Παρασκευή 11.10.2024: Μια συναυλία ιστορικής σημασίας παρακολουθήσαμε στο κατάμεστο Καλλιμάρμαρο

Φροντίσαμε να είμαστε στο Καλλιμάρμαρο ακριβώς στις 6 το απόγευμα, αφού η προσέλευση του κόσμου προβλεπόταν τεράστια και θέλαμε να προλάβουμε θέσεις σε κάποια κερκίδα κοντά στο stage. Τα καταφέραμε! Ήδη ακριβώς μια ώρα πριν την έναρξη της συναυλίας η αρένα μπροστά άρχισε να γεμίζει ασφυκτικά από νέα παιδιά, αλλά και ανθρώπους όλων των ηλικιών που κρατούσαν παλαιστινιακές και «πειρατικές» σημαίες (με τη νεκροκεφαλή). Λογικό και το πρώτο και το δεύτερο. Ο θάνατος ήταν η αιτία που μαζευτήκαμε όλοι εκεί, όχι μόνο των 57 ατόμων που χάθηκαν στα Τέμπη τον Φλεβάρη του 2023, μα και των χιλιάδων αμάχων που ακόμη ξεκλειρίζονται στη Λωρίδα της Γάζας. Στις 7 ξεκίνησε η συναυλία με τον Λουδοβίκο των Ανωγείων, που ήταν μια ευχάριστη έκπληξη, καθώς δεν είχε ανακοινωθεί η συμμετοχή του. 

Ο αγαπημένος τροβαδούρος βγήκε στη σκηνή για δεκαπέντε λεπτά, μέσα στα οποία τραγούδησε με το μαντολίνο του τη «Ριρίκα», ένα μοιρολόι από τα μέρη του, τα Ανώγεια, αλλά και μία μπαλάντα που έγραψε για την εθνική τραγωδία. Η σπαραξικάρδια ιστορία της «Ριρίκας» ήταν το κομμάτι που άνοιγε κάποτε το δίσκο του, «Μοιρολόγια» (1985), που είχε βγει από τον Σείριο του Χατζιδάκι, ενώ είχε επανακυκλοφορήσει στο άλμπουμ «Το τελευταίο τραγούδι» (2008). Με το «καλημέρα» της εκδήλωσης μνήμης, είχα την εντύπωση πως στο Καλλιμάρμαρο βρισκόταν και ο Μάνος Χατζιδάκις διαμέσου ενός δικού του «παιδιού» που εδώ και σαράντα χρόνια υπηρετεί μια τέχνη λιτή, ασκητική και άκρως επικοινωνιακή αν υποτεθεί πως το «τραγούδι του πόνου, πόνο άλλο δεν έχει» παρά μόνο συγκινεί μέχρι δακρύων τους αποδέκτες του. 

Στις 7.15 με την αποχώρηση του Λουδοβίκου των Ανωγείων από τη σκηνή, τη θέση τους πήραν οι Κοινοί Θνητοί, το συγκρότημα από το Αλιβέρι Ευβοίας. Με εντυπωσίασαν και με κέρδισαν, εμένα που δεν τό'χω με το χιπ χοπ, πρωτίστως για τη φύση της μουσικής τους και, φυσικά, για τους στίχους τους που τσάκιζαν κόκαλα! «Για εμάς το έγκλημα στα Τέμπη ήταν κρατική δολοφονία» είπε από μικροφώνου ο Αντώνης Μεϊμάρης εκ μέρους της μπάντας και εν είδει παρέμβασης στο μουσικό πρόγραμμα. Προηγουμένως, μαζί με τους Κοινούς Θνητούς τραγούδησε και ο Δημήτρης Μυστακίδης ένα κομμάτι που ένωνε τη ραπ με το ρεμπέτικο, αφού η μουσική των Κοινών Θνητών ήταν αυτή που - όπως ήδη είπα - κέρδισε τις εντυπώσεις. Στα τραγούδια τους που ακούσαμε, υπήρχαν στοιχεία από τη funk και τα blues μέχρι το ρεμπέτικο πάντα μέσα από το δικό τους χιπ χοπ ιδίωμα. Άσε που οι Κοινοί Θνητοί έχουν ρεύμα τα τελευταία δύο χρόνια που εμφανίστηκαν, κάτι που έγινε αντιληπτό χθες με χιλιάδες νέα παιδιά να τους σιγοντάρουν! Δεν γνωρίζω ποιος τους κάλεσε (άκουσα πως ήταν επιλογή του Θανάση Παπακωνσταντίνου), πάντως τους βρήκα τρομερά ταιριαστή «εισαγωγή» στη συγκεκριμένη συναυλία μνήμης και διαμαρτυρίας. 

Στις 8 ακριβώς ανέβηκε στη σκηνή ο Φοίβος Δεληβοριάς με το συγκρότημα του. Τι να πεις για τον Φοίβο που, αν και μεσουράνησε τις δεκαετίες του 1990 και του millennium, είναι απ' αυτούς τους τραγουδοποιούς που ανανέωσαν τη σχέση τους με το κοινό και ανακαλύφθηκαν εκ νέου. Θαυμάζω κι εγώ λοιπόν την πολιτική σκέψη του Δεληβοριά που καταφέρνει να την εμποτίζει πάντα με τις προσωπικές του ιστορίες, τις οποίες κάνει τραγούδια άμεσα και ευθύβολα, φροντίζοντας πάντα τον ήχο του. Πολύ σωστή η επιθυμία του να παίξει εκεί, μπροστά σε 50.000 κόσμου, την καινούργια μπαλάντα του, που έγραψε το προηγούμενο βράδυ - όπως είπε ο ίδιος - και που αφιέρωσε στους συγγενείς των θυμάτων. Έτυχε να καθίσω στην ίδια κερκίδα που κάθονταν και οι περισσότεροι χαροκαμένοι γονείς. «Δεν θα κάνω πίσω και δεν θα ξεχάσω/ θα σε πάρω εγώ, παιδάκι μου, όταν φτάσω»: Μ' αυτούς τους στίχους έκλεισε ο Φοίβος το τραγούδι του και ξαφνικά είδα ανθρώπους δίπλα μου, εκεί που πριν συζητούσαν μεταξύ τους, να έχουν σκύψει τα κεφάλια και να σκουπίζουν τα μάτια τους. Για μένα η κορυφαία στιγμή της βραδιάς, όταν ένα τραγούδι που κανείς δεν είχε ξανακούσει, πέτυχε να ενώσει τον κόσμο και να προκαλέσει τα πιο ευγενή συναισθήματα του. Παραδόξως ο Φοίβος δεν ενέταξε στο πρόγραμμα του την «Υβρεοπομπή» που θα ταίριαζε πολύ. Ορθότατα έπραξε κατά τη γνώμη μου. Δεν ήθελε προφανώς ένα τόσο χαβαλεδιάρικο τραγούδι, μες στα μπινελίκια, να επισκίαζε την καινούργια σπαρακτική μπαλάντα του. Τραγούδησε όμως τον «Καθρέφτη» του, μια δημιουργία που ακόμη κατατάσσω μέσα στα σημαντικότερα ελληνικά τραγούδια των τελευταίων 25 χρόνων. Η ίδια χατζιδακική αίσθηση που μου έβγαλε ο Λουδοβίκος των Ανωγείων, ίσχυσε και για τον Φοίβο Δεληβοριά, αφού ο νους μου έτρεξε στην «Παρέλαση» του από το 1989, τότε που ο μέντοράς του, Μάνος Χατζιδάκις, τον σύστηνε στη δισκογραφία. Για δες! Ένας δημιουργός που ξεκίνησε στα 16 του και που σήμερα, στα πενήντα του, κατάκτησε την κορυφή με σκληρή δουλειά και συνέπεια. Κάτι τέτοια εμένα με συγκινούν στους καλλιτέχνες που θεωρώ την παρουσία τους χρήσιμη για το κοινωνικό σύνολο. 

Ακριβώς στις 8.45 τον Δεληβοριά διαδέχτηκε η Τάνια Τσανακλίδου με τους μουσικούς - μουσικάρες της, σαν τον Σπύρο Μάνεση στο πιάνο και τον Κώστα Νικολόπουλο στις κιθάρες. Σταθερή αξία η Τσανακλίδου! Με ένα μακρύ φουλάρι στα χρώματα της παλαιστινιακής σημαίας και, κυρίως, με μιαν ηρεμία στο λόγο της, η δημοφιλής ερμηνεύτρια (ίσως η πλέον δημοφιλής ακόμη από τη γενιά της) επέλεξε να λειτουργήσει και ως (μετα)φορέας πολλών ακόμη δημιουργών που δεν μπόρεσαν να είναι στο Καλλιμάρμαρο: Ξεκίνησε με το «Γράμμα στον κύριο Νίκο» του Γιώργου Ανδρέου, συνέχισε με το αριστουργηματικό «Νανούρισμα» («προσευχή» το χαρακτήρισε) του Χρήστου Λεοντή και του Federico Garcia Lorca, μας θύμισε τις «Μοίρες» του Σταμάτη Κραουνάκη και της Λίνας Νικολακοπούλου, ενώ έκλεισε με τον «Ανθρωπάκο» των Γιώργου Χατζηνάσιου - Λευτέρη Παπαδόπουλου. Εκεί να δεις νεολαίους να τα σπάνε με τους στίχους «Θέλω να ζήσω ελεύθερος δίχως ταυτότητα πια». Η πιο επαναστατική νότα, όμως, στο απολύτως εναρμονισμένο με τη συναυλία ρεπερτόριο της Τσανακλίδου, ίσως και σε ολόκληρη την εκδήλωση, ήταν ο «Μικρόκοσμος» του Θάνου Μικρούτσικου σε στίχους Ναζίμ Χικμέτ. Η Τσανακλίδου που βρισκόταν σε μεγάλες φωνητικές φόρμες το έσκισε κυριολεκτικά το εν λόγω πολιτικό τραγούδι του Μικρούτσικου, ξεσηκώνοντας τα πλήθη στο στάδιο! 

Στις 9.15, μισή ώρα αφότου ανέβηκε στο stage, η Τσανακλίδου έδωσε τη θέση της στον Σωκράτη Μάλαμα, τον έναν από τους δύο...highlight καλλιτέχνες της βραδιάς. Περίπου ένα τέταρτο περιμέναμε μέχρι να στηθούν οι μουσικοί του και να φροντιστούν τα του ήχου, όταν όμως εμφανίστηκε ο Μάλαμας έδωσε το λόγο για λίγα λεπτά στη Μαρία Καρυστιανού, τη γυναίκα που βίωσε τη μεγαλύτερη τραγωδία στα Τέμπη μαζί και με τους άλλους γονείς. Εκεί να έβλεπες κλάμα από κάτω! Η Καρυστιανού μίλησε με οργή, πάθος και πόνο: «Όλη η Ελλάδα τραγουδάει τόσο δυνατά που σίγουρα ακουγόμαστε στους ουρανούς». Πραγματικά, όλη η Ελλάδα χθες είδε και άκουσε την Καρυστιανού να λέει πράγματα, τα οποία οδήγησαν σ' ένα παρατεταμένο χειροκρότημα, που έκανε ένα ολόκληρο Καλλιμάρμαρο να σειστεί απ' άκρη σ' άκρη! Αυτές οι Μάνες που είδαν τα παιδιά τους να σκοτώνονται από το κράτος και που επιδίδονται σ' έναν δύσκολο αγώνα είναι και οι Μάνες που ήδη έχουν αναγορευθεί σε σύμβολα δημοκρατίας στη σύγχρονη πολιτική ιστορία της χώρας μας. 

Μία ώρα ακριβώς, από τις 9.30 έως τις 10.30 το βράδυ, έπαιξε ο Σωκράτης Μάλαμας με τη μπάντα του και την Ιουλία Καραπατάκη στο τραγούδι. Τίποτα δεν άφησε απ' έξω απ' τα δεκάδες πιο κοσμαγάπητα τραγούδια του: Και την «Πριγκιπέσσα» είπε, και το «Να βάλω τα μεταξωτά», και το «Για την Ελλάδα», όταν όμως τραγούδησε την «Κοιλάδα των Τεμπών» του Θανάση Παπακωνσταντίνου, δεν μπορούσαμε να μη σηκωθούμε όλοι όρθιοι με ιαχές και επευφημίες! Άλλη τεράστια στιγμή της βραδιάς! Στο μεταξύ, με το που βγήκε ο Μάλαμας άρχισαν να γεμίζουν ασφυκτικά έως και οι διάδρομοι του Καλλιμάρμαρου που οδηγούσαν στις εξόδους. Κι εγώ πάλι σκεφτόμουν πώς θα ένιωσε αυτός ο καλλιτέχνης που ναι μεν γεμίζει όλους τους χώρους την τελευταία εικοσαετία, χθες όμως βρέθηκε μπροστά σε 50.000 ανθρώπους! Αυτός που το 1985 έγραφε στη Θεσσαλονίκη τις «Ασπρόμαυρες ιστορίες» του, μη μπορώντας να διανοηθεί την τροχιά που θα έπαιρνε η πορεία του στο ελληνικό τραγούδι. Βλέποντας τον χθες είχα την αίσθηση πως ο Μάλαμας είναι πια μια κατηγορία από μόνος του μέσα ακριβώς στο ελληνικό τραγούδι. 

Το ίδιο θα έλεγα και για τον Θανάση Παπακωνσταντίνου, το «μεγάλο όνομα» της βραδιάς που - κακά τα ψέματα - πολλοί ήταν εκεί για να τον ξανάβλεπαν, μια και, όπως έχει δηλώσει, προτίθεται να σταματήσει τις συναυλίες του. Μαζί του τραγούδησαν και πολλοί άλλοι από το συγκρότημα του, ωστόσο η Μάρθα Φριντζήλα που κι αυτή βγήκε με παλαιστινιακή μαντίλα, ερμήνευσε συγκλονιστικά το «Θα με δικάσει» των Δημήτρη Λάγιου - Μιχάλη Μπουρμπούλη φέρνοντας μνήμες στους λίγο μεγαλύτερους από την «έντεχνη» Σωτηρία Μπέλλου και το μεγάλο τραγούδι των Ελλήνων δημιουργών. «Ας ήταν οι άνθρωποι ζωντανοί ανάμεσά μας κι ας μη γινόταν ποτέ αυτή η συναυλία» είπε ο Παπακωνσταντίνου προτού ενώσει τη φωνή του μ' αυτή του κόσμου στο «San Michele», στην «Ανδρομέδα», στον «Διάφανο», στα «Έρημα κορμιά» και σ' όλα τα τραγούδια του, που, με μια δόση υπερβολής τώρα - το ομολογώ, τον έχρησαν «Έλληνα Johnny Cash» για την στοιβαρή πολιτική του θέση και τη στήριξη του πάντα στους αδικημένους του κόσμου όλου. 

Μέχρι λίγο πριν τα μεσάνυχτα που αποχώρησα από το Καλλιμάρμαρο, περνώντας ανάμεσα από χιλιάδες όρθιους που είχαν κατακλύσει τους διαδρόμους, ο Παπακωνσταντίνου βρισκόταν ακόμη στο stage. Ευτυχώς βρήκα αμέσως ταξί και γύρισα στο σπίτι μου ταραγμένος με ότι είχα την τύχη να ζήσω για πέντε ολόκληρες ώρες. Όπως ακριβώς σχολίασε λίγες ώρες αργότερα και η Τάνια Τσανακλίδου σε ανάρτηση μου στο facebook: «Αδύνατο να κοιμηθώ»...Μήπως μπορούσα εγώ και τόσοι άλλοι που έκαναν viral στα social media τα πολλά βιντεάκια από τη μοναδική αυτή συναυλία; 

Αναλυτικά το πρόγραμμα είχε ως εξής:

19.00 - 19.15: Λουδοβίκος των Ανωγείων

19.15 - 20.00: Κοινοί Θνητοί

20.00 - 20.45: Φοίβος Δεληβοριάς

20.45 - 21.15: Τάνια Τσανακλίδου

21.30 - 22.30: Σωκράτης Μάλαμας με Ιουλία Καραπατάκη 

22.50 - 24.00: Θανάσης Παπακωνσταντίνου με Μάρθα Φρντζήλα

Και κάτι τελευταίο: Διαβάζω ήδη γκρίνιες για το ποιος ήταν πιο πολιτικός χθες, ποιος πιο ευαίσθητος κλπ. από ανθρώπους που έχουν γνώμη για τα πάντα και, φυσικά, δημόσιο βήμα μέσω των social media. Φαντάζεστε τι θα γινόταν αν ο Θανάσης και ο Σωκράτης έκαναν «κήρυγμα» από μικροφώνου (ειδικά ο Θανάσης), όπως κάνουν στις συναυλίες τους; Σκέφτηκε κανείς πως οι δύο αυτοί καλλιτέχνες βγήκαν στη σκηνή με το φόβο να αρχίσουν τα καπνογόνα και τα συνήθη έκτροπα από κάτω, που θα γίνονταν αφορμή για να αμαυρωθεί ο σκοπός της συναυλίας; Εκεί πήγαμε για να διαμαρτυρηθούμε μετά μουσικής και να αποτίσουμε φόρο τιμής σε 57 χαμένες ψυχές. Δεν πήγαμε για να τα σπάσουμε λες και βλέπαμε τους Sex Pistols και τους Clash. Εννοείται πως με τη συμμετοχή τους, ΟΛΟΙ οι καλλιτέχνες το σκοπό της διαμαρτυρίας και της ψυχαγωγίας υπηρετούσαν. Αυτό έφτασε για να τους κάνει πολιτικοποιημένους, όπως τους ξέρει και τους αγαπάει ο κόσμος επί σειρά δεκαετιών. Μην τα θέλετε όλα δικά σας, σεβασμός πρωτίστως στον ιερό σκοπό της συναυλίας και έπειτα σ' αυτούς τους ανθρώπους που ασκούν μια τέχνη με συνέπεια. Εμένα αυτή είναι η γνώμη μου. Ας κρατήσουμε το ότι συμμετείχαμε κι εμείς με την παρουσία μας σε μία συναυλία ιστορικής σημασίας, απ' αυτές που όταν τα χρόνια περάσουν, θα λέμε «Ήμουν κι εγώ εκεί»! Και δίκιο θά'χουμε! 

* Στη συναυλία παρευρέθηκαν ακόμη ο Γεράσιμος Ανδρεάτος, η Φωτεινή Λαμπρίδη, η Μυρσίνη Λοΐζου, ο Στέλιος Κούλογλου, ο Στέφανος Κασσελάκης, η Κυριακή Μάλαμα, η Δήμητρα Ματσούκα, ο Πέτρος Κόκκαλης, ο Σωκράτης Φάμελλος, ο Χάρης Τζωρτζάκης και πολλοί ακόμη εκπρόσωποι του πολιτικού και του καλλιτεχνικού χώρου.