μαρίζα-κωχ-filtig:-"επιτέλους-πάμε-να-κάνουμε-παράνοια"

Προχθές ο filtig μού έβαλε ν' ακούσω αβάν-γκαρντ μουσικές που έφερε από το Βερολίνο και το Λονδίνο, με τις οποίες ελάχιστη σχέση είχα ως ακροατής. Μουσικές χωρίς λέξεις στην πλειοψηφία τους, ηλεκτρονικές και ηλεκτροακουστικές, που λειτουργούν σαν εξερεύνηση των ήχων, αλλά και μιας ευρείας γκάμας των ανθρώπινων συναισθημάτων. Για να είμαι βέβαια ειλικρινής η μόνη επαφή που είχα με τέτοιου είδους πειραματική μουσική ήταν το 2000, όταν είχα σκηνοθετήσει το μονόπρακτο Το απρόοπτο στο Οχάιο του Samuel Beckett για ηλεκτροακουστική μουσική του συνθέτη Μηνά Εμμανουήλ, στο πλαίσιο της πτυχιακής εργασίας του για το Ιόνιο Πανεπιστήμιο, όπου σπούδαζε. Εκείνη η παράσταση είχε παρουσιαστεί στο θέατρο Φοίνικας της Κέρκυρας, με τη συμμετοχή μάλιστα του σαξοφωνίστα Ανδρέα Μνιέστρη, και λίγο καιρό μετά στο Μικρό Μουσικό Θέατρο της Βεΐκου. Όσο κι αν ακούγεται παράδοξο αυτό που θα πω τώρα, ένας από τους πρώτους ελληνικούς αβάν-γκαρντ δίσκους που έτυχε ν' ακούσω τα αμέσως επόμενα χρόνια, ήταν μία παιδική εργασία της Μαρίζας Κωχ, για την οποία έμελλε να βραβευθεί ως Γυναίκα-Δημιουργός από το Πανεπιστήμιο Cornell της Νέας Υόρκης. Επρόκειτο για τους Δρόμους του Μικρού Αλέξανδρου, ένα άλμπουμ του 1992 που το 2000 επανεκδόθηκε ως Σαν ουράνιο τόξο από τη Verso, την προσωπική δισκογραφική εταιρεία της Κωχ. Στις 19 σύντομες συνθέσεις του έργου, ηχογραφημένες για να ακούγονται σε ιδιαίτερα χαμηλή ένταση, η Κωχ επιχείρησε μια μουσικο-τραγουδιστική και λεκτική επαφή μητέρας-μωρού, κυρίως μέσω της χρήσης φθόγγων και κάποιων παραδοσιακών οργάνων, πολύ διακριτικά παιγμένων από δεξιοτέχνες μουσικούς: Νίκος Οικονομίδης (βιολί, λύρα, άρπα), Νίκος Φιλιππίδης (κλαρίνο, φλογέρα), Αντώνης Απέργης (ούτι, λαούτο, σουραύλι) κ.α. Το συγκεκριμένο δίσκο θυμήθηκα μετά το τέλος της ακρόασης των μουσικών του filtig και τον έβαλα στο πικάπ να τον ακούσουμε, φοβούμενος κάπως μήπως φρικάρει με τα αρχαϊκά όργανα, αυτός, ένας σύγχρονος καλλιτέχνης της δυτικοευρωπαϊκής electro κουλτούρας. Απεναντίας, ο filtig έπαθε πλάκα και όπως είπε χαρακτηριστικά τέτοιοι δίσκοι κυκλοφορούν κατά κόρον παγκοσμίως από Ασιάτες πρωτοποριακούς δημιουργούς! Τίποτα δεν είναι τυχαίο, λοιπόν, αν υποτεθεί πως η Μαρίζα Κωχ υπήρξε η πρώτη τραγουδίστρια της Δύσης που τραγούδησε στο Πεκίνο το 1980, ενώ από τις αρχές ήδη της προηγούμενης δεκαετίας είχε εξηλεκτρίσει ψυχεδελικά το ελληνικό δημοτικό τραγούδι (Αραμπάς κλπ.) Η επικοινωνία με τη Μαρίζα ήταν πλέον επιβεβλημένη: Έχει έρθει ένας φίλος ηλεκτρονικός συνθέτης από το Βερολίνο. Πως θα γίνει να συναντηθείτε; Να μου τον φέρεις το βράδυ να φάμε στην ταράτσα μου κάτω απ' την Ακρόπολη, ήταν η απάντηση της Κωχ. Όπερ και εγέννετο! Μέσα σε λίγη ώρα από τον πηγαιμό μας στην οικία της τραγουδοποιού και ερμηνεύτριας, έβλεπα απ' τη μια τον filtig να παράγει αυτοσχέδιους ήχους με τα ποτήρια και τα μαχαιροπίρουνα του τραπεζιού και εκείνη να αυτοσχεδιάζει φωνητικά δίχως καμία τονικότητα. Έτσι, σαν μια πρώτη δοκιμή, μια γνωριμία μεταξύ δύο μουσικών που ανήκουν σε δύο ολότελα διαφορετικές και συχνά αλληλοσυγκρουόμενες γενιές: η Κωχ είναι γεννημένη το 1944, ενώ ο filtig το 1978! Αυτή ήταν και η πρόκληση του όλου εγχειρήματος κατά τον filtig, το γεφύρωμα δηλαδή του απόλυτου χάσματος των γενεών μέσα από την τέχνη της μουσικής, η οποία- ως γνωστόν- δε χαμπαριάζει από χρονικές αποστάσεις και λοιπά ταμπού. Πρέπει να πω σ' αυτό το σημείο ότι γνωρίζω καλά πόσο η Μαρίζα Κωχ γουστάρει την καλλιτεχνική ελευθερία με ότι καταπιάστηκε απ' το ξεκίνημα της: Το 1970 προτιμούσα τη Joplin από τις νεοκυματικές μπαλάντες και τα λαϊκότροπα τραγούδια που με περιόριζαν εκφραστικά, είχε δηλώσει κάποτε σε συνέντευξη της (μόνο να μην τ' ακούσει αυτό ο filtig που θεωρεί τελείως ασήμαντη τη μουσική της περιόδου 1969 - 76 σε διεθνές επίπεδο, αν και ξεχνάει βέβαια ο φίλος μας ότι εκείνα ακριβώς τα χρόνια μεγαλούργησαν η Joni Mitchell, οι Beatles, οι Pink Floyd κι ένα σωρό άλλα ονόματα, καταλυτικά ως προς την εξέλιξη της pop κουλτούρας). Γνωρίζω επίσης το ενδιαφέρον της ακροάτριας Κωχ των τελευταίων χρόνων για την πειραματική μουσική. Δανείζομαι μερικά από τα λόγια της που ακούσαμε χθες βράδυ στο στούντιο Αρίων: Έχω την αίσθηση πως τα πάντα έχουν ειπωθεί με το τραγούδι. Μέσα στην πληθώρα των εκδόσεων, τι μπορεί να πρωτοαφομοιώσει ο κόσμος πια; Και η κορυφαία ατάκα της: Η πειραματική μουσική και η electronica είναι οι μοναδικές σήμερα μουσικές που μπορούν να σου δώσουν συντριβή! Αυτή τη συντριβή ή σωστότερα την απόλυτη αποδόμηση των τεχνών της μουσικής και του τραγουδίσματος νιώσαμε χθες, την ώρα που η Μαρίζα και ο filtig, ενθουσιασμένοι αμφότεροι από την προχθεσινή συνάντηση τους, έγραφαν στο στούντιο για πρώτη φορά: εκείνη μέσα στο δωματιάκι με το μικρόφωνο μπροστά της κι εκείνος στην κονσόλα, δίπλα στον ηχολήπτη. Ο filtig να παράγει άναρχους ηλεκτρονικούς ήχους, λούπες και θορύβους από το λάπτοπ του και η Μαρίζα να αλλάζει μέσα σε μία ώρα τουλάχιστον 15 περσόνες: παιδάκι, ξωτικό, γυναίκα των σπηλαίων, μάγισσα, σειρήνα, τρυφερή νανουρίστρα κλπ. Είναι απίστευτη έτσι που κάνει λάστιχο τη φωνή της, μου έλεγε ο filtig φανερά συγκινημένος απ' ότι γινόταν ή μάλλον απ' ότι έγινε/προέκυψε μέσα σε δύο μόνο 24ωρα και τελείως απρογραμμάτιστα! Αλλά, για όποιον δε γνωρίζει, έτσι είναι η Κωχ: μία καλλιτέχνιδα τολμηρή που δεν κωλώνει πουθενά άπαξ και θέλει να κάνει ότι της μπει στο μυαλό, εξ ου και ποτέ προσωπικά δε μπόρεσα να τη συμπεριλάβω στις πιο λόγιες, στημένες και καθ' όλα σημαντικές βέβαια συναδέλφισσες της! Το αποτέλεσμα απ' τη σύμπραξη Κωχ - filtig θα είναι ένα ηλεκτρονικό project με την πρώτη στο ρόλο της ερμηνεύτριας και τον δεύτερο σ' αυτόν του συνθέτη. Μη φανταστείς πως θα κρατηθεί έτσι η φωνή σου, έσπευσε να την ενημερώσει ο filtig, μιλώντας για ένα κανονικό τεμάχισμα της μέσα στη θάλασσα των electronics και ενός dark ηχητικού background που προτίθεται να χτίσει. Κατάλαβα, πάρ' τη φωνή μου και άλλαξε της τα...φώτα, ήταν η απάντηση της Μαρίζας, προτού πετάξει την άλλη μεγάλη ατάκα: Επιτέλους, πάμε να κάνουμε παράνοια! Δεσμευθήκαμε μάλιστα με τη Μαρίζα να μεταβούμε σύντομα στο Βερολίνο για συμπληρωματικές ηχογραφήσεις με εκεί μουσικούς που γνωρίζει ο filtig, σαν τον αβάν-γκαρντ πιανίστα Αντώνη Ανισέγκο και έναν Ιάπωνα τσελίστα. Τέλος πάντων, εφόσον οι δύο φίλοι μουσικοί με έχρισαν producer του όλου εγχειρήματος, εδώ θα είμαστε και θα ενημερώνω εν καιρώ για την εξέλιξη του κοινού τους project. Αδημονώ ωστόσο ν' ακούσω το πρώτο cut από το υλικό που θα στείλει τις επόμενες εβδομάδες ο filtig από τη Γερμανία, όπου θα το επεξεργάζεται. Χαίρομαι με αυτό το άνοιγμα στην καριέρα ενός ταλαντούχου μουσικού, ακόμη άγνωστου στη χώρα του, και θαυμάζω τη Μαρίζα Κωχ ακόμη μία φορά για τη γενναιοδωρία της και κυρίως για την καλλιτεχνική τόλμη της!