Μία συνέντευξη ή ένα απογευματινό τσάι με τη Ρούλα Πατεράκη στην πλατεία Αγίας Ειρήνης

Κυρία Πατεράκη, ας ξεκινήσουμε απ' αυτό: Στο ''Δηλητήριο'' η συγγραφέας Lot Vekemans αναφέρεται στη συνάντηση ενός ζευγαριού μετά από ένα χωρισμό δέκα ολόκληρων ετών. Αναρωτιέμαι αν έχετε βιώσει μια παρόμοια εμπειρία στην προσωπική σας ζωή.

Όχι, ποτέ. Εγώ έχω παντρευτεί δύο φορές. Την πρώτη φορά ήμουν πολύ μικρή, ήθελα να χωρίσω και χώρισα. Είχα πρόβλημα διαδικαστικό, αφού δεν μου έδινε το διαζύγιο, αλλά συναισθηματικό κανένα. Για τον πατέρα μου μόνο ήταν κάτι επώδυνο και πάρα πολύ ακριβό. Έπρεπε να ''τρέχει'' για δύο παιδιά ο πατέρας μου και ξόδεψε πολλά λεφτά για να ''απαλλαγώ'' εγώ. Ωστόσο, αυτό, το να χωρίσω και να ξανασυναντηθώ με κάποιον, όχι, δεν τό'χω ζήσει και καλύτερα κιόλας. 

Καλύτερα γιατί; Μπορεί δύο άνθρωποι να ξαναβρεθούν και να αποτιμήσουν ήρεμα τα πράγματα.

Δεν ξέρω, φαντάζομαι, μπορεί...Στο δικό μας, όμως, έργο δε νομίζω να έχει τελειώσει και ποτέ η σχέση του ζευγαριού. Επομένως, αυτή η ''εκκρεμότητα'' μετά από δέκα χρόνια πρέπει να είναι ιδιαίτερα οδυνηρή. Μπορεί, λοιπόν, να μην το έχω ζήσει, μπορώ όμως να το σκηνοθετήσω. 

Θα φτάσουμε στη σκηνοθεσία, αλλά ας μείνουμε στον πυρήνα του έργου, για το οποίο παρατηρώ ότι δεν ισχύει καθόλου η λαϊκή θυμοσοφία ''Μάτια που δε βλέπονται, γρήγορα ξεχνιούνται''.

Σ' άλλες περιπτώσεις ισχύει, σ' άλλες όχι, αν και καμία παροιμία δεν είναι 100% επιβεβαιωμένη. Υπάρχει ένα μεγάλο ποσοστό αβεβαιότητας. Αυτό ήταν ένα εύκολο έργο για μένα, μαγικού ρεαλισμού θα το χαρακτήριζα, που δεν παύει να είναι βγαλμένο από την καθημερινότητα της ζωής μας. 

Λέτε για καθημερινότητα και δε μπορώ να μην πω κι εγώ ότι η σκηνοθεσία δεν σηματοδοτεί αυτομάτως μία βιωματική κατάσταση.

Ακριβώς. Και τον Ριχάρδο τον Γ' δεν τον έχω ζήσει, αλλά μπορώ πάλι να τον σκηνοθετήσω. Ούτε έχω πρόβλημα με τις σχέσεις των ανθρώπων, έχω άπειρες σχέσεις δίπλα μου και βλέπω πολλά να συμβαίνουν καθημερινά. 

Με τη Ρούλα Πατεράκη στην πλατεία Αγίας Ειρήνης στο Μοναστηράκι, απόγευμα της 19ης Απριλίου 2017, πηγαίνοντας για τη συνέντευξη μας. Πιάσαμε κουβέντα με τη σερβιτόρα στο καφέ. ''Πόσων ετών είσαι;'' τη ρώτησε η Πατεράκη. ''25'' απάντησε η κοπέλα προτού μας εξηγήσει ότι έχει σπουδάσει δημοσιογραφία, μα δε μπορεί να βρει δουλειά και εργάζεται ως σερβιτόρα. Το πρόσωπο της Πατεράκη σκοτείνιασε, το είδα...

Πόσο καιρό κάνατε πρόβες;

Πολύ λίγο. Τώρα κλείνουμε ένα μήνα.

Ένα μήνα και πάτε πρεμιέρα; Εντυπωσιακό.

Ούτε είμαι της άποψης οι ηθοποιοί να έχουν αποστηθίσει τα κείμενα τους πριν πάμε για πρόβα. Είμαι μιας άλλης σχολής που λέει ότι με την πρόβα μαθαίνει κανείς. Έτσι κι εδώ, οι δύο ηθοποιοί το μάθαιναν σιγά-σιγά και το απομνημόνευαν όλο και καλύτερα. Πιστεύω ότι το κείμενο έτσι γίνεται πιο οργανικό, πιο ''δικό'' τους.

Έχετε άγχος για τη μεθαυριανή πρεμιέρα;

Όχι (με σιγουριά), ποτέ δεν έχω άγχος στο θέατρο! 

Δε θα είστε και σαν άνθρωπος αγχώδης.

Δεν ξέρω...Δε νομίζω ότι είμαι ένας άνθρωπος αγχώδης κι επίσης δεν ξεχωρίζω τη ζωή από την τέχνη. Εγώ δεν έχω άλλη προσωπική ζωή εκτός από τη δουλειά. Η προσωπική μου ζωή είναι τόσο ουδέτερη, όχι ανούσια, που δεν την ξεχωρίζω από τη δουλειά μου. 

Και που έγκειται αυτή η ουδετερότητα στη ζωή σας;

Δεν είμαι σε θέση να απαντήσω. Δε λέω όμως ότι είναι αδιάφορη η ζωή μου.

Το κατάλαβα, αλλά αυτό έρχεται σε αντιδιαστολή με κάτι που είχατε δηλώσει στο παρελθόν. Συγκεκριμένα, πως μπορείτε να ζήσετε και χωρίς το θέατρο.

Εξακολουθώ να το πιστεύω. Δε σημαίνει ότι όλα είναι χαρά στη ζωή αυτή. Αν το θέατρο είναι η ζωή κάποιου, δε σημαίνει ότι θά'ναι και πολύ χαρούμενο. Πρέπει να ξέρουμε ότι δεν κάνουμε πάντα τα πράγματα που θέλουμε ούτε στη ζωή, ούτε στην τέχνη. Εδώ που καθόμαστε, κάνουμε τα πράγματα όπως έρχονται συνήθως, σπανίως κάνουμε κάτι απρογραμμάτιστα. Ε και τώρα, όσο περνούν τα χρόνια, τα πράγματα δυσκολεύουν. Παλιά που έβγαζα περισσότερα χρήματα μπορούσα να κάνω τα δικά μου πράγματα. Τώρα που τα χρήματα αυτά έχουν εξανεμιστεί, αναγκάζομαι και μπαίνω στα σχέδια άλλων ανθρώπων. Άλλες φορές είναι συγγενικά με τα δικά μου σχέδια, άλλες φορές πιο απόμακρα.

Αυτό το ''απόμακρα''που λέτε, μου κάνει λίγο σε συμβιβασμό ή σε παραχώρηση.

Τώρα τελευταία δε θέλω να πολυκάνω πράγματα. Είμαι και αρκετά μεγάλη...

Πόσων ετών είστε δηλαδή;

71 ετών! Πως δεν είμαι μεγάλη;

Άλλοι συνάδελφοι σας έχουν περάσει τα 80 και είναι μάχιμοι.

Ίσως αυτοί ανήκουν σε άλλες τέχνες και δρουν πιο ανεξάρτητα. Εμείς στο θέατρο πρέπει να συγχρωτιζόμαστε μεταξύ μας, να δουλεύουμε καλά, να αφήνουμε εκτός κάποια άλλα θέματα μας.

Μήπως λοιπόν η ουδετερότητα της ζωής σας, που είπατε πριν, έχει να κάνει με τα χρόνια που περνούν;

Βεβαίως έχει να κάνει και με τα χρόνια. Καθώς μεγαλώνεις διακατέχεσαι από μία γενικότερη ανορεξία. Εμένα, ας πούμε, πράγματα μού φαίνονται όλο και λιγότερο ενδιαφέροντα συγκριτικά με τα προηγούμενα χρόνια. Για μένα τα πράγματα έχουν μεταφερθεί πια εκτός συνόρων και ειδικά στις εμπόλεμες ζώνες. Τα ενδιαφέροντα μου πια έχουν μετατοπιστεί εκεί που γίνεται πόλεμος. Αντίθετα, ένα μέρος που δεν έχει πόλεμο,δεν έχει και κανένα ενδιαφέρον για μένα. 

Περίεργο, αλλά ας το δεχτώ στο πλαίσιο του πολέμου ως αναπόσπαστο στοιχείο της ιστορίας.

Και της ζωής, επίσης. Το θέατρο, άλλωστε, εγώ το εννοώ ως πολεμική τέχνη, ως πολεμικό επάγγελμα.

Πολεμικές τακτικές ακολουθείτε γενικώς;

Πως το εννοείτε;

Να, στην αρχή μου είπατε πως ο πρώτος σύζυγος σας καθυστερούσε το διαζύγιο. Αυτό από μόνο του μπορεί να σας οδηγήσει σε μία τακτική πολέμου.

Αυτή την πολεμική τακτική τη φεσώθηκε ο μπαμπάς μου, όπως σας είπα. Εγώ ήμουν πολύ μικρή για να πολεμήσω. Μόνο μπροστά μου έβλεπα τότε.

(Στο σημείο αυτό η Ρούλα Πατεράκη πάει να βάλει μέλι στο τσάι που παρήγγειλε. Τη σταματάω, καθώς μεσ' στο μέλι έριξα τη στάχτη μου, περνώντας το για...τασάκι)

Την έκανα τη γκάφα μου...

Α, κι εσείς; Κι εγώ τα κάνω κάτι τέτοια. Χάνω κλειδιά συχνά εγώ.

Ακόμη χειρότερα. Να μη μπορείς να μπεις στο σπίτι σου...

Μια φορά άλλαξα μια κλειδαριά και μου πήγε 700και ευρώ!

Δράμα!

Ε ναι, ήταν ασφαλείας...

Δεν καπνίζετε εσείς, ε;

Όχι.

Ποτέ; 

Παλιά κάπνιζα, αλλά τό'κοψα χάριν του θεάτρου.

Ενοχλούσε τους συναδέλφους σας;

Όχι, ενοχλούσε εμένα και στο θέατρο, ξέρετε, δεν πρέπει να καπνίζουμε. Αυτό κατάλαβα, είδα ότι θα μού'κανε κακό στη δουλειά μου και τό'κοψα! 

Για να πάμε τώρα αρκετά χρόνια πίσω, κυρία Πατεράκη. Μιλήστε μου για το οικογενειακό σας πρότυπο. Είχατε λατρεία για τον πατέρα και ανταγωνισμό με τη μητέρα;

Να σας πω την αλήθεια, ναι. Όταν ήμουν μικρή υπήρχε ένας ανταγωνισμός απ' την πλευρά της μητέρας μου. Τώρα ευτυχώς έχει ξεπεραστεί.

Την έχετε ακόμη;

Βέβαια! Το μυαλό της μαμάς μου είναι πιο φρέσκο απ' το δικό μου, είναι δυναμική γυναίκα κι είναι και όμορφη γυναίκα, πολύ όμορφη! 

Μένετε μαζί;

Όχι, όχι, η μάνα μου ζει στη Θεσσαλονίκη και δε θέλει κανέναν κοντά της παρά μόνο τον εαυτό της. Στον πατέρα μου, απ' την άλλη, είχα μεγάλη αδυναμία, τον έχασα και μικρό. ''Έφυγε'' 57 ετών και σ' αυτόν νομίζω ότι οφείλω την αδυναμία μου στον Όρσον Ουέλς αργότερα. 

Έμοιαζαν; Θα πρέπει να ήταν θηριώδης.

Σαν προσωπικότητες έμοιαζαν περισσότερο, οπότε αυτοί οι δύο είναι οι λατρεμένοι μου.

Ξέρετε τι έχω παρατηρήσει; Σας γνωρίζει και σας εκτιμά ένα κοινό αποτελούμενο από λαϊκούς ανθρώπους με ιδιαίτερες ευαισθησίες. Συμφωνείτε;

Δεν ξέρω, αλλά αυτό ίσως να οφείλεται στο ότι έχω κι εγώ μιαν αδυναμία σε αυθεντικούς ανθρώπους. Κάποιοι άνθρωποι που μπορεί να μην είναι διανοούμενοι ή εγκλωβισμένοι μέσα σε εγκεφαλικά πρότυπα, με ενδιαφέρουν πάρα πολύ, κυρίως αυτή η φρεσκάδα που έχουν στην αντίληψη τους. Στον τρόπο που βλέπουν τη ζωή, το θάνατο, τον έρωτα, τις σκέψεις...

Θα μπορούσατε να μου πείτε πως δικαιολογείτε την ύπαρξη τόσων πολλών θεατρικών σκηνών σε μια μικρή και φτωχή πόλη;

Εγώ πιστεύω ότι το θέατρο είναι στο DNA του Έλληνα που παρ' όλες τις σκλαβιές και τις θυσίες μας έχουμε κάτι απ' τους αρχαίους Έλληνες. Η αρχαία Ελλάδα ήταν η μεγάλη εφευρέτρια του θεάτρου και ως εκ τούτου κάτι έφτασε και σε μας. Επίσης, οι άνθρωποι μέσα από το θέατρο ξεχνούν πάρα πολλά πράγματα, νιώθουν μια περίεργη προστασία, ζουν ένα φανταστικό βίο. Είναι τόσο φρικτός ο ρεαλιστικός κόσμος γύρω τους που θέλουν κάπου να καταφύγουν. Έπειτα, η ύπαρξη τόσων θεατρικών σκηνών οφείλεται και στο ότι είναι μία ακριβόφτηνη τέχνη, δηλαδή και ακριβή και φτηνή. Ταλέντο, παιδεία και η κατάλληλη ορμή χρειάζονται.

Εγώ θα πρόσθετα και ένας καλός παραγωγός κι ας μη μιλάμε για υπερπαραγωγές.

Και παραγωγός να μην υπάρχει, μεταξύ τους οι άνθρωποι τα βρίσκουν κάπως. Μπορεί να κάνουν και άλλη δουλειά για να βιοπορίζονται, πάντως το θέατρο αποτελεί το εναλλακτικό τοπίο τους. 

Έχετε σκεφτεί να φύγετε ποτέ στο εξωτερικό;

Όχι.

Τι σας έδενε τόσο με την Ελλάδα;

Τώρα πια δεν έχω την οικονομική άνεση να φύγω στο εξωτερικό. Θα ήθελα να πάω να ζήσω εκεί και καθόλου για να δουλέψω. Μόνο κάνα ταξίδι τώρα...

Σε ποιες χώρες;

Οι βόρειες χώρες μου αρέσουν πάρα πολύ. 

Το περίμενα, μοιάζετε με Γερμανίδα, μη σας πω με φασμπιντερική ηρωίδα.

Ναι, ε; Τόσο καταραμένη! Μου έχουν πει ότι μοιάζω πιο πολύ με Σουηδέζα, με γυναίκα από τη Σκανδιναβία. Πάντως, αν έφευγα τώρα για να ζήσω κάπου, θα πήγαινα στην Ασία.

Δεν αξιωθήκατε να φτάσετε ποτέ ως εκεί, ε;

Όχι, αλλά θα προτιμούσα την καθ' ημάς Ανατολή, εκεί θα ήθελα να πάω για άλλους λόγους.

Ποιους;

Αυτό που σας είπα, είναι ενδιαφέροντες οι πόλεμοι και δε θέλει και πολλά λεφτά για να ζήσεις.

Ή για να πεθάνεις...Τόσο μεσ' στον κίνδυνο πια;

Βρίσκεις διεξόδους και τη ''βγάζεις'' σε τέτοιες συνθήκες, η ζωή η ίδια το επιτάσσει.

Έχετε πάρει πολλά ρίσκα στη ζωή σας;

Μου λένε όλοι ότι συνεχώς παίρνω ρίσκα. Εγώ δεν το καταλαβαίνω. Να, ούτε σε βόρεια χώρα θα μου άρεσε να πήγαινα τώρα. Τι να έκανα στο Όσλο;

Ή στη Βιέννη...

Στη Βιέννη και στη Καθεντράλα με τίποτα τώρα! 

Θα αποδίδατε στον έρωτα επαναστατική φύση; 

Όχι, σκλαβιά ειν' ο έρωτας.

Άρα το ζευγάρι του έργου που σκηνοθετείτε τώρα, το αντιμετωπίζετε σαν δυο σκλάβους; Και δεν εννοώ φυσικά απέναντι σας.

Ω βέβαια, βέβαια, κατ' επέκταση αυτού που είπα πριν, τα δύο πρόσωπα στο ''Δηλητήριο'' είναι σκλάβοι στα δεσμά του έρωτα. Εσείς τι λέτε επ' αυτού;

Συμφωνώ, αλλά ο έρωτας προϋποθέτει ενίοτε και ένα ρίσκο, κάτι για το οποίο σήμερα δεν παρατηρούμε γενικώς να υπάρχει προθυμία.

Κι εγώ τώρα συμφωνώ μ' αυτό  που είπατε. Ο Ρωμαίος και η Ιουλιέτα δεν ξανάγιναν, ''ένας'' ήτανε!

Υπάρχει κάποιο μυστικό να παραμένει κανείς μεγαλώνοντας σώφρων και ταπεινός;

Μα και τα δύο είναι συνώνυμα του γήρατος. Κανείς δε μπορεί να είναι νέος και σώφρων. Ταπεινότητα και σωφροσύνη σημαίνουν γήρας και τα κερδίζει κανείς μόνο με τα χρόνια του.

Το να κάνεις θέατρο, να προσφέρεις στον άλλον κάτι σπουδαίο και ανιδιοτελώς κιόλας - αφήνω εκτός το οικονομικό κομμάτι, τα εισιτήρια κ.λπ. - δεν είναι και κάτι αφόρητα μοναχικό;

Δεν ξέρω, ομολογώ πως δεν το έχω πολυσκεφτεί έτσι...

Αν σας κουράζουν οι ερωτήσεις μου, να μου το πείτε.

Καθόλου, με βάζουν σε σκέψεις κι αυτό καλό είναι. Θέλω να πω ότι θα σκεφτόμουν αυτό που λέτε μόνο αν τσακωνόμουν με κάποιον και με απογοήτευε. Όταν όλα βαίνουν καλώς, κανείς δε σκέφτεται ότι δίνει και κανείς δε σκέφτεται ότι παίρνει. 

Μία έντιμη σχέση, λοιπόν.

Μία σχέση απλή. Όταν αρχίζουν οι καυγάδες, αρχίζουν να σου μπαίνουν κι οι κακές σκέψεις στο μυαλό. Κακώς, αλλά γίνεται. Το λένε και οι δύο πλευρές: ''Εγώ που σου έκανα εκείνο'' ή ''Και τι μου το κοπανάς τώρα'', διότι κανένας που δουλεύει με τον άλλον δε νομίζει ότι προσφέρει. Το έχουμε εμείς αυτό, οι άνθρωποι του θεάτρου, γιατί είμαστε λίγο μεμψίμοιροι άνθρωποι και γκρινιάρηδες. Θα το πω κι ας μη θυμώσουν οι συνάδελφοί μου, αλλά είμαστε χυδαίοι. 

Βαριά έκφραση! Εκεί όμως έφτασαν τα πράγματα, πιστεύω, ο κιτρινισμός του Τύπου και ο απεχθής ρόλος της τηλεόρασης.

Δεν το είπα σε τέτοιο επίπεδο, εγώ αναφερόμουν στο όποτε μαλώνουμε μεταξύ μας. Πολλές φορές οδηγείται κανείς σε μία ακρότητα που δεν τη βλέπεις ούτε σε ζευγάρια που γίνονται βίαια μεταξύ τους. 

Νά το το ''Δηλητήριο''!

Νά το, ναι, κάτι που κάνουν μόνο οι ηθοποιοί και δεν το βλέπεις στα άλλα επαγγέλματα. Υπάρχει μία εμπάθεια που ξεπερνά τους ανταγωνισμούς μεταξύ άλλων επαγγελματιών, οι οποίοι έχουν μία ωριμότητα. 

Αυτό που μου περιγράφετε είναι φυσικό, όταν παίζει μέσα η ματαιοδοξία, η φιλοδοξία και η φήμη του καθενός.

Ναι, έχει να κάνει με το ναρκισσισμό του καθενός, που τον συναντάς ακόμη και σε ανθρώπους που δεν το περιμένεις.

Είπατε ότι σας αρέσει ο πόλεμος...

Δεν μου αρέσει, απλά τον αντιλαμβάνομαι τον πόλεμο.

Ετοιμοπόλεμη, έστω. Νιώθετε, ειλικρινά, ότι σας πολεμούν;

Ναι, το αισθάνομαι. Το αισθάνθηκα πάρα πολλές φορές και το αισθάνομαι μονίμως!

Συγγνώμη που θα το πω αυτό, αλλά μού ακούγεται σαν μανία καταδιώξεως.

Όχι, δεν έχω καμία τέτοια μανία, αλλά πως να μην το πω αυτό, όταν εγώ που έχω οικονομικές δυσκολίες, δουλεύω σ' ένα χώρο που προτιμούνται οι άντρες και όχι οι γυναίκες;

Και γιατί λέτε προτιμούνται οι άντρες;

Όπως μία γυναίκα δε γίνεται Πρωθυπουργός στην Ελλάδα σε αντίθεση, λόγου χάριν, με την Τσιλέρ στην Τουρκία, έτσι και οι γυναίκες σκηνοθέτιδες...

Σνομπάρονται.

Όχι, δε σνομπάρονται, ας πούμε ότι οι Έλληνες είναι ακόμα αρκετά φαλλοκράτες. Λαοί που είναι υποδεέστεροι από πολιτισμικής άποψης, εν τούτοις παίρνουν ρίσκα για τις γυναίκες. Εδώ βλέπουμε γυναίκες να ''γίνονται'', αλλά με μεγάλη δυσκολία. Η Αρβελέρ, ας πούμε, ''έγινε'', αλλά ήρθε από το Παρίσι. Αν ήταν γέννημα -θρέμμα Ελληνίδα, δεν ξέρω...

Έχουμε όμως σπουδαίες γυναίκες συνθέτριες. Η Πλάτωνος, η Καραΐνδρου...

Ναι, αλλά γυναίκες διευθύντριες ορχήστρας δεν έχουμε. Μιλάμε για ηγετικές θέσεις, για νευραλγικά πόστα. 

Κατάλαβα, ναι...Τι λέτε να μείνει απ' όλο αυτό τον αγώνα που κάνετε, κυρία Πατεράκη, υπέρ της τέχνης; Αν όλα στο μέλλον μοιάζουν πεπαλαιωμένα, εννοώ.

Το θέατρο θα πεθάνει! Το πιστεύω ακράδαντα! Εγώ δε θα ζω για να το δω, γιατί δε θα γίνει αύριο, αλλά το θέατρο έχει ημερομηνία λήξεως! Ας με ''σκοτώσουν'' όλοι γι' αυτό που λέω, το θέατρο όμως έχει γίνει δυνητική εικονική πραγματικότητα. Με τη λεγόμενη ψηφιακή επανάσταση, να ξέρετε ότι μία από τις τέχνες που βάλλεται περισσότερο είναι το θέατρο. Δε θα το δούμε ούτε σε πέντε, ούτε σε δέκα χρόνια.

Καλά, εδώ δεν ξέρουμε αν θα υπάρχει η ανθρωπότητα σε πενήντα χρόνια, για να γίνουμε και λίγο εσχατολόγοι. 

Σε πενήντα χρόνια δε νομίζω να ενδιαφέρεται κανείς να ''κάνει'' έναν Πίντερ. Αν θα υπάρχει ακόμα η ανθρωπότητα, σίγουρα δεν θα υπάρχει αυτός ο λόγος μιας ζωντανής επικοινωνίας που συνδέει έναν ηθοποιό με το κοινό του. Το κοινό όλα θα τα βιώνει διαμεσολαβημένα. Η τέχνη έτσι θα είναι περιττή.

Βλέπω το σπινθηροβόλο μάτι σας και θέλω να σας ζητήσω να μου μαρτυρήσετε μια μεγάλη τρέλα που έχετε κάνει.

(με φωνή ναζιάρικη) Τώρα...Ντρέπομαι...

Ελάτε τώρα, μην πείτε κάτι για το οποίο ντρέπεστε.

Μια ανώδυνη τρέλα θα πω που την έκανα και δε ντρέπομαι, γιατί έχω κάνει κι άλλες που δε θα τις έλεγα. Πήγαινα καμιά φορά τα πρωινά στο σιδηροδρομικό σταθμό της Θεσσαλονίκης και πετούσα γιαούρτια στα παράθυρα των τρένων. 

Σε ποια ηλικία αυτό;

22 - 23 ετών. 

Ή θά'χατε δει τους ''Εντιμότατους φίλους μου'' ή θα ήταν μέρος μιας αμφισβήτησης η πράξη σας αυτή.

Όχι, ήταν αποτέλεσμα από κάτι ατέλειωτα ξενύχτια που διαλυόταν το νευρικό σύστημα και προτού πας για ύπνο, έπρεπε να υπάρχει μία εκτόνωση. Το πιο ανώδυνο τότε ήταν τα γιαούρτια, γιατί υπήρχαν κι άλλα πιο οδυνηρά που δεν τα λέμε. Απλά πράγματα, γιαουρτοπόλεμος.

Στο ταξίδι της ζωής και της τέχνης, συναντήσατε καλλιτέχνες δυσανάλογους ως προς το μεγαλειώδες έργο τους;

Βέβαια, πολλούς, αλλά δεν καταλαβαίνω πως το εννοείτε...

Ο Σαββόπουλος, για παράδειγμα. Είναι αναμφισβήτητα ο μέγιστος των Ελλήνων τραγουδοποιών, αλλά στο κοντινό παρελθόν τον είχαν απειλήσει με γιαούρτια - καληώρα - οι αναρχικοί στην Τεχνόπολη. 

Δεν την ξέρω αυτή την πλευρά του Σαββόπουλου, αφού με τον Διονύση γνωριζόμαστε από τα νεανικά μας χρόνια στη Θεσσαλονίκη. Νόμιζα πως με ρωτήσατε για ανθρώπους που θεωρούν ότι είναι σπουδαίοι, ενώ δεν είναι. Πρέπει ωστόσο να σας πω ότι εγώ δεν έχω στενές σχέσεις με ανθρώπους του θεάματος. 

Δεν έχετε φιλίες από το θέατρο;

Όχι.

Το αποφεύγετε συνειδητά;

Δεν έχει τύχει. Κι αυτοί έχουν πολλή δουλειά, κι εγώ έχω. Κι αν κάνω κάποιον φίλο από το χώρο θά'ναι για να συζητήσουμε τη διερευνητική φύση του θεάτρου. Δυο - τρεις θεωρώ φίλους της τέχνης μου κι ας χαθήκαμε λίγο τελευταία, αλλά φίλους να τους λέω τα προσωπικά μου, δεν έχω. Μόνο με τους μαθητές μου και με τους συνεργάτες μου αισθάνομαι να υπάρχει μία άνεση. Τώρα, ας πούμε, δε μπορώ να πω ότι δεν είμαστε φίλοι με τον Λάζαρο Γεωργακόπουλο και την Εύρη Σωφρονιάδου. 

Λογικό.

Εκτιμώ πολύ, γιατί πάντα λέω την αλήθεια, τον Γιάννη Χουβαρδά, αλλά δε θα έλεγα ότι είμαστε φίλοι, αφού δε βρισκόμαστε τακτικά και δεν έχουμε κοινή κοινωνική ζωή. Τον εκτιμώ πολύ ως καλλιτέχνη και έχουμε τη θεατρική συμπαντική σχέση μας.

Για να σας κάνω πιο λιανό το προηγούμενο ερώτημα μου, αν δεν υπάρχει ταπεινότητα στη ζωή, μπορεί να υπάρξει στην τέχνη;

Όχι! Δε μπορείς να έχεις ούτε την υπεροψία στην τέχνη, αν δεν υπάρχει υπεροψία - ταπεινότητα και στη ζωή.

Πως συνδυάζετε δύο αντίθετες έννοιες;

Είναι το ίδιο πράγμα σχεδόν. 

Δεν το καταλαβαίνω...

Η υπεροψία είναι ένα είδος περηφάνιας που δημιουργεί μια αυτοπεποίθηση, η οποία με τη σειρά της σε κάνει να οργανώνεις τη συμπεριφορά σου ανάλογα με τα μεγέθη γύρω σου. Αυτό είναι η ταπεινότητα, η μία εμπεριέχει την άλλη.

Η τέχνη φτάνει στο απόγειο της μέσα από τον υπέρτατο πόνο; Μπορεί να ακούγεται τετριμμένο, αλλά έχουμε άπειρα τέτοια παραδείγματα παγκοσμίως.

Η μεγάλη δημιουργία έρχεται από μία κυτταρική επιλογή που λέγεται τάλαντο, ταλέντο. Αυτό είναι πάνω απ' όλα. Έχω αρχίσει και να πιστεύω πως αυτή η ικανότητα, το ταλέντο, είναι γονιδιακό, υπάρχει δηλαδή κληρονομικότητα. 

Κληρονομικότητα υπάρχει και στη σχιζοφρένεια για εφτά γενεές μάλιστα απ' ότι λένε οι ψυχίατροι.

Μετά έρχεται αυτό σε δυσάρεστες περιπτώσεις. Παίζουν ρόλο οι συνθήκες που έχουν διαμορφώσει τις ζωές των ανθρώπων και ιδιαίτερα η πρώτη ηλικία, η παιδική. Βάσει αυτής μπορούν να απλωθούν ή να μαζευτούν τα βιώματα. Όλα τα άλλα είναι υποβοηθήματα και μάλλον αναχαιτιστικά ως προς την πρώτη ύλη. Η πρώτη ύλη, το ταλέντο, είναι το σημαντικότερο για μένα. Ακούω καμιά φορά αυτές τις κοινωνικές μπούρδες του στυλ ''Ε, και πολύ ταλέντο να μην έχεις, άμα δουλέψεις πολύ...'' Άμα σου το επιτρέψουν οι συνθήκες, εξελίσσεσαι. Σε αντίθετη περίπτωση, μπορεί να γίνεις χειρότερος από κάποιον που δεν έχει ταλέντο, απλά οι συνθήκες τον ευνόησαν και ανάπτυξε τις μικρότερες ικανότητες του.

Πως αντιδράτε σ' αυτό; Όχι ως Πατεράκη, αλλά ως σκεπτόμενος άνθρωπος.

Συμβαίνει παντού. Αν δείτε τον πολιτικό κόσμο της Γαλλίας τελευταία, καταλαβαίνεις και ποιοι είναι οι Γάλλοι καλλιτέχνες και επιστήμονες. Αντανάκλαση κάνει η πολιτική στην πολιτιστική ζωή ενός τόπου. 

Πως φαντάζεστε τον εαυτό  σας σε μία δεκαετία από τώρα;

Δεν ξέρω...Φοβάμαι την αρρώστια. Πάρα πολύ! Τα δέκα χρόνια μού φαίνονται τόσα πολλά, που εγώ εύχομαι να είμαι καλά του χρόνου. Τα δέκα χρόνια δεν είναι άπειρος χρόνος, παρ' όλα αυτά, αλλά ελάχιστος. Μπορεί να έχουμε μετοικήσει στον Άρη έτσι που τρέχει η τεχνολογική εξέλιξη. Άσ'τα, μην τα σκέφτεσαι, μην ασχολείσαι. Το εδώ και τώρα να σκέφτεσαι μόνο!

 * Το βραβευμένο έργο ''Δηλητήριο'' της Ολλανδής Lot Vekemans σε σκηνοθεσία Ρούλας Πατεράκη και σε μετάφραση Αργυρώς Πιπίνη, με τον Λάζαρο Γεωργακόπουλο και την Εύρη Σωφρονιάδου, κάνει πρεμιέρα στις 21 Απριλίου - θα παίζεται μέχρι τις 28 Μαΐου - στο θέατρο Faust.

** Ευχαριστίες στον Γιάννη Κοκολάκη, στη Μαριάμ Νίκου του Koita-magazine και στον Μιχάλη Λεωτσάκο για τη φωτογράφηση.