ο-ερωδιός-πέταξε-οριστικά-για-τη-γερμανία

Κάτι η ξαφνική υποτασική λιποθυμία μιας νεαρής κοπέλας από το κοινό, κάτι το overdose από τις προηγηθείσες ταινίες της Agnes Varda, ήταν αρκετά χτες βράδυ ώστε να μείνουμε στην αίθουσα περίπου εφτά άτομα και να παρακολουθήσουμε την τελευταία ταινία του Σταύρου Τορνέ. Ο Ένας ερωδιός για τη Γερμανία γυρίστηκε το 1987, ένα χρόνο πριν ο Τορνές φύγει από τη ζωή, και αποτέλεσε σαφώς την ύστατη απόπειρα του δημιουργού για δημιουργία ενός πιο βατού κινηματογράφου. Στον ρόλο της Γερμανίδας ορνιθολόγου που οι φτωχοδιάβολοι ήρωες της ταινίας προσπαθούν να κάνουν την τύχη τους, πουλώντας της έναν βαλσαμωμένο ερωδιό, ήταν η Άννα Βήχ.

Συγκινήθηκα αφάνταστα που είδα ξανά στη μεγάλη οθόνη την αγαπημένη δασκάλα και φίλη από τα χρόνια της σχολής κινηματογράφου. Την Άννα Βήχ τη συναντούσαμε τελετουργικά σχεδόν, μυστικά θα έλεγε κανείς, μέσα στον σκοτεινό θάλαμο με το χαρακτηριστικό κόκκινο φως, όπου και μας μάθαινε τις διαδικασίες εμφάνισης και τυπώματος του φιλμ.

Η Άννα Βήχ συμβόλιζε την ελευθερία, όχι στη Βρέμη του ομότιτλου φασμπιντερικού θεατρικού δράματος, αλλά στα Εξάρχεια. Πόσο μού άρεσε που σε κάθε εμφάνιση της μέσα στην ταινία του Τορνέ τη συνόδευαν το όμποε, το μαντολίνο και το πιάνο του Μάνου Χατζιδάκι.

Ο σκοτεινός θάλαμος μετά τον άδικο θάνατο της Άννας- ήταν μόνο 48 ετών- σκοτείνιασε ακόμη περισσότερο. Από εργαστήρι φωτογραφικής τέχνης έγινε ξαφνικά προθάλαμος για τον Παράδεισο, το μαύρο τούνελ που λένε ότι στο βάθος του περιμένει τους υποψήφιους περιπατητές του ένα άπλετο φως. Κόκκινο κι αυτό.

Είμαι σίγουρος πως ο Τορνές απ' τη μορφή της εμπνεύστηκε και έβαλε έναν ερωδιό, το πιο όμορφο πτηνό, μέσα στο σενάριο και τον τίτλο της ταινίας του. Η παρουσία της Άννας Βήχ υπήρξε καταλυτική ώστε η εκπόρνευση της τέχνης, δηλαδή το θέμα του φιλμ ουσιαστικά, να μην έχει κανένα ίχνος διδακτισμού, όπως και σοβαροφάνειας.

Σαν τύχει και μπω ξανά σε σκοτεινό φωτογραφικό θάλαμο, ασυναίσθητα ρωτώ: Μην είδατε την Άννα; Κανείς δε δύναται ν' απαντήσει πλέον. Ίσως αν ρωτούσα: Ζεί ο βασιλιάς Αλέξανδρος...

Ας είναι! Η Άννα Βήχ γεννήθηκε στη Φραγκφούρτη, περιπλανήθηκε στην Ευρώπη, γαλουχήθηκε με τα προοδευτικά κινήματα του ΄60 και στο τέλος ρίζωσε για τα καλά στην Ελλάδα, ασκώντας τη σημαντική τέχνη της και αγαπώντας τους ανθρώπους γύρω της. Κάποιος την είδε, λέει, να μελετάει ακόμη τον Αριστοτέλη, να πηγαίνει στον Επιτάφιο με αναμμένο κερί και να ακούει με κατάνυξη τη Σωτηρία Μπέλλου.