η-συνέντευξη-της-μαρίας-φαραντούρη-στο-ΠΟΝΤΙΚΙ-της-μ.πέμπτης

Η Μαρία Φαραντούρη είναι μια εμβληματική τραγουδίστρια και μια αληθινή πρέσβειρα του ελληνικού πολιτισμού στο εξωτερικό, ταυτισμένη με τους κοινωνικούς αγώνες αφενός, με τον λυρισμό και την ποίηση αφετέρου. Η Liberation τη χαρακτήρισε κάποτε Joan Baez της Μεσογείου και ο Γάλλος πρόεδρος Φρανσουά Μιτεράν Ήρα, σύγχρονη Ελληνίδα Θεά. Δεν υπάρχουν άλλα κοσμητικά επίθετα για να περιγράψουν το εύρος της φωνής της, το ήθος και τη στάση της απέναντι στην Τέχνη και το τραγούδι από το 1966 που ξεκίνησε επισήμως το ταξίδι της. Αν και την ίδια την τρομάζουν τέτοιοι χαρακτηρισμοί, πάντα αποζητά τη αυγκρότηση της ως άνθρωπος και την πίστη σε κάποιες αναλλοίωτες αξίες ως καλλιτέχνιδα. Στην ακόλουθη συνέντευξη μίλησε αποκλειστικά για την τρέχουσα πολιτική κατάσταση, το ακραίο φαινόμενο της Χρυσής Αυγής, την Αριστερά, τον μέντορα της, Μίκη Θεοδωράκη φυσικά, διατυπώνοντας παράλληλα την ευχή κι ελπίδα να μη χάσει η ελληνική κοινωνία τη συνοχή της.

Του Αντώνη Μποσκοΐτη

Πριν συναντηθούμε, μου είπατε πως θα έχετε ραντεβού με τον Μίκη Θεοδωράκη. Τι ετοιμάζετε αυτή τη φορά;

Πάντα έχω ραντεβού με τον Μίκη! Του πήγα πολύ καλά νέα από το Βερολίνο, όπου σε συνεργασία με έναν νέο Τούρκο συνθέτη σύγχρονης μουσικής και θαυμαστή του έργου του, παρουσιάσαμε τα ''Λυρικά'' και τα ''Λυρικότερα'' του στην Komische Όπερα. Με τον Μίκη μπορεί κανείς να συζητάει ώρες. Είχα την τύχη ν' ακούσω μαζί του την ''Τρίτη Συμφωνία'' του και την ''Έβδομη''. Ο Μίκης, ξέρετε, είναι ο πατέρας μου και πάντα θα αισθάνομαι την ανάγκη να τον βλέπω και να επικοινωνούμε σε πνευματικό και καλλιτεχνικό επίπεδο. Είχε κι αυτή την πρόσφατη περιπέτεια με την υγεία του, αλλά τώρα είναι καλά!

Σας τρόμαξε αυτή η ''περιπέτεια'', βλέποντας τον να μεγαλώνει;

Όχι, γιατί έλεγα μέσα μου ότι θα τα καταφέρει πάλι, έχοντας περάσει τόσα πολλά. Βέβαια είναι κι η ηλικία που πρέπει κανείς να προσέχει, αλλά δεν κάθεται σε ησυχία. Βλέπει κόσμο καθημερινά, από τις 6 έως τις 9 έρχονται ξένοι να τον συναντήσουν και να συζητήσουν μαζί του, μουσικοί, πολιτικοί, απλός κόσμος. Είναι ο δημιουργός που μέχρι την τελευταία στιγμή θα βάλει την πινελιά του, ο πάντα ανήσυχος και ποτέ εφησυχασμένος. 

Αναρωτιέμαι, ακούγοντας ξανά σήμερα τη ''Μπαλάντα του Μαουτχάουζεν'', που τραγουδήσατε σε εφηβική ηλικία, ποια συναισθήματα σας κυριεύουν;

Ξεκίνησα κοριτσάκι να τραγουδάω δίπλα στον Μίκη, μιλάμε για πενήντα χρόνια σχεδόν, οπότε δεν είναι ένα απλό βίωμα. Είναι μια σχέση ζωής. Έχω πολύ συγκεκριμένες εικόνες από το ''Μαουτχάουζεν'', όταν κι εκείνος είχε τη συνείδηση ότι μου δίνει ένα πολύ σπουδαίο έργο να τραγουδήσω. ''Γράψε την ημερομηνία και την ώρα'' μού'χε πει ''που σου εμπιστεύομαι το έργο αυτό, που θα έρθεις να το ακούσουμε, να το μάθεις και καθημερινά θα το κάνουμε πρόβα''! Αρκετά χρόνια μετά παρουσιάσαμε το έργο στο Μαουτχάουζεν, στην ετήσια συγκινητική εκδήλωση που οργανώνουν οι Αυστριακοί με συμμετέχοντες τους επιζώντες από το Ολοκαύτωμα και τις οικογένειες τους. Εκεί είχα μια απ' τις πιο ωραίες στιγμές στην πορεία μου, τραγουδώντας μαζί με την Ισραηλινή Έλι Νορ και τη Γερμανίδα Γκιζέλα Μέι το ''Μαουτχάουζεν'' σε εβραϊκά, γερμανικά και ελληνικά.

Ζούμε σε μια περίοδο αναβίωσης του νεοναζισμού με τη Χρυσή Αυγή να αμφισβητεί ανοιχτά το Ολοκαύτωμα. Εσείς που ταυτιστήκατε ως ερμηνεύτρια με το ''Μαουτχάουζεν'', πως σχολιάζετε αυτό το θλιβερό φαινόμενο;

Δεν είναι θλιβερό, είναι πολύ επικίνδυνο! Οι κυβερνώντες, οι πολιτικοί και οι πολίτες, σύσσωμη η πολιτεία, θα πρέπει να το αντιμετωπίσουν πολύ σοβαρά. Οι άνθρωποι αυτοί εμφανίστηκαν ως απόρροια της λεγόμενης οικονομικής κρίσης.

Της φτώχειας, εννοείτε.

Και παλιότερα είχαμε φτώχεια, αλλά δεν υπήρχαν τέτοια ακραία φαινόμενα. Τώρα μιλάμε για μια κρίση του ίδιου του συστήματος που ξάφνιασε τον κόσμο, γιατί από μία επίπλαστη ευημερία μεταφέρθηκε σε μια αβέβαιη και απελπιστική κατάσταση. Ένα μεγάλο κομμάτι της κοινωνίας βρέθηκε φτωχό, άνεργο και καταδικασμένο. Η Χρυσή Αυγή δεν έχει συγκροτημένο πολιτικό λόγο ώστε να λύσει τα προβλήματα μέσα στα πλαίσια της δημοκρατίας. Να σέβεται δηλαδή τη δημοκρατία και να προσπαθεί όπως τα υπόλοιπα κόμματα. Εκφράσεις όπως ''θα τους δείρω'' ή ''θα τους δείξω εγώ'' είναι ο μόνος πολιτικός λόγος τους, αν μπορεί να τον πει κανείς έτσι. Ασύλληπτα τρομαχτικά πράγματα αυτά, αταίριαστα με το ήθος και την αισθητική του λαού μας. Ούτε οι πολιτικοί πρέπει να κρύβουν το πρόβλημα κάτω απ' το χαλί.

Το πιστεύετε ότι η πολιτεία στρώνει, εγώ θα έλεγα, το χαλί στο φασισμό;

Μέχρι τώρα δεν έχω δει να κάνουν και τίποτα οι πολιτικοί, καμία ουσιαστική αντίδραση. Το θέμα είναι να σκεφτούν οι ψηφοφόροι της Χρυσής Αυγής τι πραγματικά πρεσβεύει αυτό το κόμμα πίσω από τα φοβικά σύνδρομα που καλλιεργεί. Μπορεί κάποιος να τους το εξηγήσει; Γι' αυτό λέω ότι η ευθύνη είναι των πολιτικών! Αν καταλάβει ο κόσμος, οι άνθρωποι αυτοί θα φύγουν, όπως ήρθαν, γιατί δε θέλω να πιστεύω ότι οι Έλληνες έγιναν ξαφνικά ναζιστές, ρατσιστές, ομοφοβικοί. Βέβαια, ευθύνη φέρουν επίσης όλα τα κόμματα ανεξαιρέτως που άφησαν ανεξέλεγχτο το μεταναστευτικό. Σαφώς να ζήσουμε όλοι μαζί, έτσι πρέπει, αλλά χρειάζεται και μία μεθόδευση, ένα σύστημα. Αν οι πολιτικοί θέλουν, ξέρουν πως να λύσουν το πρόβλημα! Και όχι φυσικά με το ''πάρτε δρόμο όλοι και φύγετε''. Υπάρχουν νόμιμοι μετανάστες που έχουν γεννηθεί εδώ τα παιδιά τους, μετέχουν της ελληνικής παιδείας και ο ελληνικός ουρανός είναι το σπίτι τους. Πως να διώξεις αυτούς τους ανθρώπους;

Μήπως με τον πολιτισμό τελικά δεν αντιμετωπίζεται αποκλειστικά ο φασισμός;
Απ' όταν ήμουν μικρή και τραγουδούσα τον Μίκη, το αίτημα μας ήταν η πρόταξη της συλλογικότητας και της αλληλεγγύης. Βγαίνουν κάποιοι και λένε ''Μα τι ρομαντισμοί είναι τώρα αυτοί;'', οι κυνικοί άνθρωποι της ευδαιμονίας του τέρατος, του ''Μειλίχιου Τέρατος'' του Ραφαέλε Σιμόνε που πρώτα σ' αγκαλιάζει θωπευτικά και κατόπιν σε τσακίζει χωρίς να μπορείς να ξεφύγεις. Ο καταναλωτισμός δηλαδή και η δήθεν ομορφιά, στην πραγματικότητα η ασχήμια και το κιτς. Ο Γκράμσι είχε γράψει κάτι για όλους εμάς τους αριστερούς που ''κοιτάζουμε το πρόσωπο του τέρατος κατάμουτρα, το παλιό που δεν έχει φύγει και το καινούργιο που δεν έχει γεννηθεί ακόμη''. Εκεί βρίσκεται όλη η ιστορία!

Απ' την άλλη, ζούμε εποχές μεγάλων ανακατατάξεων.

Κανείς δε μπορεί να πει με ακρίβεια τι μέλλει γεναίσθαι. Είδαμε και τι συνέβη ξαφνικά στην Κύπρο με το καπιταλιστικό σύστημα να χτυπάει τις ίδιες τις δομές του! Καταλάβαμε πολλά από την επιστολή - κατάθεση του Αλκίνοου Ιωαννίδη που με την αμεσότητα του και τη συναισθηματική του φόρτιση έδωσε την εικόνα, την προοπτική και την ψυχική δύναμη που διαθέτει ο κυπριακός λαός για να ξεπεράσει τις δυσκολίες. Ήταν μια κραυγή ενός γνήσιου καλλιτέχνη που με το λόγο του εκπροσώπησε την Κύπρο, την αλήθεια και την εποχή μας.

Ωστόσο, κάποιες αντιδράσεις ελπιδοφόρες έχουν ξεκινήσει κυρίως από λαούς του Νότου.

Πέρα από κάποιες εκρήξεις και κάποιες πρώτες επαναστατικές αντιδράσεις, δε βλέπει κανείς τίποτα. Βέβαια, για εδώ τουλάχιστον, δημοκρατία έχουμε και ο λαός με την ψήφιση ενός νέου κόμματος μπορεί να οραματίζεται ότι θα έρθει κάτι καλύτερο. Και να ευχηθούμε να είναι κάτι καλύτερο! Όμως για την Ευρώπη νιώθω μεγάλη απογοήτευση, δε βλέπω να κινείται κάτι. Μεγάλο ρόλο έπαιξε η λεγόμενη ήττα των ιδεολογιών, η τεχνολογία ίσως, η εξατομίκευση, με τον άνθρωπο να κάθεται μπροστά σε μια οθόνη και να έχει την ψευδαίσθηση του δημόσιου λόγου. Με ένα τσιτάτο να νομίζει πως συμμετέχει στα κοινά, ενώ στην ουσία καθόλου δε συμμετέχει και βουλιάζει στη μοναξιά του. Αυτό πέτυχε το σύστημα μέσα στα πλαίσια του μειλίχιου τέρατος που λέγαμε.

Η ήττα των ιδεολογιών μήπως εκλαμβάνεται και σαν μία ήττα της Αριστεράς σε διεθνές επίπεδο;

Όχι. Μίλησα για την ήττα του εφαρμοσμένου σοσιαλισμού. Εγώ πιστεύω ότι δεν πρέπει να δεχτούμε την ήττα της Αριστεράς, περιμένουμε ακόμη να φανεί με ένα νέο πρόσωπο ενδεχομένως. Η Αριστερά εδώ που είναι κοντά στην εξουσία λέει ''δεν έχω το μαγικό ραβδί, αλλά θα προπαθήσω να λύσω τα προβλήματα''. Να δούμε! Αλλά ας λύσουμε πρώτα τα δικά μας προβλήμτα, δε θα μας τα λύσει ως δια μαγείας ένας νέος πολιτικός. Πρέπει όλοι να σκεφτούμε για να σταματήσει η ξέφρενη αυτή πορεία του συστήματος, την οποία κάναμε πως δε βλέπαμε!

Η ασχήμια και το κιτς που αναφέρατε δεν είναι εξίσου υπεύθυνα δεινά για την κατρακύλα;

Σίγουρα, αλλά μας είχε όλους επηρεάσει, ''μορφωμένους'' και απλό κόσμο. Μάθαμε μεσ' στην ευδαιμονία και το χρήμα, λέγαμε για όλα θα βρεθεί μια λύση. Αν μη τι άλλο, ακόμη και σε ''ήρεμες'' εποχές, κάποιοι καλλιτέχνες διατηρήσαμε την ποίηση και το λυρισμό, πράγματα της Τέχνης δηλαδή που δε βγαίνουν μέσα από εφησυχασμό. Κάποια στιγμή είπαμε ''τελείωσαν οι ρομαντισμοί του παρελθόντος, τα αιτήματα για ειρήνη, αλληλεγγύη κλπ.'' και να τώρα πόσο ανάγκη τα ξαναέχουμε. Ο κόσμος θα πιστέψει αυτό που είναι καλύτερο και θα πράξει, αλλά ως κοινωνία πρέπει να διατηρήσουμε τη συνοχή μας και να απομονώσουμε τα ακραία φαινόμενα, γιατί αλλιώς θα οδηγηθούμε σε εμφύλιο.

Τα τελευταία χρόνια ήσασταν ακριβοθώρητη σε συναυλίες κοινωνικού χαρακτήρα. Μαθαίνω όμως ότι θα τραγουδήσετε τώρα κοντά για τα συσσίτια των απόρων.

Μου ζήτησαν από τον Δήμο Γαλατσίου και τις τοπικές ενορίες να τραγουδήσω για τα συσσίτια που τελευταία αντιμετωπίζουν οικονομικά προβλήματα. Εγώ στην αρχή ήμουν επιφυλακτική, γιατί ανέκαθεν πίστευα ότι με φιλανθρωπίες δε λύνονται τα προβλήματα, αλλά τώρα είναι πολυτέλεια να μιλάς έτσι. Υπάρχει άμεση ανάγκη κι όπου μπορεί ο καθένας ας βοηθήσει. Εκεί λοιπόν μαζί και με δυο νέους τραγουδιστές θα πω και τραγούδια από το ''Mosaic'', ένα πολυσυλλεκτικό έθνικ δίσκο που είχα κάνει.

Δίσκο όμως, αλλά και world tour κάνατε και κάνετε με τον Charles Lloyd. Πως είναι να συνεργάζεστε με έναν ζωντανό θρύλο της jazz μουσικής;

Ο Charles Lloyd αγάπησε τη φωνή μου, όπως και την ηπειρώτικη πεντατονική μουσική ή τα θρακιώτικα που αλλάζουν ρυθμούς. Πρόκειται για έναν μουσικό, γνωστό όχι για ''μουσικά σουξέ'', αλλά για την πνευματικότητα του. Αγαπάει πολύ την ποίηση, τη λογοτεχνία και την ιστορία της Ελλάδας και πιστεύει ότι η μουσική είναι μία και τη συναντάς παντού. Ο Charles Lloyd δεν υπήρξε ποτέ σταρ και μπορεί να θεωρηθεί φυσική συνέχεια του Coltrane, αν υποτεθεί πως ο Herbie Hancock λειτούργησε λίγο εντός ενός σταρ σίστεμ.

*  Με τη Μαρία Φαραντούρη συναντηθήκαμε στην Κόκκινη κλωστή, ένα καινούργιο καλλιτεχνικό στέκι με τοίχους ζωγραφισμένους από τον Βαρώτσο, με φαγητά και ποτά σε προσιτές τιμές. Παρήγγειλε ζεστό τσάι. Όση ώρα μου μιλούσε, έπαιζε χαμηλότονα το ολοκαίνουργιο άλμπουμ του Charles Lloyd με τον νέο διακεκριμένο πιανίστα Jason Moran (''Hagar's Song'' λέγεται από τη γερμανική ECM), που η ίδια το έφερε για να το ακούσουμε παρέα. Ήξερα πως είχαμε ένα γεμάτο δίωρο στη διάθεση μας και πως αμέσως μετά η κορυφαία ερμηνεύτρια θα πήγαινε στο Μέγαρο Μουσικής για να ακούσει το κονσέρτο με έργα Beethoven. Ήξερα επίσης πως δεν θα υπήρχε βάθος χρόνου για αυτή τη συνάντηση, εφόσον βρίσκεται σε world tour με τον Charles Lloyd και το συγκρότημα του: Γαλλία, Βέλγιο και στα τέλη του μήνα μία μοναδική εμφάνιση στο διεθνές φεστιβάλ του Μπάρμπικαν στο Λονδίνο, εκεί που κάποτε μοιράστηκαν τη σκηνή και ο Στέλιος Βαμβακάρης με τον Taj Mahal. Το ηπειρώτικο ''Γιάννη μου το μαντίλι σου'' έχει γίνει κάτι σαν διεθνές ''χιτ'' για τη Φαραντούρη! Οι συναυλίες της εκτός συνόρων με τον Lloyd κλείνουν πάντα μ' αυτό το τραγούδι εν είδει σουίτας, με τους μουσικούς να αυτοσχεδιάζουν ελεύθερα και απροβάριστα κάθε φορά. Πρόσφατα, στη συναυλία για τα γενέθλια του Charles Lloyd στη Νέα Υόρκη, η σημαντική μέτζο σοπράνο Alicia Hall Moran, άρτι αφιχθείσα από την όπερα ''Porgy and Bess'' του Μπροντγουέι, ανταποκρίθηκε στην πρόσκληση τους και ανέβηκε στη σκηνή για να τραγουδήσουν με τη Φαραντούρη το ''Γιάννη μου το μαντίλι σου'' - στιγμή μαγική και ανεπανάληπτη, σύμφωνα με την εθνική μας τραγουδίστρια!

** Με μία τεράστια δισκογραφική γκάμα πέραν των έργων του Μίκη Θεοδωράκη (τραγούδια διαμαρτυρίας απ' όλο τον κόσμο, Lorca, Weill/ Brecht, Lucio Dalla, Gershwin, Zulfu Livaneli, Ελένη Καραΐνδρου, Μιχάλης Γρηγορίου, Λένα Πλάτωνος και πολλοί-πολλοί άλλοι), η Μαρία Φαραντούρη αντιμετωπίζει με αισιοδοξία το γεγονός κατάρρευσης της δισκογραφίας και πιστεύει πως δειλά - δειλά θα αρχίσουν να εμφανίζονται καινούργιες ανεξάρτητες μικρές εταιρείες. Δεν επαναπαύεται στις δάφνες της, διότι το ότι ανήκει πλέον στο δυναμικό της διεθνούς ECM είναι αναμφισβήτητα μία ''σιγουριά'', αλλά ενδιαφέρεται για τις νέες καλλιτεχνικές δυνάμεις του τόπου της που ασφυκτιούν. Ενημερώνεται για τις δουλειές παιδιών σαν του Λόλεκ και του Leon, προσφέροντας τους τις συμβουλές και τις γνώσεις της, ούσα κι η ίδια μητέρα του μοναχογιού της που αυτή τη στιγμή σπουδάζει μουσικός στη Νέα Υόρκη και που ξεκίνησε από τα αγγλόφωνα indie συγκροτήματα. Και κάτι ακόμη: Η Φαραντούρη είναι μία γυναίκα με οξυμένη την αίσθηση του χιούμορ, ενός χιούμορ ικανού να ισοσταθμίζει με το ''βάρος'' των όσων λέει κάθε φορά, τόσο δημόσια, όσο και στις παρέες των δικών της ανθρώπων.

*** Η συνέντευξη της Μαρίας Φαραντούρη δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα ΤΟ ΠΟΝΤΙΚΙ τη Μ. Πέμπτη του 2013