με-αφορμή-τον-μάνο-χατζιδάκι-στην-κυριακάτικη-καθημερινή

Δηλώνω εξ αρχής...άρρωστος με τον Μάνο Χατζιδάκι, οπότε οτιδήποτε δικό του και να κυκλοφορήσει με οποιοδήποτε τρόπο πλέον, εγώ πάλι θα το αγοράσω. Κι ας ξέρω τα έργα του απ' έξω κι ανακατωτά, από τις σειρές των κομματιών μέχρι τις μουσικές τους νότα προς νότα. Εδώ και καιρό ακούγονταν πολλά, ότι ο Γιώργος Χατζιδάκις, ο θετός γιος και κληρονόμος του, ξεπούλησε την εργογραφία του συνθέτη σε μεγάλη πολυεθνική εταιρεία του εξωτερικού, ότι διέλυσε τον Σείριο ή ότι έριξε τα άγια των αγίων βορά στα στόματα των λύκων. Ειδικά το τελευταίο, δεν το πιστεύω, καθ' ότι γνωρίζω πως σχετικά πρόσφατα ο Γιώργος Χατζιδάκις διεκδίκησε και κέρδισε το νόμιμο δικαίωμα της ζωντανής παρουσίασης της μουσικής του συνθέτη- εν ολίγοις, κανείς πλέον δεν θα μπορεί να τραγουδά Μάνο Χατζιδάκι, χωρίς την άδεια του κληρονόμου του. Κι είναι καλό αυτό; εύλογα θα ρωτήσει κανείς. Κατά τη γνώμη μου, καλό είναι, για να μην τραγουδούν ο Νότης Σφακιανάκης και η Άντζελα Δημητρίου την Κρασογιώργαινα και το Χάρτινο το φεγγαράκι αντίστοιχα, στις πίστες όπου εμφανίζονται. Ο Μίκης Θεοδωράκης ας κάνει ότι θέλει, εν ζωή είναι ο άνθρωπος, γούστο του και καπέλο του να τον τραγουδούν ο Ρέμος, ο Πλούταρχος και η Νατάσσα Θεοδωρίδου. Επειδή αρκετοί θα τσινίσουν εδώ, αντιπαραθέτοντας τον Σφακιανάκη με τον Μάριο Φραγκούλη, με τον οποίο ηχογραφήθηκαν πρόσφατα δύο συλλογές τραγουδιών του Χατζιδάκι υπό την επιμέλεια του κληρονόμου του, οφείλω να τονίσω ότι το θέμα είναι καθαρά αντικειμενικό. Δηλαδή, μας αρέσει- δεν μας αρέσει ο Φραγκούλης, είναι ένας καλός τραγουδιστής που δεν έχει καμία σχέση με τους συναδέλφους του από τα νυχτερινά μαγαζιά. Το μόνο που μπορεί να τεθεί επί τάπητος είναι εάν θα τον επέλεγε ο ίδιος ο Χατζιδάκις ως ερμηνευτή του. Πραγματικά είμαι πολύ περίεργος να έβλεπα τον 85χρονο σήμερα Μάνο Χατζιδάκι να ακούει ή και να διευθύνει επανεκτελέσεις των έργων του. Κι αν αυτό ήταν εφικτό, δεν είχε φύγει δηλαδή από τη ζωή, ποιοι τραγουδιστές θα ήταν στρατιώτες μπροστά του και ποιοι μουσικοί θα βρίσκονταν συμπαραστάτες στο πλευρό του; Ο Σακκάς, η Βενετσάνου, ο Λιούγκος, η Πλάτωνος, η Καγιαλόγλου, ο Γισδάκης, η Πασπαλά, η Γαλάνη και ο Μητσιάς; Οι Raining Pleasure και τα άλλα παιδιά της indi σκηνής που τον λατρεύουν και πάντα ανατρέχουν σ' αυτόν σε δημιουργικό επίπεδο; Ο Γιάννης Αγγελάκας και ο Μανώλης Αγγελάκης; Ο Κ. Βήτα, ο Μιχάλης Δέλτα, ο Πατρελάκης και οι λοιποί δημιουργοί της electronica, που την πρόλαβε ο μακαρίτης και τού πήγαινε πολύ αισθητικά; Ο Αλκίνοος, η Μποφίλιου, ο Χαρούλης και οι καθιερωμένοι εκπρόσωποι του έντεχνου; Ο Κότσιρας; Η Monika; Κανείς δεν μπορεί να ξέρει, παρ' όλο που κρίνοντας ιστορικά από τις επιλογές του Χατζιδάκι αναφορικά με τους ερμηνευτές του, σπανίως έκανε αισθητικές υποχωρήσεις και παραχωρήσεις. Όπως, ας πούμε, συνέβη κάποτε με τον Γιώργο Νταλάρα στη Λαϊκή Αγορά που προσφέρεται σήμερα με την Καθημερινή σε δύο δόσεις. Μπορεί ο συνθέτης και ο δημοφιλής τραγουδιστής να βρίσκονταν στα μαχαίρια από τις αρχές του 1980 για σωματειακούς-συντεχνιακούς λόγους, όταν όμως ετοιμάζονταν οι παραστάσεις του Σείριου στο ZOOM της Πλάκας (περίοδος 1987-88), ο Χατζιδάκις έβαλε νερό στο κρασί του, καταλαβαίνοντας πως δίπλα στον Νταλάρα και την Αλεξίου, το κοινό θα άκουγε και τους δικούς του, ταγμένους αποκλειστικά σ' αυτόν- τότε τουλάχιστον- τραγουδιστές ή, κατ' επέκταση, θα μάθαινε τα υπόλοιπα αυθεντικά μουσικά ταλέντα, από τη Μελίνα Τανάγρη και τον Ross Daly μέχρι τον Σταύρο Παπασταύρου και τις Δυνάμεις του Αιγαίου. Με τον Νταλάρα, ο Χατζιδάκις συνεργάστηκε εκτενώς: τον παρουσίασε στον Σείριο με τα πιο κολακευτικά λόγια, έκανε την παραγωγή στο άλμπουμ Το ελληνικό πρόσωπο του Γιώργου Νταλάρα (αναμφίβολα, ίσως ο σημαντικότερος δίσκος του ερμηνευτή- εκτελεστή Νταλάρα και όχι του ανθρώπου- καλλιτέχνη που έχει άποψη για τα πάντα), ενώ τού έδωσε σε πρώτη εκτέλεση μία πανέμορφη μπαλάντα- σήμα κατατεθέν των παραστάσεων του Σείριου, μελοποιώντας ένα παλιό ποίημα του Νίκου Γκάτσου. Άλλο τώρα αν ο Νταλάρας θα δήλωνε σε εφημερίδα έξι χρόνια αργότερα ότι σέβεται τον Χατζιδάκι, όχι όμως και τους ανθρώπους που τον περιβάλλουν, προκαλώντας την παροιμιώδη απάντηση του συνθέτη: Ευτυχώς που υπάρχουν οι άνθρωποι του περιβάλλοντος μου και με προστατεύουν από ανθρώπους σαν τον κύριο Νταλάρα! Έχω στα χέρια μου μία εκπομπή του Τρίτου Προγράμματος, στην οποία ο Χατζιδάκις μιλούσε για τους ερμηνευτές της μουσικής του. Έλεγε ότι η Έλλη Πασπαλά, ο Βασίλης Λέκκας, η Νένα Βενετσάνου και ο Ηλίας Λιούγκος, τα τέσσερα εξαιρετικά αυτά παιδιά, εκφράζουν την αισθητική των τραγουδιών του, όπως την είχαν εκφράσει στην προηγούμενη δεκαετία (του 1970) η Φλέρυ Νταντωνάκη και ο Ευτύχιος Χατζηττοφής. Δεν είναι τυχαίο ότι μ' αυτές τις φωνές ακριβώς ηχογραφήθηκαν και τα σημαντικότερα έργα του συνθέτη από το ΄80 και μετά, που ο ίδιος πια, όντας βαφτισμένος δεξιός, ουσιαστικά είχε περάσει στην άκρα αριστερά. Τό 'χω ξαναπεί, νομίζω, οι Μπαλάντες της οδού Αθηνάς είναι ένα από τα πιο αναρχικά μουσικοποιητικά έργα του ελληνικού έντεχνου τραγουδιού (το ομαδικό σεξ στην Ερωτική άσκηση για τέσσερις παρουσιάζεται ως συγκλονιστικό ποίημα), φυσική συνέχεια του Μεγάλου Ερωτικού του ΄72, όπου κι εκεί δεν υπήρχε τίποτα πιο ανατρεπτικό απ' την απόδοση ερωτισμού προς το αμφίσημο πρόσωπο της Παναγίας (Κραταιά ως θάνατος αγάπη). Αν το μάθημα Αναρχία και Πολιτισμός έμπαινε διδακτέα ύλη σε κάποια φανταστικά προοδευτικά σχολεία του μέλλοντος, τον Μεγάλο Ερωτικό και τις Μπαλάντες της οδού Αθηνάς θα μελετούσαν και μάλλον όχι τις ανησυχίες των νεολαίων της ηλεκτρικής κιθάρας, όπως σημείωνε κι ο ίδιος ο Χατζιδάκις, ο οποίος εκτιμούσε πολύ μεν το rock του εξωτερικού, αντιμετώπιζε δε με λίγη γραφικότητα τους εν Ελλάδι εκπροσώπους του ως υδροκέφαλα, εξαιρουμένου του ποιητή Σαββόπουλου. Ας ξαναγυρίσουμε όμως στην προσφορά της Καθημερινής. Τα άλμπουμ που θα δοθούν σε διάστημα δεκαέξι ακόμη εβδομάδων ανήκουν στον κατάλογο της EMI και καλύπτουν κυρίως τη δεκαετία του 1960 (Οδός Ονείρων, Μυθολογία, Δεκαπέντε Εσπερινοί, Όρνιθες, Το χαμόγελο της Τζοκόντας κλπ.) Στη δεκαετία του ΄70 υπάγονται τρία έργα (Επιστροφή, Της γης το χρυσάφι, Αθανασία), ενώ σ' αυτήν του ΄80 τέσσερα (Πορνογραφία, 30 Νυχτερινά, Ρωμαϊκή Αγορά, Λαϊκή Αγορά). Εδώ και χρόνια, με τα νέα remasters και τα πλούσια ένθετα των επανεκδόσεων, η τιμή τους στα δισκάδικα ήταν ιδιαίτερα υψηλή στα όρια του απαράδεκτου. Καλύτερα, βέβαια, από την κατάσταση που επικρατούσε στα μέσα προς τέλη του ΄90. Αγόραζες, λόγου χάριν, τη Μυθολογία στις 6.000 δραχμές- διότι οι δύο Αγορές ως διπλά cd είχαν φτάσει στο σημείο να πωλούνται μέχρι και 10.000 δραχμές έκαστη- κι όταν την άνοιγες, αντίκριζες ένα λευκό κομμάτι χαρτί! Πέρσι μόνο, όταν οι εταιρείες κατάλαβαν πως το πανηγύρι μαζί με την ασυδοσία τους έλαβαν τέλος, έριξαν τις τιμές των πολυτελών επανεκδόσεων τους στα 10 και στα 12 ευρώ. Πολύ αργά! Κι έτσι, με τον φόβο οριστικού αφανισμού των δισκογραφικών και των δισκοπωλείων, ο Γιώργος Χατζιδάκις έδωσε το πράσινο φως για μία ακόμη επανέκδοση των έργων του συνθέτη- την τελευταία ενδεχομένως- αυτή τη φορά από μία σοβαρή εφημερίδα εγνωσμένου κύρους. Για την προσφορά του Επενδυτή, τα είπαμε την περασμένη εβδομάδα, η μόνη σχέση που έχει με την αισθητική του Μάνου Χατζιδάκι είναι το εικαστικό της έκδοσης που επιμελήθηκε ο Πέτρος Παράσχης. Τι κι αν πήρε τρελά λεφτά, όπως ακούστηκε, ο κληρονόμος του; Ας τα πήρε κι αν έχει μυαλό ας τα επενδύσει στην έκδοση της αδισκογράφητης ακόμη μουσικής του μεγάλου συνθέτη από τον Σείριο, που ούτως ή άλλως δραστηριοποιείται σαν ανεξάρτητη εταιρεία και μόνο στον τομέα της διανομής συνεργαζόταν μέχρι πρότινος με την ΕΜΙ. Εκτός κι αν πουληθεί μια ωραία μέρα κι ο Σείριος, το τελευταίο προπύργιο των θησαυρών του Μάνου Χατζιδάκι που περιμένουν να δουν το φως. Το απεύχομαι.
Κάποιες σκέψεις έκανα, την πρώτη φθινοπωρινή Κυριακή του 2010 στην Αθήνα, ακούγοντας το πρώτο cd της Λαϊκής Αγοράς που δόθηκε με την Καθημερινή...
ΚΚΚ
* θα συναντήσω τον Γιώργο Χατζιδάκι την ερχόμενη Πέμπτη, 16 Σεπτεμβρίου, και αν θελήσει να διευκρινίσει κάποια πράγματα, θα τα μοιραστώ μαζί σας από 'δω.