marketa-lazarova-ή-πως-πρέπει-να-είναι-η-τέχνη-του-κινηματογράφου

Χθες βράδυ είχα την τύχη να παρακολουθήσω στον Απόλλωνα μία ταινία που έψαχνα από το 1995, το έτος που αποφοίτησα από τη σχολή κιν/φου, και που πλέον συγκαταλέγω μαζί με τον Αντρέι Ρουμπλιόφ του Ταρκόφσκι και τις Σκιές των ξεχασμένων προγόνων του Παρατζάνοφ στην τριάδα των σημαντικότερων ταινιών που έχω δει ίσαμε τώρα! Με χαρά, λοιπόν, πληροφορήθηκα για την προβολή της αποκατεστημένης κόπιας της Marketa Lazarova στις Νύχτες Πρεμιέρας και έσπευσα να προμηθευτώ αρκετά νωρίτερα το εισιτήριο. Το ότι η ταινία αυτή θεωρείται η σπουδαιότερη στην ιστορία του τσέχικου κινηματογράφου, το γνώριζα από το...κήρυγμα του Δήμου Θέου στη σχολή, δεν περίμενα όμως ποτέ - για νά 'μαι ειλικρινής - και το ότι θα την έβλεπα τόσα χρόνια μετά, για πρώτη φορά, ενταγμένη μάλιστα σε ένα glamour αθηναϊκό φεστιβάλ. Τα συγχαρητήρια μου, ως εκ τούτου, στους διοργανωτές για τη χθεσινοβραδυνή προβολή - πέρσι ήταν ο Μικρός Ιησούς της Φλάνδρας, φέτος η Marketa Lazarova, που θα με κάνουν και μένα σκληροπυρηνικό σινεφίλ, ανίκανο να τη βρει με οτιδήποτε δεν έχει ίχνος ποίησης μέσα του. Διότι, κακά τα ψέματα, τι να σου πει ο Λαρς φον Τρίερ, ο Γασπάρ Νοέ και αρχίδια καλαβρέζικα - με το συμπάθειο - όταν σε μαστιγώνουν, όσο καλά κι αν το κάνουν, με τον νευρωτισμό των μητροπόλεων τους; Το σινεμά, κύριοι, πάρτε το χαμπάρι, δεν είναι φτηνή διασκέδαση, ποπ-κορν, καροτί μαλλί, ο Κούντερα στό 'να χέρι, το Αθηνόραμα στ' άλλο και στα χείλη ηλίθιες ατάκες του τύπου "Ήταν ενδιαφέρον, αλλά κάτι του έλειπε στο σενάριο". Διότι, την άκουσα τη φράση αυτή από νεαρά, η οποία έβγαινε από τη συγκεκριμένη ταινία και μού 'ρθε να πιώ το νέο άρωμα Antonio Banderas που μας είχαν μοιράσει στην είσοδο, μπας και την ακούσω ο άνθρωπος και ξεχάσω. Το σωστό σινεμά είναι περισυλλογή, μελαγχολία, αποτρεπτικό ως προς την ταύτιση με τους ηθοποιούς, φιλικό ως προς την ιστορικότητα, τον λαϊκό Θρύλο και τον αρχαίο Μύθο και πάνω απ' όλα, φορέας εικόνων, ήχων και συμβόλων που παίρνεις στο σπίτι σου κατ' ευθείαν από την προβολή και απασχολούν για πολύ καιρό, ίσως και για χρόνια, το σκατογεμισμένο ή, ακόμη χειρότερα, κλούβιο κεφάλι σου. Τι περιείχε, λοιπόν, η Marketa Lazarova του σκηνοθέτη Φράντισεκ Βλάτσελ, ο οποίος υπήρξε κατά βάση εικαστικός καλλιτέχνης και καμία άλλη ταινία του δεν κατάφερε να ξεπεράσει αυτήν; Κατ' αρχάς, γυρίστηκε το 1967, λίγους μήνες πριν την Άνοιξη της Πράγας και αποτελούσε μεταφορά στην οθόνη ενός μυθιστορήματος του Βλάντισλαβ Βάντσουρα, του μεγάλου Τσέχου κομμουνιστή συγγραφέα που εκτέλεσαν οι Ναζί το 1942. Είχε στον ομότιτλο ρόλο ένα υπέροχο 19χρονο κορίτσι, τη Μάγκντα Βισάριοβα, η οποία σήμερα διαπρέπει στον διπλωματικό στίβο της χώρας της, της Σλοβακίας. Είχε ακόμη έναν εξαιρετικό συνθέτη, τον Ζντένεκ Λίσκα, που υπήρξε επί σειρά ετών συνεργάτης του σπουδαίου Τσέχου καρτουνίστα Γιάν Ζβενκμάγερ και που έντυσε τη Marketa Lazarova από το πρώτο ως το τελευταίο λεπτό με χορωδιακά μέρη και υποβλητική μεσαιωνική μουσική, χρησιμοποιώντας ωστόσο και σύγχρονα όργανα! Επίσης, είχε την απίστευτη μαυρόασπρη φωτογραφία του Μπέντρικ Μπάτσκα και τα κοστούμια του Θίοντορ Πίστεκ. Αυτό όμως που είχε, κυρίως, ήταν σκηνοθεσία: πλάνα τόσο άρτια δομημένα σαν ζωγραφικοί πίνακες της προχριστιανικής και Αναγεννησιακής περιόδου. Μία εκπληκτική ανάδειξη του ανθρώπινου σώματος, των φυσικών τοπίων και των στοιχείων της φύσης. Μία 100% επιτυχημένη απόπειρα εκ μέρους του για την παρουσίαση των πιο βίαιων ενστίκτων ως απόρροια επιβολής της θεϊκής βούλησης. Στο τέλος, όμως, οι προσωπικές ανθρώπινες επιλογές νικούν ακόμη και αυτή την παντοδύναμη θεϊκή βούληση, αφού η Marketa Lazarova, η πρώην ταγμένη στον Θεό, ερωτεύεται τον βιαστή και δυνάστη της, απαρνείται τον μοναστηριακό βίο και ξεκινάει την περιπλάνηση της μεσ' στους δρυμούς. Όλο αυτό το ποιητικό μεσαιωνικό έπος, δηλαδή -εν περιλήψει- η ιστορία της διαμάχης ενός θεοσεβούμενου φεουδάρχη με αντάρτες ιππότες και η απαγωγή της κόρης του, διήρκησε δύο ώρες και σαράντα λεπτά, εξ ου και το πέρασμα, τόσο στον έξω κόσμο για το καθιερωμένο τσιγάρο, όσο και ξανά στην αίθουσα για την επόμενη ταινία (βλέπε προηγούμενο post), μού φάνηκε σχεδόν εξοντωτικό. Όπου κι αν πετύχετε την Marketa Lazarova, μην τη χάσετε!