με-ένα-ριζίτικο-η-αττική-γη-δέχτηκε-στα-σπλάχνα-της-τον-μανώλη-ρασούλη

Με ένα θρηνητικό μακρόσυρτο ριζίτικο, ένα παρατεταμένο χειροκρότημα και το Όλα σε θυμίζουν του Μάνου Λοΐζου, πλήθος φίλων, συνεργατών, αλλά και απλός κόσμος είπαν το τελευταίο αντίο στον πολυσχιδή καλλιτέχνη Μανώλη Ρασούλη. Προσωπικά, βούρκωσα με τον θρήνο της κόρης του, Ναταλίας, μπροστά από τον ανοιχτό ακόμη τάφο,

δεν μπόρεσα όμως να συγκρατήσω τα δάκρυα μου στη θέα του συντετριμμένου Ρουσσέτου Παναγιωτάκη, φίλου του Ρασούλη από τα έξι τους χρόνια και ίσως του πιο στενού του ανθρώπου. Δίπλα μου, ο Παντελής Θεοχαρίδης προσπαθούσε επίσης να συγκρατήσει τον λυγμό του: Γιατί, ρε Μανώλη; μονολογούσε ο Παντελής κι έπειτα, μήπως τό 'θελες όμως; Ο Μανώλης Ρασούλης, πέραν της καλλιτεχνικής αξίας του, ήταν κι ένας ιδιαιτέρως αγαπητός άνθρωπος, οικουμενικός, θα πρόσθετα. Δεν είναι τυχαίο ότι στην κηδεία του σήμερα συγκεντρώθηκαν άνθρωποι απ' όλες τις μεριές της Ελλάδας. Πρώτα- πρώτα από τη γενέτειρα του, την Κρήτη. Ο μοναδικός επικήδειος που ακούστηκε μέσα στον ναό του Α΄Νεκροταφείου ήταν του δημάρχου του Ηρακλείου, της πόλης που- αν μου επιτρέπεται ένα αυστηρά υποκειμενικό σχόλιο- δικαιούτο απόλυτα να δεχτεί αυτή στη γη της τη σορό του Ρασούλη. Όπως ο Καζαντζίδης είχε ζητήσει να ταφεί στην Ελευσίνα, στο πλάι της πολυαγαπημένης μητέρας του, έτσι και ο Ρασούλης νομίζω θα την αποζητούσε αιωνίως την ένωση με τη λατρεμένη του Κρήτη. Ξαναλέω, όμως, ότι αυτή είναι μια δικιά μου εκτίμηση και δεν κριτικάρω επ' ουδενί τις αποφάσεις των οικείων του εκλιπόντος. Ο κύριος που ατενίζει τον ενταφιασμό λέγεται Βασίλης Σαλούστρος και οι πηγές μου μού λένε ότι πρόκειται για τον άνθρωπο που κάποτε πρόσφερε καλλιτεχνικό βήμα, δηλαδή την ίδια τη ζωή σχεδόν, στον Ρασούλη, στον Άκη Πάνου και όχι μόνο! Τον Ρασούλη αποχαιρέτισε και σύσσωμη η Θεσσαλονίκη διά των πιο εκλεκτών παιδιών της: τον Θωμά Κοροβίνη, τον Γιώργο Ζήκα, τον Αργύρη Μπακιρτζή, τον Γιώργο Λίζο, τους νεότερους Μελίνα Κανά, Λιζέτα Καλημέρη, Ανδρέα Καρακότα, Παντελή Θεοχαρίδη, Μιχάλη Παπαζήση. Κι έτσι, καθώς οδεύαμε στον ανήφορο του νεκροταφείου, με ένα λουλούδι στα χέρια και δάκρυα στα μάτια, κάποιοι λέγαμε ότι μάλλον δίπλα στον φίλο του τον Λοΐζο θα την ξαπλάρει ο Μανώλης, κάτι που τελικά δε συνέβη.
Εδώ, ο Ηλίας Λιούγκος και ο Ανδρέας Καρακότας, αμφότεροι παιδιά του Χατζιδάκι, σε πηγαδάκι. Την πολιτική ηγεσία της χώρας εκπροσώπησε ο Τηλέμαχος Χυτήρης, βουβός παραστάτης στο φέρετρο με τη σορό του Ρασούλη, καθ' όλη τη διάρκεια της νεκρώσιμης τελετής. Πιο πίσω, η συνθέτρια Βάσω Αλλαγιάννη, η, για πολλά χρόνια, σύντροφος του και η Γλυκερία μαζί με τη Χάρη Αλεξίου και τον Αχιλλέα Θεοφίλου.
Πολλά και τα στεφάνια ανθρώπων που δεν μπόρεσαν να παραστούν στο ύστατο χαίρε: του Πρωθυπουργού Γιώργου Α. Παπανδρέου, του Ροβήρου Μανθούλη, του Γιώργου και της Άννας Νταλάρα, της Ελένης Βιτάλη, της οικογένειας Τσιτσάνη, αλλά και της Ελληνικής Ραδιοφωνίας.Εδώ, ο Γιώργος Γαβαλάς με τον Ηλία Λιούγκο, που θυμήθηκαν τη θητεία τους στους Αχαρνής του Σαββόπουλου. Μού είναι τόσο αξιαγάπητη η φιγούρα του Γαβαλά και βέβαια δεν ήμουν ο μόνος που ήξερε πόσο πολύ τον θεωρούσε δικό του άνθρωπο ο Ρασούλης. Κάτι που με εντυπωσίασε σήμερα στον Γαβαλά ήταν η γαλήνη που απέπνεε. Αν εξαιρέσεις το απρόοπτο του φευγιού του, μου έλεγε χαμογελαστός, ο Μανώλης έζησε μια ζωή έντονη και όπως τη σχεδίασε. Τον διέκοψε απότομα ο Θεοχαρίδης: Μην το λες! Ξέρεις πόσα πράγματα είχε σχεδιάσει ακόμη μεσ' στο μυαλό του ο Μανώλης; Στην τάξη μάς επανέφερε ο ηθοποιός και σκηνοθέτης Νίκος Καλογερόπουλος, άλλη αξιαγάπητη φιγούρα, που αν περνούσε απ' το χέρι του σίγουρα θα το έστηνε το γλέντι επί τόπου στη μνήμη του φίλου του. Ηλίας Λιούγκος και Λουδοβίκος των Ανωγείων ή...Λιουγκοβίκος, όπως τους είχε αποκαλέσει ο Χατζιδάκις, όταν τους είχε παρουσιάσει στον Σείριο μαζί κάποτε. Το θυμήθηκαν και το κλίμα έγινε λίγο πιο ελαφρύ, όπως χρειαζόταν άλλωστε.

Στον καθιερωμένο καφέ της παρηγοριάς με τον Λουδοβίκο των Ανωγείων, τον Λιούγκο, τον Θεοχαρίδη, τον Μπακιρτζή, την Καίτη Κουλλιά, τη Σοφία Παπάζογλου, τον Θανάση Συλιβό και τον Παναγιώτη Κουνάδη, το στιχούργημα Βρε δεν ειν' εδώ το Σούλι, εδώ είναι του Ρασούλη, βρήκε την τέλεια εφαρμογή του. Μνήμες περί του εκλιπόντος ανασύρθηκαν και το κλίμα έγινε αίφνης ακόμη πιο ζεστό και παρεΐστικο. Απίστευτες ιστορίες ακούστηκαν, οι οποίες, πίσω απ' τη φαινομενική τους χαλαρότητα, μεγέθυναν στην ουσία το μέγεθος της απώλειας. Σαν κι αυτήν, με τη Μαργαρίτα Μάτσα και τον Μάνο Λοΐζο. Όταν άκουσε η πρώτη το τραγούδι του δεύτερου με τίτλο Τίποτα δεν πάει χαμένο και με τους στίχους του Ρασούλη που ξεκινούσαν Σχεδόν πενήντα χρόνια βάσανα και διωγμοί, τον κάλεσε και του είπε: Δε γίνεται ν' αλλάξουμε λίγο τους στίχους σ' αυτό να το κάνουμε πιο πιασάρικο, πιο ερωτικό; Δε γίνεται, κυρία Μάτσα- της απάντησε ο Λοΐζος- διότι εμείς, ξέρετε, είμαστε κι αριστεροί! Μιαν άλλη φορά, πάλι, τότε που ο Ρασούλης έβγαζε το περιοδικό Αυγό, πήγαινε κόσμος στο περίπτερο, το ζητούσε, και ο περιπτεράς είχε εξαγριωθεί: Σας παρακαλώ, κύριοι, περίπτερο έχω, δεν πουλάω αυγά! Έπρεπε να περάσει από ΄κει ο ίδιος ο δημιουργός και εκδότης για να του εξηγήσει ακριβώς περί τίνος επρόκειτο. Με την τελευταία ιστορία γελούσε πολύ ο Ρασούλης και του άρεσε να τη διηγείται. Από σήμερα, λοιπόν, ο Μανώλης Ρασούλης αναπαύεται στην αττική γη που τον δέχτηκε στα σπλάχνα της μιαν ηλιόλουστη ανοιξιάτικη μέρα και κυρίως με μια τεράστια αγκαλιά απ' όλους τους φίλους του, τους ανθρώπους που τόσο αγάπησε, περισσότερο κι απ' τα τραγούδια, όπως συνήθιζε ο ίδιος να λέει. Για το ότι θα μείνει αξέχαστος δε χωράει καμία αμφιβολία. Εκτός από τις φωνές των κοινών μας φίλων, εμένα θα μου τον θυμίζουν και τα πρόσωπα τους, σαν τύχει και τους συναντάω κάθε φορά. Ας σας αφήσω αισιόδοξα, υποστηρίζοντας ότι μάλλον δεν κλείνει ακόμη ένα κεφάλαιο του εγχώριου λαϊκού πολιτισμού. Άλλωστε, τα τραγούδια του Μανώλη Ρασούλη δεν έχουν ημερομηνία λήξης, δεν είναι αναλώσιμα προϊόντα και θα τραγουδιούνται μια ζωή ολόκληρη, αυτήν, την επόμενη ή κάποια άλλη- ποιος ξέρει; Για το μόνο που αυτή τη στιγμή νιώθω να με πνίγει η αδικία είναι το γεγονός πως χάθηκε πρόωρα ένας αυθεντικός αγωνιστής, απ' αυτούς που συχνά ο δημόσιος λόγος τους ήταν βάλσαμο μέσα στο απόλυτο πολιτικό-πολιτισμικό-πολιτιστικό μπάχαλο. Στο καλό, τρελοροκά, ρωμαλέε Κρητικέ, εραστή της ζωής. Θα μας λείψεις...

* το τελευταίο αντίο στον Μανώλη Ρασούλη είπαν και οι Διονύσης Σαββόπουλος, Χρήστος Νικολόπουλος, Μαρίζα Κωχ, Ορφέας Περίδης, Πέτρος Βαγιόπουλος, Βασίλης Παπακωνσταντίνου, Λίνα Νικολακοπούλου, Νότης Μαυρουδής, Μίμης Ανδρουλάκης, Νώντας Σκυφτούλης, Περικλής Κοροβέσης, Γρηγόρης Ψαριανός, Θέμης Ροδαμίτης, Πασχάλης Τερζής, Κώστας Μακεδόνας, Μανώλης Λιδάκης, Άγγελος Σφακιανάκης, Βασίλης Νικολαΐδης, Γιώργος Μακρής, Γιώργος Χρονάς, Ευανθία Ρεμπούτσικα, Παναγιώτης Καλαντζόπουλος, Σταύρος Ιωάννου, Βασίλης Χατζηιακώβου, Γιάννης Ζουγανέλης, Γιώργος Παρτσαλάκης, Νίκος Ζιώγαλας, Κώστας Τουρνάς, Ρόμπερτ Ουίλλιαμς, Μιχάλης Κουμπιός, Μπάμπης Τσέρτος, Λάκης Παπαδόπουλος.

** αλησμόνητη θα μου μείνει η εικόνα του τραγουδιστή Αντύπα, του σκυλά, αυτού που κάποτε τραγούδησε Οδηγώ και σε σκέφτομαι, ο οποίος καθόταν μόνος του σε μια γωνιά, σοβαρός και περίλυπος, μακρυά απ' τους κουλτουριάρηδες, όπως ενδεχομένως να έλεγε από μέσα του. Ειλικρινά, μού 'ρθε να πάω να του χτυπήσω την πλάτη φιλικά και να του πω ένα μεγάλο μπράβο που ήταν εκεί σήμερα...

*** οι φωτογραφίες του post είναι του Κωστή Δήμου και του bosko