερίδα των Συντακτών επίσης (http://www.efsyn.gr/arthro/elliniko-sinema-ehase-ton-arhonta-toy). Ένα ακόμη κείμενο μου για τον Κούνδουρο θα δημοσιευτεί την ερχόμενη Πέμπτη στο περιοδικό Down Town με περισσότερο χιουμοριστικό χαρακτήρα, εφόσον, αν κάτι έχω να θυμάμαι από τον Γίγαντα, εκτός όλων των άλλων, αυτό είναι το ασυναγώνιστο πνευματώδες χιούμορ του. Έπεσαν και πολλά τηλεφωνήματα, εννοείται, αυτές τις μέρες με φίλους κοινούς από το κινηματογραφικό σινάφι, όπως με τον σκηνοθέτη - ποιητή Λευτέρη Ξανθόπουλο και τον παραγωγό Θάνο Λαμπρόπουλο. Μια μέρα πριν από την κηδεία του, που πραγματοποιήθηκε χθες, Σάββατο 25 Φεβρουαρίου, επικοινώνησε μαζί μου και η Λένγκα, η μοναχοκόρη του συνθέτη Γιάννη Μαρκόπουλου. Μου ζήτησε να αφήσω λίγα λουλούδια εκ μέρους του πατέρα της, που για λόγους υγείας δε θα μπορούσε να παραστεί στο τελευταίο αντίο στον στενό φίλο, συγγενή και συνεργάτη του. Το ίδιο και ο σκηνοθέτης Δημήτρης Κουτσιαμπασάκος που απουσίαζε εκτός Αθηνών. 

Η επιστολή του συνθέτη Γιάννη Μαρκόπουλου, όπως διοχετεύθηκε στα ΜΜΕ, εν είδει αποχαιρετισμού στον Νίκο Κούνδουρο

Στο Α' Νεκροταφείο δώσαμε ραντεβού με την πιανίστρια Ντόρα Μπακοπούλου, που υπεραγαπούσε τον Κούνδουρο και τον γνώριζε από τα παιδικά της χρόνια. Παρεμπιπτόντως, σε ένα ραδιοφωνικό αφιέρωμα που έκανε η Φωτεινή Λαμπρίδη Στο Κόκκινο 105.5 με μένα καλεσμένο, βγήκε στον αέρα και η Μπακοπούλου, η οποία συγκινημένη μοιράστηκε με τον κόσμο την εξής ιστορία: Όταν ο Κούνδουρος γύριζε τη ''Μαγική Πόλη'', την πρώτη του ταινία εν έτει 1954, την είχε ζητήσει ως παιδούλα να παίξει μέσα, πράγμα που της απαγόρευσε ο Μάνος Χατζιδάκις! ''Εσύ πας για κλασική μουσικός'' της είχε πει, ''μην ανακατευτείς μ' αυτά''...

Τον Κούνδουρο μέσα στην εκκλησία του Α' Νεκροταφείου αποχαιρέτισε σύσσωμη η κυβέρνηση και η πολιτική ηγεσία, καθώς και ένα μεγάλο πλήθος από τον πνευματικό κόσμο της χώρας. Εκεί ήταν ο Αλέξης Τσίπρας, ο Φίλης, ο Μανώλης Γλέζος, η Ελένη Πορτάλιου, η Ζωή Κωνσταντοπούλου, ο Σταύρος Θεοδωράκης, ο Μίμης Ανδρουλάκης, ο Σηφουνάκης, η Άννα και ο Γιώργος Νταλάρας, ο Παντελής Βούλγαρης και η Ιωάννα Καρυστιάνη, ο Θόδωρος Αντωνίου, η Σαβίνα Γιαννάτου, ο Μιχάλης Γρηγορίου, ο Θάνος Μικρούτσικος, η Φοίβη Αγγελοπούλου, ο Κώστας Φέρρης, ο Σταύρος Ιωάννου, ο Μενέλαος Καραμαγγιώλης, η Όλγα Μαλέα, ο Λάκης Χαλκιάς, ο Βασίλης Λέκκας, ο Ηλίας Λιούγκος, ο Σπύρος Σακκάς, ο Νίκος Πιτλόγλου, ο Βασίλης Γισδάκης, ο Λυκουρέζος, ο Νίκος Καβουκίδης, ο Φαίδων Γεωργίτσης, ο Κώστας Πρέκας, η Βέρα Κρούσκα, η Μαριάννα Πολυχρονίδη, η Δήμητρα Χατούπη, ο Κώστας Λαλιώτης, ο Σπύρος Μπιμπίλας, ο Ζαχαρίας Ρόχας, ο Μάνος Βακούσης και πολλοί - πολλοί άλλοι. Για πρώτη φορά είδα και τον Σήφη, τον γιο του Κούνδουρου από τον πρώτο του γάμο, αυτό το ''κράμα Κρητικού και Σουηδέζας'', όπως μού'χε πει κάποτε ο πατέρας του, να δέχεται τις αγκαλιές και τα συλλυπητήρια των φίλων και οικείων. Ακολούθησα την πομπή μέχρι τον οικογενειακό τάφο των Κούνδουρων. Άφησα τα λουλούδια, κόκκινα γαρίφαλα, από μένα και τον Μαρκόπουλο, και έφυγα αμέσως μετά. Δεν πρόλαβα να ακούσω το μοιρολόι που τραγούδησε η Μαρίζα Κωχ σαν ύστατο χαίρε στον Κούνδουρο, μα, όπως έμαθα, ήταν άλλη μία σπαρακτική στιγμή μέσα στο ήδη βαρύ κλίμα της κηδείας. 

Σαβίνα Γιαννάτου - Βασίλης Λέκκας - Νίκος Πιτλόγλου - Ηλίας Λιούγκος

Βασίλης Λέκκας - Νίκος Πιτλόγλου - Λιάνα Μαλανδρενιώτη - Ηλίας Λιούγκος

Ο μουσικός παραγωγός Ιλάν με τον Βασίλη Λέκκα

Μπόσκο - Σαβίνα Γιαννάτου

Μπόσκο - Σαβίνα Γιαννάτου

Μετά τις κηδείες ακολουθούν, ως γνωστόν, τα γέλια κι οι χαρές, έτσι, σαν ένα ξόρκι απέναντι στην πιο οριακή στιγμή της ανθρώπινης ύπαρξης. Καταλήξαμε με παρέα αγαπημένων φίλων να πίνουμε καφέ και ουζάκια σε παρακείμενο καφενείο της οδού Αναπαύσεως στο Μετς. Έτσι, με τη Σαβίνα Γιαννάτου, τον Ηλία Λιούγκο, τον Βασίλη Λέκκα, τον Βασίλη Γισδάκη, τον Νίκο Πιτλόγλου, τη Λιάνα Μαλανδρενιώτη και τον παραγωγό Ιλάν, αρχίσαμε τις ξεκαρδιστικές ιστορίες που όλοι είχαμε βιώσει κάποια στιγμή δίπλα στον Νίκο Κούνδουρο - είπαμε, το χιούμορ του μακαρίτη ήταν παροιμιώδες! Ο Νίκος Κούνδουρος δεν μένει πια εδώ! Κι αν άφησε τον κόσμο τούτο, το έργο του και η μνήμη τόσων ανθρώπων, που είτε τον γνώρισαν, είτε απλά τον θαύμαζαν, δεν θα τον αφήσουν ουσιαστικά να μας λείψει. Νιώθω τυχερός, μην πω ευλογημένος, που τον συνάντησα και που η τροχιά της ζωής μου διασταυρώθηκε με τη δική του. Αθάνατος! Αλησμόνητος!

caro diario

Η Αρλέτα συνεχίζει να βρίσκεται στην Εντατική του νοσοκομείου και να αναρρώνει. Εγώ δε θα πω να δίνει τη μάχη για τη ζωή, πρώτα απ' όλα γιατί δεν μου αρέσει να πετάω ιατρικά ανακοινωθέντα δεξιά κι αριστερά. Οι δικοί της άνθρωποι, που είναι μονίμως στο πλευρό της, κάνουν το καλύτερο γι' αυτήν. Οι υπόλοιποι, το μόνο που μας μένει είναι να ευχόμαστε ή και να προσευχόμαστε να βγει για μία ακόμη φορά νικήτρια απ' αυτή τη νέα περιπέτεια με την υγεία της. Προσωπικά, είμαι αισιόδοξος. Η Αρλέτα είναι γερό σκαρί, έχει αντέξει πολλά και θα τα καταφέρει. Μια προσευχή λοιπόν είναι αρκετή για την ώρα μαζί με τη σιωπή που απορρέει από σεβασμό προς τους οικείους της και κυρίως προς τη σοβαρότητα της κατάστασης της.

Μου τηλεφώνησε ο σκηνοθέτης - ποιητής και καλός φίλος Λευτέρης Ξανθόπουλος. Ο Συλιβός πρόκειται να επανεκδώσει από τον Μετρονόμο του την εξαντλημένη μνημειώδη ποιητική συλλογή του με τίτλο ''Αντίψυχα (περιπέτειες πλανόδιου σωματοφύλακα ονείρων)''. Ύστερα από πενήντα χρόνια! μου έλεγε κατενθουσιασμένος ο Ξανθόπουλος κι εγώ καταλάβαινα τη χαρά του, μια και τα ''Αντίψυχα'' κοσμούν από το 2003 τη βιβλιοθήκη μου από βιβλιόδετες φωτοτυπίες. Μακάρι να έχουμε σύντομα την επανέκδοση στα χέρια μας και να πάρω και μια ωραία μεγάλη συνέντευξη του δημιουργού είτε για τον Μετρονόμο, είτε για τούτο το blog.

Ο σκηνοθέτης - ποιητής Λευτέρης Ξανθόπουλος

Τελευταία τα Άσματα και Μιάσματα έχουν ενεργοποιηθεί αρκετά με αποκλειστικές συνεντεύξεις που δημοσιεύω. Η αρχή έγινε με τον Μανώλη Δεστούνη, ακολούθησαν η Δέσποινα Μπεμπεδέλη, ο Σταύρος Ζαλμάς, ο Παντελής & ο Μιχάλης Καλογεράκης και πιο πρόσφατα ο Γιώργος Περρής. Μου κάνει εντύπωση που όταν οι μάνατζερ - να τους πω έτσι - απευθύνονται σε μένα, γνωρίζουν πως οι συνεντεύξεις των καλλιτεχνών ''τους'' πάνε για τα Άσματα και Μιάσματα και όχι για κάποιο άλλο μέσο. Αυτό πάλι δε σημαίνει πως διαθέτω το χρόνο μου σε όλους. Εργάζομαι άλλωστε στη LIFO και πιο περιστασιακά στο DownTown, άρα οι συνεντεύξεις που δημοσιεύονται στο blog μου είναι μόνο με ανθρώπους που εγώ θα ήθελα να γνωρίσω από κοντά και να συνομιλήσω δημόσια μαζί τους. Το λέω ενημερωτικά, προς αποφυγήν παρεξηγήσεων, εφόσον το inbox μου στο facebook τιγκάρει από μηνύματα για συνεντεύξεις με τον Α ή Β καλλιτέχνη. 

Η παράσταση Την λένε Εύα είναι υποψήφια από την Κουλτουρόσουπα Θεσσαλονίκης για μία από τις πέντε καλύτερες θεατρικές παραστάσεις της σαιζόν 2016 - 17. Μεγάλη μας τιμή να είμαστε συνυποψήφιοι με παραστάσεις - μεγαθήρια, εμείς, μια ταπεινή και εκ των ενόντων θεατρική παραγωγή. Η Εύα Κουμαριανού φυσικά τό'χει χαρεί περισσότερο απ' όλους μας, μια και όπου πηγαίνουμε, εισπράττει την αγάπη του κόσμου. Πριν λίγες εβδομάδες παίξαμε στην Πάτρα, στο θέατρο Λιθογραφείο, πάντα υπό την αιγίδα του φεστιβάλ Όψεις Πολιτισμού. Δεδομένου του ό,τι περνάμε σα να πηγαίνουμε 6ήμερη εκδρομή με το σχολείο κάθε φορά, ανυπομονούμε με την Εύα και τον Θρασύβουλο για την επόμενη αναχώρηση μας στην Καλαμάτα μεσ' στον Μάρτιο και στη Σάμο λίγο αργότερα. Κι έπεται συνέχεια! 

Η Εύα Κουμαριανού με τον συνθέτη Γιώργο Δίπλα και την ερμηνεύτρια Δώρα Πετρίδη αμέσως μετά το τέλος της πρώτης παράστασης του έργου Την λένε Εύα στο Λιθογραφείο της Πάτρας

Αυτές τις μέρες έχω και τη μάνα μου στο σπίτι. Χτύπησε το πόδι της έπειτα από μικρή πτώση. Ευτυχώς δεν υπέστη σπάσιμο, αλλά ράγισμα στο ένα δάχτυλο του ποδιού. Προμηθευτήκαμε και ''πι'' για να βαδίζει πιο άνετα μεσ' στο σπίτι, μα με χαρά βλέπω ότι δεν το χρειάζεται. Θέλει προσοχή ωστόσο και φροντίδα, όπως θέλουν όλοι οι ηλικιωμένοι άνθρωποι - και τα μωρά, επίσης. Συνέρχεται κι από ένα βαρύ κρυολόγημα, ευτυχώς πάλι άνευ πυρετού. Και δώσ'του εγώ να της φτιάχνω όλη την ώρα ζεστά υγρά και ελαφριά γεύματα. Χαρά μου είναι, πόσο μάλλον όταν με τη μάνα μου μαζί δεν κάνουμε και χώρια δε μπορούμε, που λένε. Τό'χω σίγουρο να πλακωθούμε άγρια όσο θα συγκατοικούμε, αλλά αυτό είναι που κρατά τη σχέση μας τόσα χρόνια αγαπησιάρικη κι ελεύθερη. Είναι πολύ διακριτικός άνθρωπος η μάνα μου. Έχει σκιστεί κυριολεκτικά για τα παιδιά της χωρίς να γίνει ούτε για μία στιγμή παρεμβατική ή ενοχλητική ή...σπαζαρχίδω. Τα ίδια και ο συχωρεμένος ο πατέρας μου, αν κι αυτός το έκανε από αδιαφορία και το γνωρίζουμε όλοι καλά αυτό. 

Ο γράφων στα γυρίσματα των κιν/φικών ''Ιερόσυλων'' της Μάρσας Μακρή (φώτο: Μπάμπης Γιαννικάκης)

Ένα περίεργο πράγμα: Μετά το θάνατο του πατέρα μου, ήρθαμε πιο κοντά και με τα ξαδέρφια μου, τα παιδιά του Παναγιώτη, του Άγγελου και της Ελένης. Τώρα, στα 40φεύγα μου, νιώθω οικογένεια μ' αυτά τα παιδιά, συνομήλικοι μου όλοι πάνω - κάτω. Ο Χρήστος, μάλιστα, με τη γυναίκα του τη Μιρέγια έχουν γίνει η αδυναμία της μάνας μου! Ισπανίδα η Μιρέγια, απ' τη χώρα των Βάσκων για την ακρίβεια, είναι βέρα μεσογειακή ροκ τύπισσα, ευγενής και γλυκύτατη. Τον ξάδερφο μου τον Χρήστο, by the way, τον κάλεσα να παίξει και ένα μικρό ρολάκι στους κινηματογραφικούς ''Ιερόσυλους'' της Μάρσας Μακρή, πράγμα που έκανε με μεγάλη προθυμία!

Οι ''Ιερόσυλοι'' αυτή τη στιγμή βρίσκονται στο στάδιο του post production και τα vibes που έχουμε λάβει, είναι θετικότατα! Όποιος δει μάλιστα και το ανεπίσημο trailer, αντιλαμβάνεται πως πρόκειται για μία σπάνια πραγματικά ελληνική ταινία με μια α λα David Lynch ατμόσφαιρα και ένα κλίμα παραδοξότητας και σουρεαλισμού - η δε Λουκία Μιχαλοπούλου στον πρωταγωνιστικό ρόλο νομίζω έχει δώσει ρεσιτάλ ερμηνείας! Υπάρχουν κι άλλες θετικές εξελίξεις με την ταινία αυτή, μα που δε μου επιτρέπεται να ανακοινώσω επί της παρούσης. 

(συνεχίζεται)

Για τον Δανίκα, τη Βανδή και τον γιο της...Marianne Faithfull

Για το θέμα έγραψα ήδη και στην ηλεκτρονική LIFO. Εδώ (http://www.lifo.gr/articles/media_articles/134017) μπορείτε να διαβάσετε το άρθρο μου. Αν ''ξαναγυρνάω'' από τις σελίδες του προσωπικού μου blog, είναι για να εξηγήσω περαιτέρω μερικά πράγματα: Πρώτον: Ομολογώ πως δεν μου πέρασε από το μυαλό ότι ο Δημήτρης Δανίκας τρολλάρει τη Δέσποινα Βανδή - συνθήκη καθόλου πρωτότυπη για έναν δημοσιογράφο που τόσο στις κινηματογραφικές κριτικές του, όσο και στα κείμενα του γενικότερα, αποφαίνεται ενίοτε κάφρος. Όχι ότι δεν έχω γελάσει με τον Δανίκα, δε θα ξεχάσω ας πούμε τη βαθμολογία του στην ταινία ''Λουκουμάδες με μέλι'' της Όλγας Μαλέα! 0 (μηδέν) της είχε βάλει με τη φοβερή και τρομερή επισήμανση: ''Η τρύπα του λουκουμά''! Γενικά τον θεωρώ απρόβλεπτο τύπο, τον ορισμό του σταρχιδιστή στην κριτική και στη δημοσιογραφία γενικότερα. Δε μπορείς παρ'όλα αυτά να ''δουλεύεις'' ψιλό γαζί τον συνεντευξιαζόμενο σου που σε τίμησε με το να σου μιλήσει, όποιος και νά'ναι αυτός. Διότι σε όλη τη συνέντευξη νομίζεις ότι ο Δανίκας συνομιλεί με τη...Montserrat Cabballe (τουλάχιστον), όμως δυο - τρεις φράσεις ήταν αρκετές για να αντιληφθούμε (κάποιοι) ότι η καζούρα πήγαινε σύννεφο. Λες δηλαδή να μην ήξερε ο Δανίκας ότι ο συνεργάτης του - φωτογράφος και, απ' ότι μαθαίνω, εξαίρετος στη δουλειά του, William Faithful, δεν έχει ουδεμία σχέση με τη Marianne Faithfull; Κι αφού τό'ξερε γιατί είπε τούτη την παπαριά στη Βανδή και τη δημοσίευσε κιόλας; Ας της τό'λεγε κι ας το κράταγε για μεταξύ τους, να καυχιέται ότι ''είπα στη Βανδή πως τη φωτογράφιζε ο γιος της Marianne Faithfull κι εκείνη τά'χασε'', Τόσο απλά!

Δεύτερον: Δεν είχα καμία πρόθεση να θίξω τον William Faithful, για τον οποίο - ξαναλέω - μόνο καλά λόγια ακούω από χθες. Τρίτον: Μόνο ένα πράγμα δεν καταλαβαίνω σε όλο αυτό! Από τα σχόλια του απλού κόσμου μέχρι και των δημοσιογράφων, περνάει στο ντούκου ότι ο Δανίκας έκανε την πλάκα του με τη Βανδή. Το θεωρώ ανεπίτρεπτο και απαράδεκτο, προσβολή καθαρή εκ μέρους του γνωστού δημοσιογράφου πρώτα στη Βανδή, έπειτα στο αναγνωστικό κοινό τους, αλλά και στο μέσο το ίδιο που φιλοξένησε τη συνέντευξη τους. Δηλαδή, δεν ξέρω, εμένα δεν μου αρέσουν αυτά, δεν τα θεωρώ σοβαρά πράγματα και δεν θα το έκανα ποτέ σε κανέναν άνθρωπο που θα δεχόταν να μου δώσει συνέντευξη.

Γιώργος Περρής: ''Όλα γίνονται για την αγάπη''

Λείπεις μόνιμα στο εξωτερικό. Η επαφή με το ελληνικό στοιχείο είναι αυτή που σε ωθεί στις εδώ συναυλίες κατά καιρούς;

Όχι αναγκαστικά. Καταρχάς έρχομαι για να δω τους φίλους μου και την οικογένεια μου, τη θάλασσα, τους δρόμους της Αθήνας. Θα σου πω κάτι: Τα πρώτα χρόνια που έφυγα από την Ελλάδα, έφυγα με ένα αγκάθι, ότι δε με θέλει η Ελλάδα, δε με θέλει ο κόσμος, δε με έχει αποδεχθεί, οπότε έλεγα ''Θα σας δείξω εγώ''! Στην ουσία στον εαυτό μου ήθελα να αποδείξω ότι μπορώ να τα καταφέρω και όχι οτιδήποτε άλλο. Μετά από δυο χρόναι, συνειδητοποίησα πόσο μου λείπει η Ελλάδα. Είχα ανάγκη να νιώσω ότι ανήκω στη χώρα μου και ότι η χώρα μου με αγαπάει και με τιμάει. Κι έτσι, ξεκίνησα τη σειρά συναυλιών με την Άλκηστη Πρωτοψάλτη που με πήρε μαζί της σε μια μεγάλη περιοδεία το καλοκαίρι του '13 και του '14 για να φτάσουμε στην ''Κιβωτό'', το δίσκο που κάναμε με τον Μάριο Φραγκούλη. Τότε είπα ότι θα επιστρέφω στην Ελλάδα όσο μπορώ συχνότερα και όσο μου το επιτρέπουν οι υποχρεώσεις μου για νά'μαι κοντά στον κόσμο.

Θεωρείς ότι ανήκεις στην κατηγορία των Ελλήνων καλλιτεχνών που ναι μεν διαπρέπουν στο εξωτερικό, στη χώρα τους όμως ελάχιστοι ''ψαγμένοι'' γνωρίζουν τι κάνουν έξω;

Όπως;

Αν κι εσύ έχεις κάνει κατάσταση εδώ, αναφέρομαι σε καλλιτέχνες σαν τη Μαρία Μαρκεσίνη, στην οποία ο Ennio Morricone έδωσε άδεια να κάνει τραγούδι ένα οργανικό θέμα του. Ή και στην Καλλιόπη Τσουπάκη, μαθήτρια του Μαμαγκάκη, που ζει και δρα στην Ολλανδία.

Πραγματική διεθνή καριέρα πολλοί λίγοι κατάφεραν να κάνουν, αρχής γινομένης απ' τη Μαρία Κάλας και τη Νάνα Μούσχουρη, που έκανε τη μεγαλύτερη καριέρα απ' όλους. Η Νάνα είναι και το ίνδαλμα μου! Ακολούθησαν η Αγνή Μπάλτσα, ο Καβάκος και γενικά έχουμε πολλούς σπουδαίους κλασικούς μουσικούς. Στην ποπ μουσική ήταν ο Demis Roussos, βέβαια, και πιο πρόσφατα είναι ο Μάριος, ο οποίος έχει μια σπουδαία καριέρα στο εξωτερικό. Ακόμη και ο Μάριος, που είναι αρκετά δημοφιλής εδώ, ο κόσμος δεν έχει καταλάβει το μέγεθος της καριέρας του στο εξωτερικό. Δεν ξέρει, ας πούμε, ότι στο χώρο του classical cross over, ο Μάριος είναι μεσ' στην τριάδα Bocelli - Brightman - Φραγκούλης! 

Και που για να είμαστε ειλικρινείς, αν δε γινόταν η συνεργασία του με τον Νταλάρα στην Ιερά Οδό, ουδείς θα τον ήξερε.

Ακριβώς, μπορεί να μην...

Άρα το ότι ο Νταλάρας πήρε τον Φραγκούλη κι εσένα η Πρωτοψάλτη, θεωρείς ότι έχει να κάνει με το ότι ο Έλληνας ασχολείται κατά κόρον και αποκλειστικά με το ελληνικό τραγούδι, είτε αυτό είναι το λαϊκό, είτε το έντεχνο;

Δεν την έχω λύσει μέσα μου αυτή την απορία. Ισχύει το ''ουδείς προφήτης στον τόπο του'' σε πολύ μεγάλο βαθμό. Αυτό που συμβαίνει με μένα εδώ κι ένα χρόνο, μετά την ''Κιβωτό'' δηλαδή, είναι να βρω ένα τρόπο που θα το ανατρέψω ή θα το συνδυάσω. Εγώ νιώθω ότι είμαι μέσα σ' ένα καράβι που όλο φεύγει, αλλά που πάντα θα γυρίζει στο λιμάνι του. Είναι κι έτσι ο τρόπος ζωής μου, που δε φαίνομαι πολύ στην Ελλάδα, όπως φαίνονται η Ελεωνόρα ή η Μποφίλιου, παιδιά που έχουν αφιερωθεί μόνο σ' αυτό. 

Δε φαίνεσαι, γιατί λείπεις κιόλας, τό'παμε στην αρχή.

Άνθρωποι του χώρου στο εξωτερικό μου έχουν πει πως τελικά αυτή θά'ναι η υποχρέωση μου απέναντι στη χώρα μου. Στην Ελλάδα έχουμε υπέροχους τραγουδιστές, νέους ή μεγαλύτερους. Εμένα, ίσως η ζωή να μου τά'φερε έτσι ώστε να εκπροσωπώ την Ελλάδα εκτός. Πως έχουμε το Υπουργείο Εσωτερικών και Εξωτερικών; Κάπως έτσι (γέλια) Ξέρεις, αυτό μου τό'πε ένας Καναδός πολιτικός πού'χε έρθει σε μια συναυλία μου στον Καναδά! Και η Μούσχουρη μού'χε πει κάτι: ''Εκπροσωπείς την Ελλάδα όπου πας, άρα την κάθε σου απόφαση, δε μπορείς να την παίρνεις μόνο αυστηρά με κριτήρια τον καλλιτεχνικό σου εγωισμό''. 

Και ο Καναδός πολιτικός τι ακριβώς σου είπε;

Κύριε Περρή, είστε τόσο Έλληνας, που η Ελλάδα φαίνεται στα μάτια σας και την κουβαλάτε...Πολύ ωραίο, γιατί φαίνεται ποιος είμαι. Ένας λίγο πιο δυτικότροπος Έλληνας, αλλά Έλληνας. 

Έχεις συνταξιδέψει με μυθικά ονόματα στο εξωτερικό, από τον Michel Legrand μέχρι τη Lara Fabian. OK, ωραίο ειν' αυτό, μπαίνει στις αποσκευές σου, όμως δε νιώθεις μια πικρία που δεν πολυασχολούνται οι συμπατριώτες σου; Ομολογώ ότι κι εγώ στη θέση σου μία πικρία θα την ένιωθα.

Κι εγώ την ένιωθα για ένα διάστημα, αλλά συνειδητοποιώ ότι στην Ελλάδα ξεκινώ απ' το μηδέν ξανά. Όσοι με ήξεραν όταν ξεκίνησα, με χάσανε. Είμαι διατεθειμένος να πάρει καιρό η εκ νέου γνωριμία μου με τον κόσμο και πια είμαι 33 ετών. Θα είχα μεγαλύτερη πικρία αν αυτό που έκανα, το μάθαιναν μόνο πέντε φίλοι. Απ' τη στιγμή, όμως, που έχω εμπορικό αντίκρισμα σε άλλες χώρες, σε άλλες αγορές, απ' τη στιγμή που γεμίζω πολύ μεγάλα θέατρα, ξέρω ότι αυτό που βγήκα να κάνω με απίστευτο κόπο εκτός συνόρων, έχει ένα αντίκρισμα. Περιμένω απ' τη χώρα μου να συμβεί αυτό που είχε πει στον Μάριο ο Μίκης Θεοδωράκης: ''Όπου και να πας, ότι και να κάνεις έξω, αν δε σε αποδεχτεί η χώρα σου, δε θά'χεις άγκυρα''...Γι' αυτό λοιπόν επιστρέφω πάντα. Σου θυμίζω ότι και η Celine Dion, την οποία έχω γνωρίσει, είχε ένα τέτοιο υπόβαθρο από την ίδια της τη χώρα, τόση στήριξη, ώστε έγινε αυτή που έγινε. Δεν έχω καμία αυταπάτη ότι θα γίνω απ' τους πιο εμπορικούς τραγουδιστές στην Ελλάδα, αφενός λόγω του ιδιαίτερου ρεπερτορίου μου, αφετέρου ζω πολλά χρόνια στο εξωτερικό. Μία συναυλία κάθε τόσο στην Ελλάδα, όπως κάνει - έκανε η Μούσχουρη, αρκεί να σου γεμίσει την καρδιά και το μυαλό.

Σε ποια χώρα ζεις τώρα κυρίως;

Στην Αμερική, στη Νέα Υόρκη. Τον υπόλοιπο καιρό εδώ και όπου αλλού με πάνε οι περιοδείες.

Πως πήρες την απόφαση να φύγεις;

Δεν ξύπνησα ένα πρωί κι είπα θα γίνω μετανάστης. Γύρω στο 2008 - 09 βρέθηκα εντελώς εγκλωβισμένος στην Ελλάδα, χωρίς κανένα ενδιαφέρον από κανένα άνθρωπο του χώρου. Καμία δισκογραφική δε με ήθελε, κανένας μάνατζερ δεν ήξερε τι να με κάνει, που να με κατατάξει. Μου ήρθε η πρόταση από τη Lara Fabian να ανοίγω τις συναυλίες της σε πολλές χώρες του κόσμου, το έκανα, γύρισα πίσω, ξανά τίποτα! Είχα προσπαθήσει να γίνει θέμα στα εδώ media ότι έπαιζα με τη Lara σε στάδια 10.000 ατόμων, μα ούτε καν σ' αυτό υπήρξε ενδιαφέρον. Μόνο η ''Καθημερινή'' είχε γράψει κάτι. Ήρθε μετά η πρόταση να κάνω τον γαλλικό μου δίσκο ιδίοις εξόδοις, κάτι τρομερά δύσκολο, καθώς τα ποσά για μια δισκογραφική παραγωγή έξω δεν έχουν καμία σχέση με τα ελληνικά. Πήγαινα και έπαιζα όπου μπορείς να φανταστείς για να μαζέψω τα λεφτά.

Κι αυτός ο δίσκος όμως δεν έκανε το μεγάλο γκελ.

Στην αρχή δεν είχε καθόλου επιτυχία. Σιγά - σιγά έκανε μια μέτρια επιτυχία και ένα χρόνο μετά βγήκε απ' αυτό το δίσκο, το ''τραγούδι της χρονιάς''. Εκεί, λοιπόν, το 2011 έφυγα μόνιμα και το '13 ήρθε η πρόταση για τον αγγλικό δίσκο που με πήγε σε ένα άλλο σκαλοπάτι, αφού ήταν η Decca από πίσω. Δούλεψα με παραγωγούς που είχαν συνεργαστεί με τη Streisand, τον Bocelli και τη Celine Dion. Βρέθηκα σε ένα επίπεδο που δεν ήμουν προετοιμασμένος. Αν έβλεπες όμως με τι ζεστασιά και σεβασμό με αντιμετώπισαν όλοι αυτοί οι άνθρωποι...

Πόσο φιλόδοξος είσαι;

Πάρα πολύ! Έχουμε την τάση εδώ στην Ελλάδα να δίνουμε αρνητική σημασία σε όποιον δηλώνει φιλόδοξος. Αν θες να ανοίξουμε οποιοδήποτε λεξικό, στη λέξη φιλοδοξία θα δεις μόνο τη διάθεση ενός ανθρώπου να καλυτερεύσει τον εαυτό του. Η Lara μού'χε δώσει μια καταπληκτική συμβουλή: ''Η φιλοδοξία είναι ένα όπλο, αλλά πρέπει νά'χεις διαβάσει πολύ καλά τις οδηγίες χρήσης, γιατί μπορεί να σου σκάσει στα μούτρα''! Δεν κρύβω ότι έχω φιλοδοξία και θεωρώ καθήκον ως νέος άνθρωπος να εκπληρώσω τα όνειρα μου, μέχρι το όριο όμως που δεν θα αποβεί σε βάρος του ανθρώπου μέσα μου.

Να μην πατήσεις επί πτωμάτων, που λένε.

Αυτό είναι κλισέ και δεν καταλαβαίνω κιόλας τι σημαίνει ''πατάς επί πτωμάτων''. Βρίσκω νεκρούς και τους πατάω; Δεν υπάρχει αυτό στο λεξιλόγιο μου! Εγώ θα προχωρήσω και θα σταματήσω στο σημείο που θα θεωρήσω κάτι ως ανήθικο. Εκεί, ναι, θα σταματήσω. 

Αυτή η μόνιμη τάση επαναπατρισμού, δεν ήταν κι η αιτία που στην ''Κιβωτό'' με τον Φραγκούλη φέρατε στα μέτρα σας αμιγώς έντεχνα ελληνικά τραγούδια;

Η ''Κιβωτός'' ξεκίνησε καταρχάς απ' τη διάθεση να κάνουμε με τον Μάριο ένα project μαζί. Όλοι ξέρουν ότι με τον Μάριο συνεργαζόμαστε στενά εδώ και μία δεκαετία πλέον, αλλά όλο γινόταν σποραδικά, μία συναυλία εδώ, άλλη μία εκεί κλπ. Ποτέ δεν είχαμε κάνει κάτι συγκεκριμένο. Πέρσι το καλοκαίρι κάναμε μια συναυλία στην Κάσο, απ' όπου κατάγεται ο Μάριος, και την ώρα που έφευγε το αεροπλάνο, του πρότεινα να κάνουμε ένα ωραίο project μαζί. Έτσι γεννήθηκε η ιδέα της ''Κιβωτού'', έχοντας στο μυαλό μας τα ''Τραγούδια της χθεσινής μέρας'', εκείνο το θρυλικό δίσκο της Χαρούλας με τη Δήμητρα. Σ' εκείνο το δίσκο είχαν πάρει τραγούδια του '50 και του '60, εμείς είπαμε να αγγίξουμε λοιπόν τραγούδια του '80 και του '90 κυρίως, σαν μία συνέχεια με το δικό μας κριτήριο και τη δική μας αισθητική. Εκεί μπήκε η ανάγκη η δική μου, γιατί ο Μάριος δεν είχε να αποδείξει τίποτα στην Ελλάδα, για ένα τέτοιο project που μου φάνηκε προκλητικό σαν ιδέα. 

Προκλητικό από ποια άποψη;

Και γιατί δύο άντρες τραγουδάνε μαζί, και γιατί διαλέξαμε ρεπερτόριο απ' τους μεγαλύτερους Έλληνες τραγουδιστές των τελευταίων 30 χρόνων. Υπήρχε ακόμη η πρόκληση τού να δω τι θα γίνει όταν βγει. Θα μου πουν, δηλαδή, δε με θέλουν; Ότι είμαι χάλιας; Παρένθεση, υπέφερα πάρα πολύ ένα διάστημα, αφού όποτε ερχόμουν Ελλάδα, άκουγα ''Είσαι αντίγραφο του Φραγκούλη, είσαι ρέπλικα του Φραγκούλη''...

Το θεωρώ εντελώς άκυρο αυτό.

Μα είναι, αλλά τ' άκουγα τόσο συχνά! Δε σου κρύβω ότι απ' αυτό κόντεψα να χάσω τελείως τον εαυτό μου, νόμιζα ότι είμαι ένα τίποτα. Έξω έσκιζα κι εδώ με βάζαν στη σύγκριση ''Δεν είσαι τόσο καλός όσο ο Μάριος''. Αν συνυπολογίσεις και το πόσο τοξικός είναι ο χώρος στο εξωτερικό - το λέω πολύ συνειδητά το ''τοξικός'' -, ερχόταν ο κάθε ειδήμων και μου πέταγε στη μούρη την άποψη του. Έχω ακούσει τα πάντα, ότι είμαι χοντρός, ότι δεν είμαι αρκετά έξυπνος, ότι δεν είμαι αρκετά καλός τραγουδιστής, ότι παραείμαι Έλληνας, ότι δεν είμαι αρκετά αρρενωπός, ότι δεν έχω πάθος, ότι παραέχω πάθος, μέχρι που ήρθε ένας διευθυντής δισκογραφικής και μου είπε ''Δε θα πετύχεις ποτέ, γιατί είσαι πάρα πολύ καλός τραγουδιστής''! Έχω ακούσει, επομένως, ότι μπορείς να φανταστείς. Κι όταν βγήκε ο αγγλικός δίσκος μου, άκουγα όλα αυτά έξω, ενώ στην Ελλάδα άκουγα ότι είμαι απομίμηση του Μάριου. Το λέω τώρα και συγκινούμαι (σ.σ. δακρύζει) και δε συγχωρώ τον εαυτό μου που εγώ επίτρεψα να μου συμβεί όλο αυτό, να χάσω τελείως ποιος είμαι. Έχασα τα κλειδιά του σπιτιού σα να λέμε, δε μπορούσα να μπω μέσα, και μου πήρε πολύ καιρό και σκληρή δουλειά για να βγω πάλι απ' όλο αυτό. Η ''Κιβωτός'' ήταν ένα βήμα προς αυτό και θά'μαι πάντα ευγνώμων στον Μάριο που με έβαλε ισάξιο δίπλα του. Τα πρόσωπα μας δίπλα - δίπλα στο ίδιο μέγεθος στο εξώφυλλο, στις αφίσες, στο Ηρώδειο. Έπρεπε να μάθω ν' αγαπάω την ίδια τη φωνή μου με λίγα λόγια, δε μπορώ να στο πω αλλιώς!

Σκέφτεσαι τη μόνιμη επιστροφή στην Ελλάδα;

Πλέον δε μπορώ να είμαι σε κανένα μέρος πάνω από δύο - τρεις εβδομάδες. Έχω μάθει να ζω έτσι, άρα δε θα μπορούσα να είμαι κάπου πουθενά. Με το που περνάνε οι πρώτες 15 μέρες, αρχίζω και χτυπώ τα δάχτυλα μου: ''Κάτι πρέπει να συμβεί τώρα, κάτι πρέπει να κάνουμε'', οπότε αυτό είναι ένα κόστος. Η μοναδική μονιμότητα που υπάρχει είναι οι βαλίτσες μου. Και, ξέρεις, όταν από παιδί ονειρευόσουν ότι θα τραγουδάς σε ξένες χώρες, δε φαντάζεσαι πόσες ώρες κρύβει απέραντης δουλειάς, ατελείωτης μοναξιάς, σωματικής και ψυχικής έντασης, να νομίζεις ότι δεν θα αντέξεις και τελευταία στιγμή να βρίσκεις δύναμη να συνεχίζεις. Χάνεις πολύτιμες στιγμές των ανθρώπων που αγαπάς, Χριστούγεννα, γενέθλια, γεννήσεις παιδιών, βαφτίσια ή και δύσκολες στιγμές που δε μπορείς να είσαι κοντά τους κι εκείνοι αντίστοιχα κοντά σου, αφού βρίσκεσαι κάπου αλλού. 

Είναι ένα κόστος, αλλά φαντάζομαι ότι έχεις και μία άνετη οικονομικά ζωή, κατάσταση διόλου ευκαταφρόνητη τη σήμερον ημέρα.

(γελάει) Δεν έχω παράπονο. Στην παρούσα κατάσταση βρισκόμαστε στο χτίσιμο, όπου τα έξοδα είναι πάρα πολλά, αλλά σε καμία περίπτωση δε θα έλεγα ότι πεινάω. Ζω μια άνετη ζωή, προς θεού, μη φανταστείς όμως πως βγάζω εκατομμύρια. 

Κλείνοντας, πες μου ποιος καλός άνεμος σε έφερε πάλι στην Ελλάδα.

Ηχογράφησα δύο τραγούδια που μου έδωσαν η σπουδαία Ευανθία Ρεμπούτσικα με τον σπουδαίο Άρη Δαβαράκη. Το πρώτο λέγεται ''Ποιος φοβάται την αγάπη'', που κυκλοφόρησε πριν λίγο καιρό, και το δεύτερο είναι η ''Ηλιοφάνεια'', που θα κυκλοφορήσει μεσ' στην άνοιξη. ''Ηλιοφάνεια'' ονόμασα τις συναυλίες, που έκανα πρόσφατα, μία στη Θεσσαλονίκη και δύο στην Αθήνα, όπου μάλιστα τραγουδώ το ομότιτλο τραγούδι και βλέπω ότι αρέσει στον κόσμο πριν την έκδοση του. Είναι μία παράσταση, η πρώτη που κάνω εντελώς μόνος μου στην Ελλάδα, και έχει μεγάλη επιτυχία, δόξα τω θεώ. Ρεπερτοριακά έχει ενδιαφέρον, καθώς είναι λίγο αλαλούμ, όπως και το μονοπάτι μου δηλαδή στο τραγούδι. Είναι για μένα μια συναυλία γνωριμίας, αλλά και σα να βρίσκονται σ' ένα σπίτι παλιοί καλοί φίλοι που είχαν χαθεί. 

Φαντάζομαι τη χαρά και την ικανοποίηση σου! 

Τεράστια! Τεράστια! Δε μπορώ να σ'την περιγράψω! Έχουμε κάνει δύο συναυλίες και η τρίτη και τελευταία θά'ναι αυτή την Τετάρτη στο θέατρο Άλφα - Ιδέα. Μάλιστα, την περασμένη Τετάρτη ήρθαν και με είδαν πολλοί φίλοι αγαπημένοι: Η Άλκηστις καταρχάς, ο Μάριος, η Μαρινέλλα, ο Ζαχαράτος. Πολύ συγκινητικό για μένα που αυτοί οι άνθρωποι ήταν από κάτω σ' ένα κατάμεστο θέατρο. Μια βαθιά δικαίωση και χαρά είναι αυτές οι συναυλίες για μένα.

Τελευταία ερώτηση: Για ποιο λόγο τραγουδάς, Γιώργο Περρή;

Ξεκίνησα να τραγουδάω γιατί ήταν η λύση στο πολύ δύσκολο και βίαιο διαζύγιο των γονιών μου. Μεγαλώνοντας, συνειδητοποίησα ότι τραγουδώ γιατί ήθελα να αγαπηθώ και να αγαπήσω. Να πάρω αγάπη και να δώσω αγάπη. Με τα χρόνια η μουσική μου έδωσε την ελευθερία να ξέρω ποιος είμαι και να γυρίζω τον κόσμο όλο. Να ξέρεις, για την αγάπη γίνονται όλα!  

 * Η τελευταία συναυλία του Γιώργου Περρή στην Αθήνα θα πραγματοποιηθεί αυτή την Τετάρτη, 22 Φεβρουαρίου, στο θέατρο Άλφα - Ιδέα.

Μιχάλης & Παντελής Καλογεράκης: ''Ποίηση και σοβαροφάνεια είναι απ' άλλους γαλαξίες''

Ο Παντελής και ο Μιχάλης Καλογεράκης (φώτο: Αντώνης Μποσκοΐτης)

Μέσα στην πληθώρα των δίσκων, παρά τη συνεχιζόμενη κρίση, ποια είναι η δική σας πρόταση;

Παντελής Καλογεράκης: Η κυρία Μαρία (σ.σ. η Φαραντούρη) έχει πει ότι ο Θεοδωράκης από το ξεκίνημα του έφερε την ποίηση κοντά στο λαό. Τώρα πια η ποίηση ανήκει στο λαό, αφού, κυρίως μέσω internet, όποιος έχει την επιθυμία μπορεί να έρθει σε στενή επαφή μαζί της. Εδώ στο μετρό πριν χρόνια μπορούσες να δεις ποιήματα του Καβάφη. Θέλω να πω ότι είναι γνωστό πως ο Θεοδωράκης έφερε την ποίηση στο λαό, άρα δεν υπάρχει αυτό στη δική μας περίπτωση. Εμείς προσπαθούμε να αποφορτίσουμε την ποίηση από τη σοβαροφάνεια που για πολλούς τη χαρακτηρίζει, καθώς πιστεύουμε ότι ποίηση και σοβαροφάνεια είναι από άλλους γαλαξίες.

Αυτό ακριβώς μου είπε και η Φαραντούρη: Να τους ακούσεις, έχουν χιούμορ στις μελοποιήσεις τους, κάτι που έλειπε από το ελληνικό τραγούδι.

Μιχάλης Καλογεράκης: Υπάρχει αυτή η τάση να ακούει ο άλλος για μελοποιημένη ποίηση και να νιώθει ότι θα βαρύνει ή θα ψυχοπλακωθεί. Απ' την άλλη, ανέκαθεν ο ποιητικός λόγος ήταν απόλυτα ειλικρινής. 

Είχατε την τύχη το βιβλίο - CD σας να κυκλοφορήσει από τη Μικρή Άρκτο που διευθύνει ο Παρασκευάς Καρασούλος, ο οποίος σας στήριξε από τα πρώτα σας βήματα. Λέγεται πως ο ίδιος θέλει νά'χει τον απόλυτο έλεγχο των παραγωγών του σε αισθητικό επίπεδο. Μιλήστε μου για τη δική σας εμπειρία.

Π.Κ.: Όταν πήγαμε τη δουλειά στη Μικρή Άρκτο, στον Παρασκευά άρεσαν πάρα πολύ τα κομμάτια κι έτσι ξεκινήσαμε ένα πινγκ - πονγκ περί μουσικής και ποίησης. Κάποια τραγούδια τού άρεσαν υπερβολικά, κάποια τα σκέφτηκε και μας έδωσε γι' αυτά ένα ευρύτερο πλαίσιο, οπότε η επικοινωνία μας κάπου εκεί κυμαίνεται ακόμη: Είναι συμβουλευτικός, έχει δώσει τη δική του νότα στο όλο εγχείρημα και όχι μόνο τώρα, αλλά κι από την 4η Ακρόαση της Μικρής Άρκτου.

Μ.Κ.: Το σημαντικό είναι πως αν δεν υπήρχε ο Παρασκευάς με τη Μικρή Άρκτο, δεν υπήρχε περίπτωση νά'βγαινε ποτέ αυτός ο δίσκος. Άσε και που αν υπήρχαν πάλι άλλος άνθρωπος, άλλη εταιρία, το αποτέλεσμα δεν θα ήταν το ίδιο. 

Εννοείτε αισθητικά - καλλιτεχνικά ή απ' την άποψη της κυκλοφορίας;

(και οι δύο με μια φωνή): Της κυκλοφορίας!

Π.Κ.: Ο Παρασκευάς είναι ο άνθρωπος που εκδίδει βιβλία και δίσκους ιδίοις εξόδοις, δεν πληρώνουν δηλαδή οι καλλιτέχνες, είναι αυτός επίσης που εκπροσωπεί στην Ελλάδα την ECM και που χωρίς δεύτερη σκέψη εκδίδει δίσκο μελοποιημένης ποίησης από δύο παιδιά 24 ετών!  

Ωστόσο, πείτε μου το έναυσμα για έναν άνθρωπο της ηλικίας σας ή και μεγαλύτερο να ακούσει τα τραγούδια σας. Τι μπορεί να βρει δικό του μέσα σ' αυτά;

Μ.Κ.: Έχουμε δει παιδιά 18χρονα να ακούν τα τραγούδια μας. Το σημείο αναφοράς μας δε θέλουμε να είναι η μελοποιημένη ποίηση, ασχέτως αν αυτό κάνουμε. Θέλουμε νά'χουμε ένα στίχο άρτιο, μελετώντας πολύ την ποίηση. Δε θέλουμε ακόμη αυτό που ο κόσμος νομίζει ως μελοποιημένη ποίηση να το βασίζει και πάνω σε μας. Θέλουμε να είμαστε κάτι άλλο. 

Π.Κ.: Η ποίηση γράφεται και απευθύνεται σε όλους και μετά αυτοί οι όλοι παίρνουν το δικό τους μήνυμα. Οι ακροατές που μας ακούν βρίσκουν σίγουρα κάτι δικό τους, όπως σίγουρα επίσης σκέφτονται και δικά τους θέματα. Δεν ευθύνεται τόσο η ποίηση, όσο η μουσική του Μιχάλη αυτή καθ'αυτή. Υπάρχουν, ας πούμε, κλασικοί ποιητές που λειτουργούν έξω από τη μελοποίηση, έξω από τη δύναμη του ίδιου τους του λόγου, έξω κι από μένα που τραγουδάω. Το ποίημα του Μιχάλη Γκανά είναι σημαντικό από μόνο του, δεν του κάναμε εμείς κάτι άλλο, μελοποιώντας το, άρα ο ακροατής που ακούει το τραγούδι μας, ακούει κι ένα υπέροχο ποίημα. 

Εσύ, Μιχάλη, γράφεις μουσική κι εσύ, Παντελή, τραγουδάς;

Π.Κ.: Εγώ τραγουδάω και γράφω ποίηση και μάλιστα ο Μιχάλης έχει κάνει και μια δουλειά με τα δικά μου ποιήματα. 

Μ.Κ.: Ο Παντελής συνήθως με βρίσκει στη φάση που έχω ανοίξει πέντε - έξι ποιητικές συλλογές και θέλω να μελοποιήσω. Εκεί έρχεται και μπορεί να μου κάνει μια σωστή υπόδειξη.

Ο ένας δηλαδή είναι ο συνθέτης και ο άλλος κάνει τη φιλολογική επιμέλεια, θα λέγαμε. Δουλεύετε αποκλειστικά μαζί, έτσι;

Μ.Κ.: Πρακτικά, επειδή ο Παντελής είναι και στο Ωδείο Αθηνών, κάνουμε κι άλλα πράγματα, ξεχωριστά. Στη μουσική είμαστε μαζί, αλλά και χώρια. 

Ο Μιχάλης και ο Παντελής Καλογεράκης (φώτο: Αντώνης Μποσκοΐτης)

Ισχύει αυτός ο περιβόητος ψυχικός δεσμός των διδύμων, που μπορεί να μην υπάρχει σε άλλα αδέρφια;

Μ.Κ.: Από την πρώτη μέρα της γέννησης μας είμαστε μαζί. Δε νομίζω ότι δε θα ίσχυε αυτό και για αδέρφια που δεν έχουν μεγάλη διαφορά ηλικιακά και που περνάνε μαζί το χρόνο τους. Δεν είναι ότι πλανάται κάτι μαγικό στο σύμπαν και μας συνδέει...

Π.Κ.: Σίγουρα το κοινό DNA και το ότι ήμασταν μαζί στην κοιλιά της μάνας μας κάτι σημαίνουν. Εγώ θα το επισήμαινα στην επικοινωνία μας πάνω στη σκηνή, που δεν γνωρίζω αν θα την είχαν άλλα αδέρφια. 

Μ.Κ.: Έχει δίκιο ο Παντελής! Υπήρξαν παραστάσεις μας, στις οποίες δεν κάναμε καν πρόβα. Μπορούμε να κάνουμε αλλαγές πάνω σ' ένα κομμάτι μόνο με ένα βλέμμα, χωρίς να χρειάζεται να το συζητάμε περαιτέρω. 

Νιώθετε αισθητικά συγγενείς των αδερφών Κατσιμίχα, των διδύμων προκατόχων σας στο ελληνικό τραγούδι;

Μ.Κ.: Αισθητικά νιώθουμε συγγενείς όχι μόνο με τους Κατσιμιχαίους, αλλά και με πολλούς άλλους. Πολύ κοντά μας είναι ο Σαββόπουλος με το Φορτηγό και η Πλάτωνος με το Σαμποτάζ. Όταν πρωτακούσαμε το Σαμποτάζ δεν πιστεύαμε στ' αυτιά μας, πιστεύουμε ακόμα πως η Ελλάδα δεν είναι μέχρι σήμερα έτοιμη για ν' ακούσει ένα τέτοιο έργο! Μας επηρέασαν ακόμη ο Χατζιδάκις, ένα πολύ γλυκό καμπανάκι, και μουσικοί απ' έξω, τζαζίστες κυρίως, ο Thelonius Monk και ο Cole Porter! 

Και απ' όλα αυτά τα ακούσματα, ποια είναι τα ψήγματα τους στη δική σας μουσική;

Π.Κ.: Εμάς μας έχουν επηρεάσει πιο πολύ οι ποιητές, παρά οι μουσικοί. 

Μ.Κ.: Έχουμε τις στιγμές μας, όπου μπορούν να εμφανιστούν ένας Σαββόπουλος, ένας Μικρούτσικος, ένας Χατζιδάκις κι ένας Θεοδωράκης. Εκεί γύρω ''παίζουμε'' κι αυτό βλέπω απ' τις μουσικές μου δηλαδή. Τελευταία με βλέπω επηρεασμένο κι από τον Leonard Cohen.

Μα, μου τό'πε κι αυτό η Φαραντούρη, ότι στον Παρνασσό θα παίξετε το ''Hallelujah'' του Cohen και το ''Mr. Tambourine man'' του Bob Dylan! Το τελευταίο, μάλιστα, μου το τραγούδησε κι από το τηλέφωνο.

Π.Κ.: Είναι απίστευτη η Φαραντούρη, το πόσο της αρέσει να τραγουδάει, πόσο της αρέσει αυτό που κάνει! Τραγουδάει όλη την ώρα! 

Μ.Κ.: Έχει και τρομερό χιούμορ η Φαραντούρη, μοναδικό!

Τι εννοούσατε όμως πριν με τις επιρροές από ποιητές και όχι από μουσικούς;

Μ.Κ.: Εμένα, ας πούμε, με έχει επηρεάσει πολύ ο Pessoa στην επιλογή κι άλλων ποιημάτων που θα μελοποιούσα. Επίσης, θα μπορούσα να πω ότι ειδικά ο Μικρούτσικος μας είχε επηρεάσει πολύ στις πρώτες μελοποιήσεις μας.

Νιώθετε ότι κάνετε κάτι διαφορετικό συγκριτικά, λόγου χάριν, με την τάση που επικρατεί μιας μίξης, αν θέλετε, του λαϊκού τραγουδιού με το pop ιδίωμα;

Π.Κ.: Εγώ δε νομίζω ότι μπορούμε να κατατάξουμε τα τραγούδια μας και όποτε μας ρωτάνε τι μουσική παίζουμε, δυσκολευόμαστε να απαντήσουμε. Απλά περιγράφουμε τι ακριβώς κάνουμε στα live μας. Θυμάμαι, όταν ήμουν μικρότερος, φανταζόμουν όλα τα κομμάτια του Μιχάλη με ηλεκτρονικούς ήχους. Το ότι τελικά βγαίνουμε εγώ, ο Μιχάλης και μία κιθάρα είναι θέμα μέσου, δηλαδή αυτά έχουμε, μ' αυτά παίζουμε. 

Μ.Κ.: Οι παραστάσεις μας βασίζονται πάρα πολύ στο λόγο. Επειδή ο Παντελής σπουδάζει και στη δραματική σχολή του Ωδείου Αθηνών, εμπεριέχουν πολύ την απαγγελία. Δεν είναι απλά δυο παιδιά που τραγουδάνε με μία κιθάρα. Κατά βάση δουλεύουμε πάνω σε ποιήματα, όπως στην ποιητική σύνθεση ''Barbara'' του Prevert, όπου το αντιμετωπίζουμε σαν project, αφού εκεί μέσα ο Παντελής απαγγέλλει εμβόλιμα ποιήματα του Pessoa ή του Εμπειρίκου, της Γώγου και άλλων ποιητών. Μοιάζει ένα live μας σαν μια μικρή παράσταση. 

Αν ο Παντελής δεν είχε το σαράκι του ηθοποιού, θα το κάνατε όλο αυτό που μου λέτε; 

Π.Κ.: Από μικρός ήθελα να γίνω ηθοποιός και ο Μιχάλης τραγουδοποιός και τώρα όλο αυτό έγινε ένα πάντρεμα. Από τότε που μπήκα στο Ωδείο όλο και βελτιώνεται το θέμα του λόγου. Πιο πριν ήταν πιο άναρχη η κατάσταση, τώρα φτιάχνουμε μια ολόκληρη ιστορία, ένα concept.

Μ.Κ.: Μέσω του θεάτρου ο Παντελής βρήκε ένα τρόπο για το πώς θα υπάρχει στη σκηνή. 

Από τις μέχρι τώρα παραστάσεις σας έχει περάσει πολύς κόσμος. Πως φτάνουν στ' αυτιά σας οι κριτικές τους;

Μ.Κ.: Καλά είναι τα περισσότερα σχόλια, βλέπουμε ότι αρέσει αυτό που κάνουμε. Το σημαντικότερο είναι να είμαστε ειλικρινείς και ποτέ να μην παίζουμε κάπου χωρίς να θέλουμε να το κάνουμε. Με τον Παντελή δεν παίζουμε συχνά και αν εξαιρέσουμε τις τέσσερις αυτές παραστάσεις με τη Φαραντούρη, κάναμε ένα live το δίμηνο ή το μήνα. 

Ε, καλά είναι, εδώ άλλοι ετοιμάζουν ολόκληρους μήνες ένα και μοναδικό live τους...

Μ.Κ.: Σωστά, αλλά εμείς παίζουμε και πολύ στο σπίτι μας. Στο σαλόνι του σπιτιού μας!

Μόνοι σας ή παρουσία φίλων σας;

Μ.Κ.: Και μόνοι μας και παρουσία φίλων μας και ανθρώπων που θέλουμε να τους δείξουμε το υλικό μας. Ψάχνουμε να βρούμε μέρη οικεία προς εμάς για να είμαστε όσο το δυνατόν πιο ειλικρινείς και άμεσοι. Αν εσύ είσαι ειλικρινής, σίγουρα θα του αρέσει του άλλου!

Π.Κ.: Αν το κίνητρο σου είναι η ανάγκη σου να εκφραστείς και όχι να φανείς, να κάνεις επίδειξη ή να βγάλεις λεφτά, ο άλλος το εισπράττει και το επικροτεί. 

Πάντως, το να παίζεις σε κόσμο στο σαλόνι του σπιτιού σου, αφενός είναι λίγο εστέτ ως κίνηση, αφετέρου δείχνει πως δεν έχετε ιδιαίτερη ανάγκη βιοπορισμού. Έχω λάθος;

Μ.Κ.: Ουσιαστικά αυτό γίνεται επειδή ακόμα δεν είμαστε ''ψημένοι'' στο χώρο. Πριν δυο χρόνια θα ήταν αδιανόητο να πούμε στον άλλον ''Έλα και δώσε λεφτά για να μας ακούσεις''. Ανεπαίσθητα προέκυψε αυτό με το σαλόνι, για να σταθούμε στα πόδια μας και να λέμε ''Τώρα θα βγούμε κανονικά να εκτεθούμε''. 

Π.Κ.: Στα live μας, επίσης, δε λέμε διασκευές, αλλά μόνο τα δικά μας τραγούδια. Καταλαβαίνεις πως δεν είναι εύκολο για ένα μαγαζί να μας κλείσει. Προς το παρόν, ζούμε είτε με άλλες δουλειές...

Όπως;

Μ.Κ.: Έχουμε δουλέψει και οι δύο στα ΕΛΤΑ στο ''Ελευθέριος Βενιζέλος''. Τρελή δουλειά! Κυλιόμενο οχτάωρο! Να δουλεύεις 7 το πρωί με 3 το μεσημέρι ή το ανάποδο. Ήταν ένας Φλεβάρης πρόπερσι που δουλεύαμε, απίστευτος χιονιάς...Μετά μπορεί να δουλεύουμε σε κάνα ξενοδοχείο ή σε καμιά καφετέρια στην Κρήτη για τα προς το ζειν. Έχουμε κάνει και διαφήμιση με τον Παντελή μαζί, σπικάζ βασικά.

Π.Κ.: Στηρίζει βέβαια και η οικογένεια, όποτε και όπως μπορούν. Δεν είναι άνεργοι οι δικοί μας κι αυτό είναι καλό, αλλά σίγουρα αν ήμασταν από εύπορη οικογένεια θα είχαμε λύσει ένα σοβαρό θέμα, πάρα πολύ σοβαρό για τον καθένα. 

Μένετε μόνοι σας, μαζί;

Μ.Κ.: Μένουμε στο κέντρο της Αθήνας κι οι δυο μαζί, μόνοι μας, με τις δύο γάτες μας. 

Οι γονείς σας έχουν σχέση με το λόγο και την ποίηση;

Π.Κ.: Μεγάλη! Είναι και οι δύο δάσκαλοι, καθηγητές. Έχουν τεράστια βιβλιοθήκη από φοιτητές που ήταν. Η σχέση τους με τη μουσική είναι σαν τη δικιά μας σήμερα. Έχουμε βέβαια κι ένα μικρότερο αδερφό, τον Νικόλα, 13 ετών στα 14, ο οποίος μας περνάει ένα κεφάλι, ένας κούκλος είναι, που ευτυχώς δεν ασχολείται με τη μουσική. 
Γιατί ''ευτυχώς'';
Μ.Κ.: Είναι απλός άνθρωπος. Εμείς που ασχολούμαστε τώρα με την τέχνη είμαστε και λίγο σαλταρισμένοι. Το να κάνεις τέχνη είναι σα να ψάχνεις να βρεις τι κρύβεται πίσω απ' αυτό που δε βλέπεις. Δεν ασχολείσαι και πολύ με το τι συμβαίνει εδώ δίπλα σου. Ο αδερφός μας, ίσως επειδή έφαγε τα τρελά τα δικά μας από νωρίς στη ζωή του, είπε ''Ας κάτσω να σοβαρευτώ''.
Είναι πιστός ακροατής σας;
Π.Κ.: Είναι, είναι! Δε θα ξεχάσω που όταν ήταν πέντε ετών, εμείς παίζαμε μουσική κι αυτός κοιμόταν παραδίπλα μας. Είμαστε μεγαλύτεροι του ακριβώς δέκα χρόνια και δέκα μέρες. 

Η Μαρία Φαραντούρη με τον Μιχάλη και τον Παντελή Καλογεράκη

Πείτε μου τώρα για το πώς φτάσατε στην τωρινή σύμπραξη σας με τη Μαρία Φαραντούρη.
Μ.Κ.: Πήγαμε με τον Παρασκευά και τη βρήκαμε. Το να πεις βέβαια σε κάποιον ότι αποτελεί όνειρο να συνεργάζεσαι με τη Φαραντούρη ακούγεται πολύ κλισέ. Απ' την άλλη, η Φαραντούρη είναι η Φαραντούρη, αυτή που είναι!
Που μπορεί όμως - ντρέπομαι που το λέω - να μην τη γνωρίζει καν ένα παιδί άλλο στην ηλικία σας...
Μ.Κ.: Δίκιο έχεις. Εμείς τη Φαραντούρη τη λατρεύουμε. Όταν μας ρώτησε ο Παρασκευάς με ποιον καλλιτέχνη θα θέλαμε να συνεργαστούμε, θα μπορούσαμε να του πούμε ένα όνομα πιο ''κάτω'' απ' της Φαραντούρη ή πιο κοντά σε μας ηλικιακά. Για μας επομένως η λέξη ''τραγούδι'' ήταν απόλυτα δεμένη με τη Φαραντούρη.
Γνωρίζετε άραγε ότι οι αδερφοί Κατσιμίχα της είχαν πάει κάποτε τα ''Ζεστά Ποτά'' τους για να τα τραγουδούσε εκείνη;
Π.Κ.: Ναι, μας τό'χει πει η ίδια. Γενικά με τις δισκογραφικές έχουν αλλάξει οι συνθήκες. Σήμερα ο καθένας μπορεί να συνεργαστεί με τον οποιονδήποτε χωρίς περιορισμούς κι αυτό μόνο καλό είναι. Και το internet μού φαίνεται πια τόσο καθοριστικό στη ζωή!
Μ.Κ.: Βλέπεις να συνεργάζονται χορευτής με μουσικό και ηθοποιό. Εδώ η Πειραματική Σχολή του Εθνικού ανέβασε παράσταση με μετανάστριες ή με καθαρίστριες, αν τα λέω σωστά. Υπάρχει μεγάλη καλλιτεχνική ελευθερία σήμερα.
Η μελοποίηση είναι πολιτική πράξη;
Π.Κ.: Η τέχνη είναι πολιτική ούτως ή άλλως και επιπλέον το ποίημα είναι πολιτικό κατασκεύασμα. Π.χ. ένα τραπέζι δεν ποιείται πολιτικά, ένα ποίημα όμως, ακόμα και το πιο ερωτικό, είναι πολιτικό.
Μ.Κ.: Ο Παντελής το λέει με την έννοια ότι αν κάνω εγώ κάτι καλά που θα προσφέρει στον άλλον, αυτό είναι αυτομάτως πολιτικό. Κάνεις καλό στην κοινωνία κι αυτό είναι το ζητούμενο. Κάθε ον είναι πολιτικό, κάθε πράξη είναι πολιτική, χωρίς σύνδεση με τα κόμματα, αλλά μόνο με το κοινό όφελος. 
Βγήκατε από την 4η Ακρόαση της Μικρής Άρκτου. Έχετε επαφές με τα άλλα παιδιά, αισθάνεστε σαν μια οικογένεια;
Μ.Κ.: Όταν κάποιοι άνθρωποι μαζεύονται κι έχουν κοινό στόχο, εκεί βρίσκεται η ουσία της ύπαρξης. Ακόμη και τώρα που δε βρισκόμαστε συχνά, ξέρουμε πως έχουμε ο ένας το πιο αισιόδοξο χαμόγελο του άλλου. Έχουμε δουλέψει αρκετά με τον Σπύρο Λούκο και τη μπάντα του, όπως και με τον Απόστολο Κίτσο, που συνεργαστήκαμε στο προηγούμενο άλμπουμ μας. Σημαντικό είναι να πούμε ότι υπάρχει πάρα πολύς κόσμος απ' όλες τις τέχνες που έχει βρει τον τρόπο του να εκφράζεται όμορφα πάνω στα πράγματα. Μπορεί να μην τα ξέρουμε τα παιδιά αυτά, αλλά είναι τρομερό σφάλμα να λέμε ''Δεν γίνεται τίποτα'' ή ''Δεν παράγεται τέχνη σήμερα''. 
Ενημερώνεστε για τις νέες δισκογραφικές κυκλοφορίες;
Π.Κ.: Όσο προλαβαίνουμε. Εγώ δεν έχω σχεδόν καθόλου χρόνο λόγω του Ωδείου, αλλά ενημερώνομαι πιο πολύ για το τι συμβαίνει στα βιβλία. Συχνά στο διάλειμμα από το Ωδείο ή μετά από το Ωδείο, θέλω να ακούσω κάτι συγκεκριμένο που με ηρεμεί. Ακούω Patti Smith, ας πούμε, που εμένα με ηρεμεί.
Δε μιλάω για Patti Smith, βρε παιδιά, αλλά για τα καθ'ημάς.
Μ.Κ.: Εγώ λάτρεψα κυριολεκτικά, έπαθα σοκ με την ''Καλλιθέα'', τον τελευταίο δίσκο του Φοίβου Δεληβοριά. Ακούω αρκετά πράγματα και με ενδιαφέρει να ακούω κιόλας. Υπάρχει κι ο Θέμος Σκανδάμης που θεωρώ ότι είναι μεγάλος ποιητής από στιχουργικής άποψης!
Π.Κ.: Ο The Boy είναι ένας τραγουδοποιός που εμένα μου αρέσει πάρα πολύ. Το 2011 είχα πάει σε 12 συναυλίες που είχε κάνει! Μου αρέσει η μουσική του και ειδικά στα αγγλικά του τραγούδια με τη Mary, αυτό το τέρας ερμηνείας, είχα πάθει την πλάκα μου!
Θεωρείτε ότι παίζεστε από τα ραδιόφωνα;
Μ.Κ.: Τα ραδιόφωνα τώρα μας παίζουν όσο μπορούν. Εμείς κάνουμε εκπομπές σε έναν ιντερνετικό σταθμό, τον boemradio. Ξέρεις, τα ραδιόφωνα λειτουργούν πλέον και μ' ένα δικό τους τρόπο.
Π.Κ.: Θυμάμαι μια φορά στην Κρήτη που μπαίνουμε στο αυτοκίνητο της μαμάς και έπαιζε Δεύτερο. Ακούσαμε το Αυτοί παιδί μου δεν και μού'κανε τρομερή εντύπωση, γιατί πάντα στο σπίτι ακούγαμε ραδιόφωνο και Δεύτερο Πρόγραμμα.
Οι δικοί σας μένουν μόνιμα στην Κρήτη;
Μ.Κ.: Ναι, στο νότιο Ηράκλειο κι αυτό μας έχει σώσει, καθώς πηγαινοερχόμαστε τακτικά. Εγώ ένιωσα ανανεωμένος που πήγα για δυο μέρες την προηγούμενη εβδομάδα.
Αν σας ρωτούσα από ποιους απαρτίζεται το κοινό σας;
Μ.Κ.: Υπάρχουν της ηλικίας μας παιδιά, μεγαλύτεροι, τριαντάρηδες κι εκεί μπορείς να δεις νά'ρχεται κι ένας ποιητής 70 ετών. Μεγάλη μας χαρά, ας πούμε, που ο Μιχάλης Γκανάς έρχεται στα live μας. Το κοινό αλλάζει ανάλογα με το που παρουσιάζουμε τη δουλειά μας. Εμείς απ' τα πρώτα χρόνια που ήρθαμε στην Αθήνα παίζαμε σε ποιητικές εκδηλώσεις, συνοδεύοντας διάφορους ποιητές. Αυτό γινόταν κατά κόρον πριν μπλεχτούμε με τη Μικρή Άρκτο. 
Και πως προέκυψε όλο αυτό;
Μ.Κ.: Είχε έρθει ο Γκανάς στην Κρήτη για μία παρουσίαση του κι εμείς του κάναμε έκπληξη, σκάσαμε χωρίς να μας ξέρει κι είπαμε τρία κομμάτια του. Αμέσως μας είπε να έρθουμε στην Αθήνα και να γνωριστούμε γι' αυτόν το σκοπό.
Π.Κ.: Μετά τον Μιχάλη Γκανά ακολούθησαν ποιητές σαν τον Μοσχοβάκο, την Αγγελάκη - Ρουκ, τον Ντίνο Χιώτη, τον Γιάννη Στίγκα και του Περοδασκαλάκη. Η ακτίνα δηλαδή διευρύνθηκε. 

Ο Μιχάλης Καλογεράκης (φώτο: Αντώνης Μποσκοΐτης)

Άρα θα λέγατε ότι ένας άνθρωπος που σας έχει βοηθήσει πολύ στο ξεκίνημα σας είναι ο Μιχάλης Γκανάς...
Μ.Κ.: Με τον Μιχάλη Γκανά παίξαμε πολύ σε Ναύπλιο, Θεσσαλονίκη και αλλού. Υπήρξαν πολλοί άνθρωποι που μας βοήθησαν. Η πρώτη γυναίκα που μας ώθησε στην ποίηση ήταν μία δασκάλα μας, η Ντιάνα Μανουρά, ουσιαστικά μ' αυτήν έγινε η αρχή των πάντων. 
Π.Κ.: Λογικό θα ήταν να μας ''σπρώξει'' προς τα κει μια καθηγήτρια, αλλά η Μανουρά λειτούργησε λίγο out of the blue. Έδωσε αρχικά στον Μιχάλη κάποια ποιήματα, επειδή ήξερε ότι παίζει κιθάρα, με αφορμή μια σχολική γιορτή. Ο Μιχάλης της πήγε εφτά έτοιμα τραγούδια, απ' τα οποία δύο είναι και μεσ' στο δίσκο μας τώρα. 
Μ.Κ.: Το κομμάτι σε ποίηση Μηνά Δημάκη που το γράψαμε στα 16 μας! Σ' αυτό αναφερόμουν πριν που έλεγα για τις επιρροές από Θάνο Μικρούτσικο. Η Ντιάνα, επίσης, ήταν εκείνη που μας ειδοποίησε ότι έρχεται στην Κρήτη ο Μιχάλης Γκανάς κι εγώ δεν τον ήξερα, πέραν του τραγουδιού Μικρός Τιτανικός που είχαν κάνει με τον Μαχαιρίτσα. Το τρομερό, λοιπόν, είναι ότι η ζωή μας ρέει χωρίς εμείς να έχουμε κινήσει ιδιαιτέρως τα νήματα. Έτυχε να αρέσουμε του Γκανά και να μας καλέσει και σ' άλλες εκδηλώσεις. Έτυχε ακόμη να ξεχωρίσουμε στην Ακρόαση της Μικρής Άρκτου χωρίς καν να θυμόμαστε πότε είχαμε στείλει τα κομμάτια μας. Με κάποιο τρόπο, δια μαγείας σχεδόν, κινούνται τα πράγματα. 

Θα σας πω κάτι τώρα: Μέσα στα ποιήματα όλων των μεγάλων λογοτεχνών και ποιητών, από τον Pessoa μέχρι τον Brecht, δε φαίνεται και λίγο σαν θράσος να δημοσιοποιείτε και ένα δικό σας ποίημα, το Λουκάνικο Μπέρι; Πως σας ήρθε;
Μ.Κ.: Ποιητικός λόγος μπορεί να προέρχεται και από το απόσπασμα μιας εφημερίδας που θα το μελοποιήσουμε και θα το κάνουμε τραγούδι.
Ναι, αλλά εδώ ''παίζετε'' με ονόματα.
Π.Κ.: Εγώ που τό'γραψα το ποίημα, ομολογώ πως δεν το σκέφτηκα καθόλου αυτό. Οι ποιητές για μένα αγγίζουν την αθανασία και γι' αυτό θα δεις τον άλλον να γράφει μεσ' στη φυλακή ή κάτω από τις πιο αντίξοες συνθήκες. Δε μπορώ επομένως να το δω σαν ''ονόματα'', αλλά σαν μία ιδέα. Πραγματικά το ποίημα είναι μια ειλικρινής κατασκευή, αυτό και τίποτα άλλο. Αν ο Μιχάλης μελοποιούσε κάτι άλλο δικό μου, μπορεί να μην τό'κανα. Το συγκεκριμένο, όμως, επειδή το δούλευα για χρόνια, τό'θελα να γίνει. 
Μ.Κ.: Επιπλέον, το Λουκάνικο Μπέρι μαζί με άλλα τρία κομμάτια από το δίσκο, επιβεβαιώνουν αυτό που λέγαμε στην αρχή για τη σοβαροφάνεια. Εμένα με ενοχλεί να ακούω κάποιον να λέει ''Μελοποίησα Pessoa'' και να νομίζει ότι είναι Pessoa...Δε με νοιάζει το όνομα, το ποίημα με ενδιαφέρει. Και, ειλικρινά, θα μπορούσαμε νά'χαμε μελοποιήσει και ένα ποίημα του φούρναρη της γειτονιάς ή ενός κτίστη. Η κατασκευή είναι το θέμα!
Η επιλογή του ποιήματος του Γιάννη Ευθυμιάδη πώς έγινε; Είναι ένας νέος σχετικά ποιητής που απασχολεί τη δισκογραφία.
Μ.Κ.: Στον Ευθυμιάδη φτάσαμε μέσω της Μικρής Άρκτου που είχε εκδώσει ποιήματα του. Το δικό του ποίημα που το κάναμε μπαλάντα είναι από τα αγαπημένα τραγούδια της Φαραντούρη! Τα Σύννεφα και τα Πατώματα! 
Βιοπορίζεστε από τη μουσική;
Μ.Κ.: Τώρα στις παραστάσεις στον Παρνασσό θα πληρωθούμε και καλά κιόλας. Ξέρεις, παίζαμε σε εκδηλώσεις εκτός Αθηνών, μας έλεγαν ''Τι λεφτά θέλετε;'', απαντούσαμε με ένα πολύ μικρό ποσό κι όταν τελείωνε η παράσταση, μας λέγανε ''Δεν έχουμε να σας πληρώσουμε''...Πολλά τέτοια μας έχουν συμβεί, ώστε απ' τη στιγμή που μας λέει η Μαρία Φαραντούρη ''Ελάτε να παίξουμε μαζί'', εμάς να μη μας νοιάζει καθόλου το οικονομικό. Κι όμως, όταν η ίδια μας λέει ότι θα πληρωθούμε, αυτό είναι το πιο καταπληκτικό! 
Ποιοι μουσικοί θα σας συνοδεύσουν;
Π.Κ.: Θά'μαστε μαζί με τον Τάκη Φαραζή στο πιάνο, τον David Lynch στα πνευστά και τον Κωνσταντίνου στο μπάσο. Λιτή ορχήστρα, αλλά έχουμε πάθει σοκ με τέτοιους μουσικούς δίπλα μας!
Μ.Κ.: Όταν πήγαμε στην πρώτη πρόβα, επειδή κλαίω κι εύκολα, προσπαθούσα να μην κλάψω από συγκίνηση. Φαντάσου τώρα αυτούς να παίζουν το Λουκάνικο Μπέρι! Ήθελα να σταματήσω την πρόβα και να τους χειροκροτήσω! Δεν το καταλαβαίνει κανείς πόσο ευτυχισμένοι νιώθουμε που παίζουμε μ' αυτούς τους μουσικούς! 
Το καταλαβαίνω, αλλά έτσι που το πάτε, μπορεί ο επόμενος δίσκος σας να είναι με τον Φαραζή ή και με τον Lynch, τά'χετε δει όλα, που λένε.
Μ.Κ.: Μπορεί, δεν αποκλείεται, μα αν σκεφτείς πέρσι που δεν είχαμε καν ετοιμάσει το τραγούδι με τη Μαρία...Και μέσα σε εννιά μήνες βγαίνουμε σε συναυλίες στον ''Παρνασσό'' με τη Φαραντούρη, τον Φαραζή, τον Lynch και τον Κωνσταντίνου! Ένα όνειρο δηλαδή που πραγματοποιείται. 

Ο Παντελής Καλογεράκης (φώτο: Αντώνης Μποσκοΐτης)

Κάνετε κάτι άλλο αυτόν τον καιρό, γράφετε;
Μ.Κ.: Γράφω διαρκώς. Αυτά τα 13 κομμάτια του δίσκου προέκυψαν κατόπιν προσεχτικής επιλογής. Υπάρχει πολύ υλικό, αφού, όπως είπα, οι παραστάσεις μας περιλαμβάνουν μόνο δικά μας τραγούδια μελοποιημένης ποίησης. Αυτή την περίοδο ασχολούμαστε πολύ με τον Ανδρέα Εμπειρίκο. 
''Στριφνός'' ποιητής ως προς τη μελοποίηση. Πως θα τα ''καταφέρετε'';
Μ.Κ.: Εμένα με απελευθερώνει πολύ ο ελεύθερος στίχος του. Η ομοιοκαταληξία και ο ρυθμός συνήθως με εγκλωβίζουν κάπως στις μελοποιήσεις.
Πόσο πιστεύετε στον παράγοντα τύχη;
Π.Κ.: Δε μπορώ να διαχωρίσω την ''τύχη'' από τη ''μοίρα''. Δε θυμάμαι τώρα ποιος αρχαίος Έλληνας είχε πει ότι η Μοίρα είναι ο Χαρακτήρας του ανθρώπου. Τελικά, τύχη - μοίρα - χαρακτήρας - επιλογές συνδέονται πολύ μεταξύ τους, σα να βρέχεται το ένα και να ποτίζονται όλα τα άλλα.   
Όταν είστε ερωτευμένοι, εμπνέεστε περισσότερο;
Μ.Κ.: Εκτός από τη μουσική, εμένα μ' αρέσει και να ζωγραφίζω. Ζωγραφίζω αρκετά και γράφω λίγο. Όταν είμαι ερωτευμένος δεν ασχολούμαι με το τραγούδι, αλλά με τη ζωγραφική. Όταν είμαι ερωτευμένος, πονάω ή όταν γενικά συμβαίνουν μέσα μου διάφορα έντονα, το διοχετεύω όλο στη ζωγραφική!
Π.Κ.: Εμένα πάλι μ' αρέσει να τραγουδάω. Τραγουδάω συνέχεια ως και στους διαδρόμους του Ωδείου Αθηνών. Επειδή τυχαίνει νά'μαι και ερωτευμένος, δε θέλω να σταματήσω να τραγουδάω και γι' αυτό δε θέλω να σταματάνε και τα live μας. Θέλω να τραγουδάω για ώρες ολόκληρες! 
Πείτε μου κάτι που θα θέλατε και δεν το ρώτησα εγώ. Ότι γουστάρετε!
Μ.Κ.: Να μην ξεχάσουμε να αναφέρουμε και τη Μάρθα Φριντζήλα, η οποία επίσης μας έχει σταθεί. Ασχολείται αποκλειστικά με το θέατρο τώρα κι αν έκανε πολύ τραγούδι, το έκανε για να στηρίξει το Baumstrasse, τον δικό της χώρο. 
Π.Κ.: Ο νέος κόσμος προτιμά ν' ακούει πράγματα πού'ναι κοντά στην ηλικία του. Τον ενδιαφέρει αυτό, θέλει κάποιον να τα ''χώνει'' και να εκφράζεται εκ μέρους του. Πιστεύω πως η Φαραντούρη θα απαντούσε πολύ καλύτερα στο ενδεχόμενο ερώτημα του τι γίνεται σήμερα με το ελληνικό τραγούδι. 
Σας ευχαριστώ πολύ γι' αυτή την κουβέντα, εύχομαι κάθε επιτυχία στον ''Παρνασσό'' και καλή συνέχεια!
Μ. & Π.Κ.: Εμείς ευχαριστούμε πολύ! 

Selfie με τον Παντελή & τον Μιχάλη Καλογεράκη

* Οι τραγουδοποιοί Μιχάλης & Παντελής Καλογεράκης εμφανίζονται στον ''Παρνασσό'' στις συναυλίες της Μαρίας Φαραντούρη που θα πραγματοποιηθούν τα Σάββατα 18 & 25 Φεβρουαρίου, 4 Μαρτίου και την Παρασκευή 10 Μαρτίου. 

Η στιχουργός και διευθύντρια της εταιρείας Spider Music, Ευανθία Μάγνη, μιλά αποκλειστικά στα Άσματα και Μιάσματα

 

Τις προάλλες τα γραφόμενα μου στο review από τη δισκοπαρουσίαση του Θάνου Μικρούτσικου και της Μαριάννας Πολυχρονίδη, προκάλεσαν την αντίδραση της Ευανθίας Μάγνη, στιχουργού και διευθύντριας της νέας δισκογραφικής εταιρείας Spider Music. Η ίδια μου τηλεφώνησε, ζητώντας μου να απαντήσει στα ερωτήματα, τα οποία έθετα δημόσια. Στην παρακάτω συνέντευξη, λοιπόν, που πραγματοποιήθηκε μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, η Μάγνη μιλάει για τη σύσταση της Spider Music, το ''ποιόν'' και τους στόχους της:

Την εποχή της οικονομικής κρίσης που βαρύνει εξίσου και τη δισκογραφική αγορά, ποιο είναι το κενό που πιστεύετε ότι θα καλύψει η Spider Music; 

Δισκογραφία, σύνθετη λέξη των δίσκο και γράφω… τα τελευταία χρόνια έχει εξαλείψει ο δίσκος το cd κάθε μορφή υλικού φορέα άρα καλύτερα να μιλήσουμε για εταιρίες διανομής και όχι δισκογραφικές πλέον. Ουσιαστικά η Spider Music ιδρύθηκε για να επανατοποθετήσει τον όρο δισκογραφία στην Ελλάδα του σήμερα.

Πρόκειται για μία αμιγώς ''ελληνική'' εταιρεία και όχι παράρτημα, λόγου χάριν, κάποιας πολυεθνικής;

Είναι μια ελληνική εταιρία 100% καμία πολυεθνική δεν κρύβεται πίσω από την Spider Music.

Πίσω από κάθε δισκογραφική ανέκαθεν υπήρχε κάποιος παράγοντας, είτε ως publisher, είτε ως producer. Υπάρχει, λοιπόν, κάποιος που θεωρείται ιθύνων νους της Spider Music και ποιο είναι το ''πολιτιστικό'' background, τόσο του ίδιου, όσο και της εταιρείας;

Στην δική μας εταιρία λειτουργούμε πιο ομαδικά, σκεφτόμαστε, συζητάμε, ακούμε  και παράγουμε. Το πολιτιστικό «background” του καθενός μας μπορεί να είναι διαφορετικό όμως αυτό είναι που μας ενώνει καθώς και το κοινό όραμα.

 Γνωστό τοις πάσι, όχι μόνο για δισκογραφική εταιρεία, αλλά και για εκδοτικό οίκο: Οι καλλιτέχνες πληρώνουν οι ίδιοι το ''προϊόν'' τους. Να υποθέσω ότι θα συμβαίνει κάτι διαφορετικό με τη δική σας εταιρεία;

Κάθε δισκογραφική εταιρία λειτουργεί σύμφωνα με τους δικούς της κανόνες, εμείς δεν έχουμε προσδιορίσει κανέναν, λειτουργούμε κάθε φορά διαφορετικά, δεν είμαστε εμπορική επιχείρηση, δεν κάνουμε εμπόριο, καλλιτεχνία παράγουμε και κάθε καλλιτέχνης θέλει την ανάλογη προσέγγιση και αντιμετώπιση.

Σκοπός σας είναι η στήριξη αποκλειστικά του ελληνικού ρεπερτορίου;

Ελληνική εταιρία είμαστε, σκοπός μας είναι όχι μόνο η στήριξη του ελληνικού ρεπερτορίου αλλά και η προβολή αυτού στο εξωτερικό.

Πείτε μου λίγο για το πώς προέκυψε ο τίτλος Spider Music.

Από τον μύθο της αράχνης, της αρχαίας κόρης του Ίδμωνα που την μεταμόρφωσε η θεά Αθηνά στο έντομο αράχνη για να την τιμωρήσει για την αλαζονεία της…Ζούμε σε μια εποχή που η αλαζονεία μαστίζει. Καλό είναι να θυμόμαστε τις συνέπειες…