ο-λεωνίδας-κύρκος-συνομιλεί-με-τον-μάνο-χατζιδάκι

Τον Μάιο του 1985 κυκλοφόρησε το πρώτο τεύχος του περιοδικού Τέταρτο που διηύθυνε ο Μάνος Χατζιδάκις. Μέσα στην ύλη εκείνου του πρώτου τεύχους υπήρχε η καταγραφή μίας συνομιλίας - ιστορικής σημασίας, κατά τη γνώμη μου - μεταξύ του Λεωνίδα Κύρκου και του Μάνου Χατζιδάκι. Ολόκληρη η πολιτική συζήτηση των δύο ανδρών αναδημοσιεύθηκε στο βιβλίο Ο Καθρέφτης και το Μαχαίρι (εκδόσεις ΙΚΑΡΟΣ, 1988). Στη μνήμη του Λεωνίδα Κύρκου, που κηδεύεται μεθαύριο από το Α΄Νεκροταφείο Αθηνών, αναδημοσιεύω κι εγώ με τη σειρά μου μερικά αποσπάσματα.

ΛΕΩΝΙΔΑΣ ΚΥΡΚΟΣ: Λοιπόν, εμείς λέμε ότι η δημοκρατία με τη σύγχρονη της έννοια - διότι η άλλη μας πάει στον 19ο αι. και στις αρχές του 20ου - σημαίνει μια ευρύτερη συναίνεση: των προοδευτικών κομμάτων, αλλά και των κοινωνικών οργανώσεων. Να ακούω τον Μάνο Χατζιδάκι. Διότι ο Μάνος Χατζιδάκις μπορεί θεωρητικά να ψηφίζει - δεν μ' ενδιαφέρει τι ψηφίζει ο Μάνος Χατζιδάκις - αλλά τη γνώμη του εγώ την έχω ανάγκη! Κι όχι μόνο για τα καλλιτεχνικά θέματα. Γιατί είναι ένας ώριμος άνθρωπος, ένας Έλληνας που έχει διανύσει μια ιστορία σε τούτο τον τόπο, που έχει συγκεντρώσει πελώρια πείρα, αντιφατική, αντιθετική, μού χρειάζεται η γνώμη του. Μου χρειάζεται λοιπόν μία δημοκρατία που θα λαμβάνει υπ' όψιν - όχι για να την υιοθετεί αναγκαστικά - και τη γνώμη του. Τα είπαμε έγκαιρα όλα αυτά. Κανείς δεν μας άκουσε.

ΜΑΝΟΣ ΧΑΤΖΙΔΑΚΙΣ: Να σε ρωτήσω τώρα κάτι που ανάγεται στο παρελθόν. Δεδομένου ότι η κομμουνιστική παράταξη, εκτός από τους πόθους μιας πρώτης μεταπολεμικής γενιάς οραματιστών, σύρει μια σειρά από σφάλματα, γιατί δεν εγκαταλείπετε τον όρο "κομμουνιστικό κόμμα" στο εν πολλαίς αμαρτίαις ΚΚΕ και συνεχίζετε τη συμμετοχή σας στο βιασμό της κομμουνιστικής ιδεολογίας και στο μετασχηματισμό της σ' ένα σύστημα διοίκησης;

ΛΕΩΝΙΔΑΣ ΚΥΡΚΟΣ: Είμαι κομμουνιστής 43 χρόνια. Και το κομμουνιστικό κίνημα έχει πολύ μεγαλύτερη ιστορία από μένα. Δεν πολέμησε μόνο για οράματα. Νά 'μαστε αντικειμενικοί: Το Κομμουνιστικό Κόμμα έφερε στην Ελλάδα στοιχεία που χωρίς αυτό δε θα υπήρχαν...Η ιστορία του είναι γεμάτη από μεγάλους αγώνες και από μεγάλα σφάλματα...Μας κατηγορούν καμιά φορά ότι είμαστε μπροστά από την εποχή μας. Αλλ' αυτό είναι η δόξα των πρωτοπόρων κάθε φορά. Και συ άνοιξες δρόμους σε τούτο τον τόπο. Αλίμονο εάν έχανες την τόλμη σου επειδή κάποιοι θα σου έλεγαν "Ξέρεις, Μάνο, δεν σε παρακολουθεί αυτός ο κόσμος". Έλεγες "Θά'ρθει η ώρα που θα με νιώσουν". Λέμε κι εμείς το ίδιο, πατώντας στέρεα στο έδαφος της πραγματικότητας. Από κει κι ύστερα, υπάρχει ένα πρόβλημα. Γιατί εμμένουμε στο "ΚΚΕ Εσωτερικού", το οποίο ήδη δημιουργεί την εντύπωση πως είναι μέρος ενός όλου. Ξέρεις πολύ καλά ότι έγιναν προτάσεις στο Συνέδριο μας ν' αλλάξουμε το όνομα. Τα Συνέδρια απέρριψαν αυτές τις προτάσεις. Αλλά μένει πάντοτε ανοιχτό ένα πρόβλημα.

ΜΑΝΟΣ ΧΑΤΖΙΔΑΚΙΣ:...Όπου κοιτάξουμε βλέπουμε τους νεότερους οπαδούς με πόση "συρταρωμένη" ευαισθησία, σκέψη και σχεδιασμό πορεύονται. Θαύμασα την ευαισθησία της νεολαίας σας και μ' όλο που δεν είχα τοποθετηθεί πολιτικά κοντά σας, το δήλωσα και δημοσίως: "Να μία νεολαία που σέβεσαι τον εαυτό σου απευθυνόμενος σ' αυτήν". Αλλά έχετε δει τις υπόλοιπες νεολαίες, με τις οποίες αναγκαστικά η δική σας θα δώσει μάχη; Είναι μεγάλο πανηγύρι. Έχουν όλη τη θρασύτητα του νεοφώτιστου και του υπανάπτυκτου. Παρ' όλο που δεν είμαι αυτή τη στιγμή αντιδεξιός - από μια αστική θέση δίνω τις μάχες μου - δε μπορώ να μην επισημάνω τη χρεωκοπία της αστικής νεολαίας...Εκείνο που λείπει είναι ότι αποκαλεί ο Ελύτης "ποιητική νοημοσύνη". Στην περίπτωση μας, θά 'λεγα αντίστοιχα "πολιτική νοημοσύνη" με την ευρύτερη έννοια. Τέτοια νοημοσύνη δεν έχει ποτέ καλλιεργηθεί μέχρι τώρα...

ΛΕΩΝΙΔΑΣ ΚΥΡΚΟΣ: Λοιπόν, Μάνο μου, εμείς είμαστε από τη στόφα του επαναστάτη. Εσύ επαναστάτης στην τέχνη, εμείς κοινωνικοί επαναστάτες. Η πρώτη μας ρίζα είναι η εμπιστοσύνη σ' αυτό το λαό. Το ΠΑΣΟΚ έχει μια πελώρια ευθύνη: είπε πολύ σωστά πράγματα - έπραξε ανάποδα και κυρίως δεν έδωσε τη δυνατότητα σ' αυτόν το λαό να μετέχει στη δημιουργία, δεν το ήθελε. Η Αντίσταση ήταν φοβερό σχολείο, αν θυμάσαι...Μίλησες πριν για την πτώση του επιπέδου της νεολαίας. Σε ποια νεολαία αναφέρεσαι; Δες τις κομματικές νεολαίες και τη βαθμιαία τους συρρίκνωση. Αλλά δες και τον πελώριο χώρο της νεολαίας, η οποία δεν είναι κομματικά δεσμευμένη. Αντιδρά με το δικό της τρόπο προσπαθώντας ν' ανοίξει το δρόμο της προς τα εμπρός...

ΜΑΝΟΣ ΧΑΤΖΙΔΑΚΙΣ:...Καιρός, λοιπόν, για την τελευταία μου βαθύτατα πολιτική ερώτηση: Σε ακούσαμε να σφυρίζεις μέρος από την Ενάτη στη συγκέντρωση της Ομόνοιας. Μπορείς να μου πεις ποια είναι η σχέση των μελών του ΚΚΕ Εσωτερικού με την Ενάτη και γενικώς με τη μουσική του Beethoven; Γιατί π.χ. στο ΚΚΕ Εσωτερικού ταιριάζει ο Beethoven κι όχι ο ερωτικός Mozart;

ΛΕΩΝΙΔΑΣ ΚΥΡΚΟΣ: Είναι και λίγο προσωπικό το θέμα. Πάντως, να σου πω, έχεις δίκιο. Μας αρέσει και από ιδιοσυγκρασία αυτό το ηφαίστειο, αυτή η επαναστατική ρώμη που υπάρχει στη μουσική του Beethoven. Η οποία έχει όμως κι όλα τ' άλλα στοιχεία.

ΜΑΝΟΣ ΧΑΤΖΙΔΑΚΙΣ: Μία έξαρση που με πολλή ευκολία θα την ονόμαζα επική, όπως και πολύ εύκολα θά 'λεγα τον Mozart ερωτικό. Αλλά ήθελα να σας αποδώσω ένα επιπλέον στοιχείο ευγενείας, να σας αποδώσω ερωτικό αίτημα και στη μουσική - δε θα τολμούσα να το πω αυτό σε καμιά άλλη κομματική νεολαία.

ΛΕΩΝΙΔΑΣ ΚΥΡΚΟΣ: Μάνο μου, σ' ευχαριστώ και γι' αυτό και για όλη τη συζήτηση μας. Που αποδεικνύει πως η καλλιτεχνική ευαισθησία τροφοδοτεί και τη δημοσιογραφική. Σου εύχομαι λοιπόν καλή σταδιοδρομία στον καινούργιο χώρο που μπαίνεις.