δόμνα-σαμίου-μία-συνέντευξη:-δούλεψα-μόνο-και-μόνο-για-τα-νέα-παιδιά!

Ανακατεύω το αρχείο μου για ώρα και επιτέλους βρίσκω το τεύχος του ΗΧΟΥ με τη συνέντευξη που μου είχε δώσει η Δόμνα Σαμίου. Ήταν Αύγουστος του 2002 και εκείνη μόλις είχε κυκλοφορήσει ένα διπλό cd με ολόκληρο βιβλίο υπό τον τίτλο Της Κυρα - Θάλασσας. Σύνολο: 31 παραδοσιακά τραγούδια και οργανικά θέματα από τα ελληνικά πελάγη, τραγουδισμένα είτε συνοδεία ορχήστρας, είτε α καπέλα μόνο με τη φωνή της. Η μνήμη μου πηγαίνει πίσω σε εκείνο το απόγευμα που χτύπησα το κουδούνι στο διαμέρισμα της οδού Κουκλουτζά στη Νέα Σμύρνη και μου άνοιξε η ίδια. Φορούσε τζιν παντελόνι και άσπρο πουκάμισο, εντυπωσιακά νεανικό στυλ δηλαδή για άνθρωπο που είχε περάσει τα εβδομήντα! Με ξενάγησε για λίγο στο χώρο της - θυμάμαι ένα πορτραίτο της αρχαίας λυρικής Σαπφούς στον τοίχο και μία ξύλινη βιτρίνα γεμάτη παλιά νομίσματα, μουσικά όργανα και λοιπά "εκθέματα" -, έπειτα μου πρόσφερε καφέ και αρχίσαμε την κουβέντα μας. Όταν τελείωσε η συνέντευξη μου είπε να περιμένω λιγάκι ακόμη. Θα έστελνε τη βοηθό της να φέρει δίσκους από έναν άλλο χώρο της πολυκατοικίας, που χρησίμευε ως αποθήκη του αρχείου της. Πραγματικά, λίγες ώρες μετά την επίσκεψη μου στην οικία της Δόμνας Σαμίου έφευγα με μια αγκαλιά βινύλια, τα οποία φυλάω μέχρι σήμερα ως πραγματικούς θησαυρούς. Όπως κι εκείνη τη ζεστή της αφιέρωση που με αποκαλούσε "φίλο" και με ευχαριστούσε. "Φίλος" εγώ από που κι ως που; Ένας νέος δημ/φος 28 ετών ήμουν τότε που ανέκαθεν εκτιμούσε την εργασία της, αν και δεν είχε μεγάλη σχέση με τη δημοτική παράδοση. Προφανώς η Σαμίου είχε δει πως τα μάτια μου κατέγραφαν όχι μόνο ότι μου έλεγε, αλλά και όλες τις λεπτομέρειες του λίγου χρόνου που περάσαμε μαζί, περισσότερο κι απ' το κασετοφωνάκι που βρισκόταν σε λειτουργία. Τέλος, θυμάμαι το χιούμορ της, καθώς μου είχε αυτοπροσδιοριστεί ως εισαγωγέας των ethnic φεστιβάλ στην Ελλάδα πολύ πριν τον...Πέτρο Γαβριηλίδη, δηλαδή τον Peter Gabriel! Στη μνήμη της Δόμνας Σαμίου που έφυγε χθες από λευχαιμία στο νοσοκομείο, όπου νοσηλευόταν, αναδημοσιεύω τη συνέντευξη από το τεύχος 353 του ΗΧΟΥ. 

Αληθεύει πως το έναυσμα για να ασχοληθείτε με την παραδοσιακή μουσική ήταν ένα άσχημο περιστατικό, μια πυρκαγιά;

Παραμονή Χριστουγέννων του 1944, ένας όλμος που έπεσε από την Εθνοφρουρά στο Λυκαβηττό εναντίον των κομμουνιστών, έγινε αιτία να καταστραφεί ολόκληρη η γειτονιά μου και η παράγκα που μέναμε στην Καισαριανή. Εκείνη τη χρονιά έχασα και την αδερφή μου, 20 χρονών κορίτσι από φυματίωση, ο πατέρας μου είχε πεθάνει το ΄41 μεσ' στην πείνα κι έτσι μείναμε εγώ κι η μάνα μου. Με το να τρέχω στο τότε Υπουργείο Πρόνοιας για κάποιο επίδομα, μέναμε και εργαζόμασταν κοντά σε μια εύπορη οικογένεια στο Κολωνάκι, της κυρίας Ζάνου - ζει ακόμα, να την έχει ο θεός καλά! Η γυναίκα αυτή, από το ΄41 με είχε ακούσει να ψέλνω στην ταπεινή εκκλησία του Αγ. Νικολάου, μίλησε στον γαμπρό της, που ήταν φίλος του Σίμωνα Καρρά, αυτός με πήγε στον Δάσκαλο κι έτσι ξεκίνησα τις μουσικές σπουδές. Τρομερές συγκυρίες!

Πότε μπαίνετε για πρώτη φορά στη δισκογραφία;

Αυτό έγινε πολύ αργά. Στις 31 Αυγούστου του 1954 προσλήφθηκα στο ΕΙΡ με προϊστάμενο μου τον Δάσκαλο, όπου έκανα πρόγραμμα στο Τμήμα Παραδοσιακής Μουσικής με δίσκους 78 στροφών. Μεταξύ των υποχρεώσεων μου μετά από επιτροπή ακροάσεως ήταν και ο ορισμός ημερομηνιών για ηχογραφήσεις μιας σειράς ανθρώπων που έρχονταν στην Αθήνα για νά'χουν βήμα στο ραδιόφωνο. Ο Χαλκιάς, ο Αηδονίδης, οι Κονιτοπουλαίοι από τη Νάξο κλπ. Μια άλλη υποχρέωση μου επίσης ήταν να κρατώ τα πρακτικά, όταν οι δισκογραφικές εταιρείες μας έστελναν 45άρια υποτιθέμενης δημοτικής μουσικής, τα οποία και απορρίπταμε. Βλέπετε, από τότε εχθρευόμουν την παραποίηση του δημοτικού τραγουδιού. Σιγά - σιγά ανέλαβα την επιμέλεια σε δίσκους των προαναφερθέντων "σωστών" καλλιτεχνών ώσπου στα μέσα του ΄60 αγόρασα ένα μαγνητόφωνο ΟΥΧΕΡ, το έπαιρνα στον ώμο και άρχισα τις δικές μου καταγραφές.

Συχνά αναφέρεστε στον Διονύση Σαββόπουλο σαν "σταθμό" στη ζωή σας.

Μα, είναι έτσι! Ηχογραφούσα τον Αηδονίδη σε μία δική μου δουλειά, όταν ήρθε ο Σαββόπουλος απ' τη Μακεδονία για να τον ακούσει ο Πατσιφάς. Μας εντυπωσίασε όλους τότε με τα αλληγορικά του τραγούδια! Ο Διονύσης εκτιμούσε πολύ αυτό που έκανα κι έτσι, το 1971 που είχαν ανοίξει το Ροντέο και το Κύτταρο, το "κρυφό σχολειό" των φοιτητών, με κάλεσε να τραγουδήσω. Την ίδια περίοδο που για δεύτερη φορά κάηκε το σπίτι μου, εγώ πρωτοτραγούδησα μπροστά σε κοινό για τρεις συνεχόμενες Πέμπτες. Βλέπω μαλλιάδες, επαναστατημένα νιάτα και τη Μαρίζα Κωχ να τραγουδάει "Γιάννη μου, το μαντίλι σου" ξεσηκώνοντας το κοινό! Δεν το πίστευα, διότι νόμιζα πως τα νέα παιδιά ούτε ν' ακούσουν δεν ήθελαν περί δημοτικού τραγουδιού. Με προτροπή του Διονύση, παίρνω τον Χαλκιά στο κλαρίνο, τον Στεφανίδη στο κανονάκι κι άλλους μουσικούς και κάνουμε ένα πρόγραμμα με ηπειρώτικο μοιρολόι, ριζίτικα, την "Τρυγόνα". Νεκρική σιγή παντού κι έπειτα ένα ασταμάτητο χειροκρότημα!

Η συνεύρεση σας με τον Μάνο Χατζιδάκι είναι άλλο ένα σημαντικό κεφάλαιο.

Α, βέβαια. Μου τηλεφωνεί η Βίκυ η Γαλάτου και μου λέει ότι ο κ. Χατζιδάκις μόλις έχει φτιάξει τον Σείριο, προωθώντας διαφορετικά είδη ελληνικής μουσικής και θέλει να συνεργαστούμε. Έτσι κι έγινε, κυκλοφόρησα έναν ολόκληρο δίσκο στον Σείριο με δημοτικά τραγούδια - διαμάντια! Υποψιάζομαι όμως πως ο Χατζιδάκις έφτασε σε μένα μέσω του "πνευματικού" του, του Νίκου Γκάτσου, ο οποίος ανήκε στην παρέα των διανοουμένων του Πατσιφά και με είχε ακούσει να τραγουδάω, πολύ πριν ασχοληθώ επαγγελματικά με το δημοτικό τραγούδι σαν ερμηνεύτρια.

Πότε ιδρύθηκε ο Σύλλογος σας, απ' τον οποίο κυκλοφορούν και τα "Της Κυρα - Θάλασσας";

Φτιάχτηκε το 1981 με τις δικές μου καταγραφές απ' τον Πόντο ως την Κύπρο. Είχαμε κάνει μια αίτηση στο Υπουργείο Πολιτισμού, επί Μελίνας, με τρία βασικά άρθρα στο καταστατικό: το κάλεσμα ξένων δημοτικών σχημάτων - αυτό που κάνει σήμερα η ΕΟΚ - τη δημιουργία σχολής δημοτικής μουσικής και την κυκλοφορία σε δίσκους δημοτικών τραγουδιών. Απ' αυτά, μόνο το τρίτο εφαρμόστηκε. Μας έδιναν 250.000 δραχμές ετησίως και μίαν άλλη φορά, επί υπουργίας Μικρούτσικου, ο υπάλληλος του Υπουργείου σχεδόν μας έδιωξε, λέγοντας "δεν έχουμε λεφτά"...Μέχρι σήμερα, ιδίοις εξόδοις κυκλοφόρησα "Της Ξενιτιάς", τα "Αποκριάτικα", την "Κανελλόριζα", τα "Πασχαλιάτικα, το "Μέγαρο Μουσικής", τη "Μεγάλη Τρίτη" και τώρα "Της Κυρα - Θάλασσας". Όπως στα "Πασχαλιάτικα", μέσω του Λάκη Λαζόπουλου μπήκε χορηγός ο κ. Μαρινόπουλος, έτσι και σ' αυτό το διπλό cd την παραγωγή ανέλαβε ο Πρόεδρος της Ένωσης Εφοπλιστών, Γιάννης Λύρας, τον οποίο κάποτε είχα βοηθήσει κι έτσι, σαν ευγνωμοσύνη, μου έκανε δώρο μια χορηγία. Και τι χορηγία, εφόσον το κόστος ξεπέρασε τα 20.000.000 δραχμές! Αλλά και γι' αυτόν που είναι καραβοκύρης και λάτρης της ελληνικής μουσικής, τα τραγούδια "Της Κυρα - Θάλασσας" ήταν, πιστεύω, το καλύτερο δώρο!

Πως βλέπετε τα σημερινά μουσικά δρώμενα όπου απ' τη μία υπάρχει έντονη η "επιστροφή στις ρίζες" κι απ' την άλλη η προσωπική προσέγγιση του καθενός;

Αισθάνομαι δικαιωμένη, γιατί με τον ερχομό του μπουζουκιού το δημοτικό κόντεψε να αφανιστεί. Έτσι, η έγνοια μας με τον Δάσκαλο ήταν πως θα το σώσουμε. Δούλεψα μόνο και μόνο για τα νέα παιδιά. Κακά τα ψέματα όμως, οι περισσότερες "προσωπικές προσεγγίσεις", ηλεκτρικές, ηλεκτρονικές κλπ. που ακούω σήμερα είναι κατασκευές, δεν έχουν σχέση με την παράδοση. Ας τελειώσουμε λοιπόν αυτή την κουβέντα με μια προτροπή προς όλους τους "πειραματιζόμενους": Αφήστε ήσυχο το δημοτικό τραγούδι, την εποχή που γραφόταν δεν υπήρχε καν ηλεκτρικό ρεύμα!