Τέσσερις υπέροχοι ελληνικοί δίσκοι μόλις κυκλοφόρησαν από τον Μετρονόμο!

Ένας βετεράνος συνθέτης, ο Λίνος Κόκοτος, επιστρέφει με ολοκαίνουργιο δίσκο. Έχουμε ακόμη τις ξεχωριστές δισκογραφικές εργασίες άλλου ενός συνθέτη με μεγάλη πορεία, του Λουκά Θάνου, καθώς και δύο νεότερων δημιουργών, του Γιώργου Καγιαλίκου και της Δόξας Καγιούλη. Όλοι τους έχουν τον ίδιο εκδότη: Τον Θανάση Συλιβό με τις εκδόσεις Μετρονόμος που τα τελευταία χρόνια στηρίζει το καλό ελληνικό τραγούδι, αδιαφορώντας για όρους εμπορικότητας. Πάμε να δούμε αναλυτικά τα τέσσερα συγκεκριμένα άλμπουμ, καθώς η παραγωγή δίσκων από τον Μετρονόμο συνεχίζεται. Ξεκινώ με την πρωτοεμφανιζόμενη Δόξα Καγιούλη:

''Για δες ομορφιά που κρύβει η ζωή στο γέλιο, το βλέμμα, το δάκρυ/ κι ότι μικρό δεν πιάνει η κλωστή, προχώρα και βάλ'το στην άκρη'' τραγουδάει η Μάρθα Φριντζήλα δια χειρός της δημιουργού Δόξας Καγιούλη κι εγώ έρχομαι τώρα και λέω κάτι λιγότερο ποιητικοφανές, αλλά και πολύ συγκεκριμένο: Για δες που ο διάδοχος του Θανάση Παπακωνσταντίνου είναι μία γυναίκα τραγουδοποιός! Πέντε τραγούδια σε δικούς της στίχους, μουσική και εν μέρει ερμηνεία περιέχει το ντεμπούτο μίνι άλμπουμ της Καγιούλη συν ένα οργανικό θέμα. 

Ειδικά τα δύο πρώτα κομμάτια, υπέροχα, ο ''Αποχωρισμός'' με την ίδια και το ''Για δες ομορφιά'' με τη Φριντζήλα, παραπέμπουν στην πιο γόνιμη περίοδο του Θανάση Παπακωνσταντίνου - δεν χρειάζεται να προσθέσω τίποτα άλλο, όποιος τα ακούσει θα με καταλάβει. Τα άλλα τρία τραγούδια, το ''Εσύ να τραγουδάς'', ντουέτο της Καγιούλη με τον Ηλία Βαμβακούση (το τέμπο της εισαγωγής του με πήγε στον ''Ηθοποιό'' του Χατζιδάκι με τον Χορν), το ''Δύση και Ανατολή'' με τον Βασίλη Γισδάκη και το ''Στη μέση της μέρας'', 

είναι τρεις ευαίσθητες μπαλάντες που ευτύχησαν απ' όλες τις απόψεις: Σύνθεση, στίχοι, ενορχήστρωση, φωνές. Δεν ξέρω ειλικρινά γιατί μου φαίνονται όλα τέλεια σ' αυτό το μικρό δίσκο! Τη δημιουργό δεν την ήξερα καθόλου, η δουλειά της όμως με εντυπωσίασε. Βρίσκω την ίδια επίσης πολύ καλή ερμηνεύτρια και με μια γύρα στο διαδίκτυο, είδα ότι έχει κάνει κάποια ωραία πράγματα στο περιθώριο των ''μεγάλων ονομάτων'' που συνήθως προβάλλονται από τα μέσα. Ακόμη και η εξόδιος ''Επιστροφή'' (οργανική βερσιόν του ''Αποχωρισμού'') φανερώνει μία συνθέτρια με δουλεμένες τις πιανιστικές αρμονίες της. Στο σημείο αυτό οφείλω να εξάρω την εργασία του έμπειρου Γιώργου Παυλάκου, γνωστού σε μένα από τη συνεργασία του με τον Λουδοβίκο των Ανωγείων, στον τομέα των ενορχηστρώσεων. Κοντά του και κοντά στην Καγιούλη μία πλειάδα εξαιρετικών μουσικών πάντρεψαν τη δημοτική με τη λόγια παράδοση: Μεταξύ αυτών, ο Νίκος Παραουλάκης στο νέι, τη φλογέρα, το duduk και τη σόλο κιθάρα, ο Γιώργος Κοντογιάννης στην Κρητική λύρα, ο Μιχάλης Πορφύρης στο βιολοντσέλο, ο Χρυσόστομος Καραντωνίου στις κιθάρες, ο Ηρακλής Βαβάτσικας στο ακορντεόν μπαγιάν, ο Θοδωρής Κουέλης στο κοντραμπάσο και ο Μανούσος Κλαπάκης στα κρουστά. 

Επιτέλους κι ένας δίσκος πιάνο - φωνή, όπως τον παλιό καλό καιρό, που ο Μάνος Χατζιδάκις κυρίως, όπως και άλλοι μεγάλοι συνθέτες, παρουσίαζαν και εξέδιδαν έτσι απλά κι ωραία κάθε καινούργιο έργο τους! Εν προκειμένω, η νέα εργασία του συνθέτη Λουκά Θάνου, λίγο καιρό μετά τις μελοποιήσεις του στον Κωστή Παλαμά με τη φωνή του Γιάννη Χαρούλη, διαθέτει οχτώ τραγούδια με τον ίδιο στο πιάνο και με την εξαιρετική ερμηνεία του Σταύρου Σιόλα. Εδώ το αποτέλεσμα δεν φανερώνει ένδεια παραγωγής, αλλά άποψη και μάλιστα καλοστεκούμενη! Οι μελοποιήσεις του στα, κατά βάση ερωτικά, πανέμορφα ποιήματα του Πάνου Δημητρόπουλου συστήνουν τραγούδια μελαγχολικά, μα όχι πομπώδη. Για την ακρίβεια, ένα ολοκληρωμένο και συμπαγές concept που ως αισθητική πρόταση δεν θα δίσταζα να πω ότι τείνει να προσεγγίσει δύο οριακά έργα της ελληνικής μουσικής, τον ''Μεγάλο Ερωτικό'' του Χατζιδάκι και τα ''Τραγούδια για τους μήνες'' του Δημήτρη Παπαδημητρίου. Εν ολίγοις, μία αισθητική πρόταση και μία απόπειρα για δημιουργία ενός καλόγουστου και ακριβού ερωτικού τραγουδιού επιπέδου λιντ (τουλάχιστον όπως έφτασε στα χέρια μας με τη συνθήκη πιάνο - φωνή). 

Ο Σιόλας αναδεικνύεται στον ιδανικό ερμηνευτή του υλικού, σε κομμάτια σαν το ''Στον κήπο μας'', το αμιγώς χατζιδακικό ''Να ξεχαστούν τα σώματα μας'' και το ''Αν ήτανε στο χέρι μου'', που έγιναν και τα πιο αγαπημένα μου. Έχει ένα συγκινητικό τρέμολο στη φωνή και ενίοτε εξάρσεις στις ερμηνείες του ο Σιόλας, όπως ακριβώς τον καθοδηγούν οι στίχοι του ποιητή και οι μουσικές του Θάνου. Τα θερμά μου συγχαρητήρια στον νέο ποιητή Πάνο Δημητρόπουλο, στον συνθέτη Λουκά Θάνου που τον μελοποίησε - έτσι όπως τον μελοποίησε - και στον Σταύρο Σιόλα για το τραγούδισμα του. Ο ''Χρόνος Ερωτικός'' είναι σπάνια δουλειά και εύχομαι να εκτιμηθεί κατά πώς της αξίζει! Το έργο που κοσμεί το εξώφυλλο φιλοτέχνησε ειδικά για την έκδοση ο γλύπτης Κώστας Βαρώτσος.

Δεν θα τις αποφύγω τις αναφορές στον Χατζιδάκι, μου φαίνεται, με αφορμή τις τρέχουσες εκδόσεις του Μετρονόμου, αλλά μόνο καλό το θεωρώ όταν ακούω νέες δουλειές σαν αυτές του Λουκά Θάνου και του Γιώργου Καγιαλίκου. Στην ''Αιώνια μέθη'', τον τέταρτο δίσκο του Γιώργου Καγιαλίκου, ενός συνθέτη που έχει στις αποσκευές του ήδη τα εύσημα του Νίκου Κυπουργού, της Μαρίας Φαραντούρη και της Έλλης Πασπαλά, έχουμε έντεκα τραγούδια σε στίχους του καλού στιχουργού, ποιητή και συγγραφέα Δημήτρη Λέντζου. Είναι η δεύτερη φορά που ο Καγιαλίκος μελοποιεί στίχους αποκλειστικά ενός ποιητή δύο χρόνια μετά το τρίτο του έργο σε βιβλίο - CD, το ''Κρύσταλλο του κόσμου'', σε συνεργασία με τον ποιητή Γιάννη Ευθυμιάδη και την ερμηνεύτρια Βικτωρία Ταγκούλη. Αυτή τη φορά επέλεξε για φωνές του τον Θεσσαλονικιό Ανδρέα Καρακότα, τον ερμηνευτή των ''Τραγουδιών της αμαρτίας'' του Μάνου Χατζιδάκι και του Ντίνου Χριστιανόπουλου, την νεότερη Ευτυχία Μητρίτσα και σε ένα τραγούδι - έκπληξη την Πίτσα Παπαδοπούλου. 

Για την τελευταία ειδικά, όπως σχολίασα στο facebook, πού να το φανταζόταν, όταν το 1986 τραγουδούσε ''Με τελείωσες'' και γέμιζαν από λουλουδοπάνερα οι πίστες, ότι τριάντα χρόνια μετά θα την ακούγαμε σε λυρικές μπαλάντες. Σύμφωνα με τον ίδιο τον Καγιαλίκο, η συμμετοχή της Πίτσας Παπαδοπούλου ήταν επιθυμία του στιχουργού Λέντζου. Δεν ήταν εύκολο να πειστεί, διότι είχε θέμα με όλο το ύφος του τραγουδιού, όπως και με τη λέξη ''πουτάνα''. Εκεί, όμως, που περίμεναν να πει ευγενικά το ''όχι'', ένα βράδυ τηλεφώνησε του συνθέτη και του είπε: ''Μου αρέσει και τελικά θα το τραγουδήσω''. Πρέπει να έχει ένστικτο, βάσει της παραπάνω ιστορίας, η Παπαδοπούλου, εφόσον το κομμάτι με τη φωνή της, το ''Παλιό εικόνισμα'', είναι ένα από τα καλύτερα του δίσκου, μία λαϊκότροπη μπαλάντα που μοιάζει να περίσσεψε από τις ''Μπαλάντες του περιθωρίου'' του Απόστολου Καλδάρα. Όλος ο δίσκος αυτός διέπεται από ένα λαϊκότροπο ύφος με τις συνθέσεις του Καγιαλίκου να τον αναδεικνύουν σε έναν από τους πιο μελωδικούς σημερινούς συνθέτες μας, πάντα με το επιτελείο των μουσικών του: Ανάμεσα τους, ο Νεοκλής Νεοφυτίδης στο πιάνο, ο Διονύσης Βερβιτσιώτης στο βιολί, ο Μαρίνος Γαλατσινός στο κλαρινέτο και το φλάουτο, η Τίνα Δεσύλλα στο όμποε, ο Γιάννης Καραμπέτσας στην τρομπέτα, ο Βαγγέλης Σκούρας στο γαλλικό κόρνο και ο Δημήτρης Ρέππας στο μπουζούκι και το μαντολίνο. Μου άρεσε ολόκληρος ο δίσκος, πολύ όμως! 

Τον Καρακότα τον ξέρουμε εδώ και πολλά χρόνια κι είναι πραγματικά κρίμα που δεν έκανε τη μεγάλη καριέρα, αν και βέβαια όταν έχεις τραγουδήσει ένα έργο του Χατζιδάκι σε α' εκτέλεση, όλα τα άλλα είναι οδοντόκρεμες, θα μου επιτρέψετε - αναφέρομαι στις ''μεγάλες καριέρες'' και μόνο σ' αυτές! Πόσο μάλλον όταν κι εδώ, στο κομμάτι ''Στα χαλικιάτικα'', ο Καρακότας καταθέτει μια συγκλονιστική ερμηνεία. Με εκείνη που εντυπωσιάστηκα πραγματικά και πλέον τη θεωρώ μια πολύ καλή λαϊκή τραγουδίστρια είναι η Ευτυχία Μητρίτσα, η μικρότερη της ομάδας. Καθαρή άρθρωση, συναίσθημα και, βασικά, επίγνωση των λογιών που βγαίνουν απ' τα χείλη της - δυνατές στιγμές της, ''Η παράσταση'' και ''Τον φτωχό τον βασιλιά μου'', το νανούρισμα, που κλείνει το CD. 

Θέλω όμως να σταθώ λίγο και στον Δημήτρη Λέντζο αφού στην ''Αιώνια μέθη'' συναντάμε το πιο επιτυχημένο δείγμα γραφής του μετά τη ''Φλόγα που καίει'' του Χρήστου Λεοντή! Ο Λέντζος καταγράφει στην ουσία την ιστορία του τόπου του και μέσα απ' τους στίχους του πάντα ξεπροβάλλει η αγάπη του για το δημοτικό τραγούδι, τη λογοτεχνία και τη λαογραφία, τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη καθ'αυτόν και βασικά τον αποσυνάγωγο συνάνθρωπο του - οι στίχοι του στα ''Χαλικιάτικα'' που λέγαμε πριν είναι εξίσου συγκλονιστικοί με την ερμηνεία του Καρακότα. Ποιος άλλος δηλαδή θα έγραφε τη σήμερον ημέρα στιχούργημα - τραγούδι που λέγεται ''Η μάνα μου η Καρκαλού'' μες στην περιρρέουσα μαλακία και ασημαντολογία; Ποιος θα επιχειρούσε μία απευθείας σύνδεση με ένα τοπωνύμιο που φέρνει ξανά στη μνήμη μας τον συχωρεμένο Σταύρο Τορνέ; Εν κατακλείδι και για να μη μακρηγορήσω άλλο, η ''Αιώνια μέθη'' είναι ο καλύτερος μέχρι τώρα δίσκος του Γιώργου Καγιαλίκου. 

Κι επειδή ο παλιός είναι αλλιώς, πάμε τώρα και στον Λίνο Κόκοτο, έναν σπουδαίο συνθέτη που είχε παροπλιστεί τις τελευταίες δεκαετίες με εξαίρεση κάποια μεμονωμένα κομμάτια του σε δουλειές άλλων δημιουργών. Ο ''Ανεμογιαλός'' του τον βρίσκει σε μεγάλες φόρμες και χωρίς να κομίζει καμία μουσική πρωτοπορία - δεν το επιδιώκει άλλωστε, ούτε υπήρχε λόγος για κάτι τέτοιο - απλά δικαιώνει τη θέση του σαν ενός δημιουργού καθαρών, αμιγώς ελληνικών, έντεχνων - λαϊκών τραγουδιών. Σύμφωνα με τον ίδιο στο σημείωμα της έκδοσης, οι στίχοι του Κώστα Λάζαρη ήταν εκείνοι που του δημιούργησαν την εσωτερική ανάγκη να εκφραστεί με καινούργια τραγούδια. Λογικό, αφού οι στίχοι του Λάζαρη έχουν ''στρογγυλάδα'' και μοιάζουν να γράφτηκαν πάνω στις μουσικές του, ενώ παραδόξως συνέβη το αντίστροφο. Άρα εκ του αποτελέσματος μιλάμε για μία επιτυχημένη σύζευξη μουσικής και λόγου, βασισμένη στα κλασικά ελληνικά μοτίβα (ζεϊμπέκικα, χασάπικα και λαϊκότροπες μπαλάντες) του Κόκοτου με τις ολοζώντανες εικόνες και τις αναφορές του Λάζαρη άλλοτε στον Μίκη Θεοδωράκη ή στον Μοντιλιάνι και άλλοτε στην Κρητική και τη ρεμπέτικη παράδοση. Κι αν οι βασικοί ερμηνευτές του έργου είναι ο Νίκος Ανδρουλάκης σε εφτά κομμάτια και η Νένα Βενετσάνου σε άλλα δύο, εκείνο που θα χαρακτήριζα σαν το καλύτερο στο δίσκο είναι κατά τη γνώμη μου το ''Μην ψάχνεις την Ιθάκη'' με τη φωνή της Θέλμας Καραγιάννη: 

Μία θλιμμένη μπαλάντα από έναν άντρα που απευθύνεται σε μία γυναίκα, τραγουδισμένη όμως από μία άλλη γυναίκα. Έχει κάτι αλμοδοβαρικό το τραγούδι αυτό, μία φωνή που φανερώνει ψυχικό βάθος και βέβαια ένα υπέροχο ρεφραίν! Για τον Νίκο Ανδρουλάκη έχω να πω πώς κι αυτός παλιώνει σαν το καλό κρασί. Η φωνή του παραμένει στεντόρεια και προφανώς το ήθος του δεν του επιτρέπει την επιδειξιομανία - ίδιον πολλών άλλων συναδέλφων του...Όπως και η Νένα Βενετσάνου, εξαίσια για μία ακόμη φορά, έτσι και ο Ανδρουλάκης στέκεται πάντα στο ύψος των περιστάσεων, συγκεκριμένα του καινούργιου έργου του Λίνου Κόκοτου που έχει κάθε δικαίωμα και κυρίως όλα τα προσόντα για να ξανακουστεί από τα ραδιόφωνα! Προσέξτε κι αυτό το λέω με κάθε επίγνωση: Ο ''Ανεμογιαλός'' του Κόκοτου και του Λάζαρη δεν είναι παλαιομοδίτικος. Είναι ο φόρος τιμής όλων των συντελεστών του στο πιο ευγενές είδος τραγουδιού που γνώρισε η χώρα αυτή στον 20ο αι. Είναι το νέο σκύψιμο του συνθέτη πάνω στα ποιήματα του Οδυσσέα Ελύτη εν τη απουσία του ποιητή. Το ταξίδι του συνεχίζεται με καινούργιους συνεργάτες σήμερα, το στιχουργό και τους τραγουδιστές του.