Maria Del Mar Bonet: «Ήμουν ένα γρανάζι στη μηχανή της συλλογικής αντίστασης»

 

Η Maria del Μar Bonet είναι ένα όνομα αναφοράς στην ισπανική – καταλανική εν προκειμένω – μουσική του 20ου αι., όπως και ένα σύμβολο ενάντια στη σκληρή δικτατορία του Φράνκο. Γέννημα – θρέμμα κι αυτή της κοσμογονικής δεκαετίας του 1960, η Maria del Mar Bonet ανήκε στην ομάδα των «16 Κριτών», ενός κανονικού κινήματος που περιλάμβανε Καταλανούς καλλιτέχνες, η γλώσσα των οποίων ήταν υπό καθεστώς διωγμού. Στην ακόλουθη συνομιλία μας, η σπουδαία ερμηνεύτρια αναφέρεται στην ταύτιση του τραγουδιού με την ποίηση ως το είδος που θέλησε κατεξοχήν να υπηρετήσει, πάντα κοντά στην έννοια Άνθρωπος και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Αναφέρεται ακόμη στη λατρεία της για τον Μίκη Θεοδωράκη και γενικώς στους συναδέλφους της εκείνους, μουσικούς και τραγουδιστές, που έφεραν τον πολιτισμό τους μέσα από την τέχνη τους. Τη συνάντησα, άλλωστε, κατά τη διάρκεια της γενικής πρόβας για τη μεγάλη συναυλία του Χρήστου Λεοντή στο Ηρώδειο (26.09.2023) όπου η Maria del Mar Bonet ήρθε από τη χώρα της για να τραγουδήσει στα καταλανικά το «Ξενιτεμένο μου πουλί».

Πόσο καιρό είχατε να έρθετε στην Ελλάδα;

Τελευταία φορά ήταν πριν πέντε χρόνια όταν ήρθα και τραγουδήσαμε στο Ωδείο Ηρώδου Αττικού μαζί με τη Μαρία Φαραντούρη.

Είστε μεγαλωμένη στη Μαγιόρκα. Πείτε μου μια πολύ ευτυχισμένη στιγμή από τα παιδικά σας χρόνια.

Η πρώτη φορά που μπήκα στη θάλασσα μόνη μου. Ήμουν δύο ετών και οι δικοί μου με χάσανε. Ρωτούσαν «Που είναι η Μαρία;», όμως εγώ ήμουν ήδη μέσα στη θάλασσα.

Κατάγεστε από πολυμελή οικογένεια;

Όχι, είμαστε δύο αδέρφια. Πρώτος γεννήθηκε ο αδερφός μου και ακολούθησα εγώ.

Υπήρχε καλλιτεχνική φλέβα στην οικογένεια;

Βέβαια. Ο πατέρας μου ήταν συγγραφέας και δημοσιογραφούσε στον Τύπο. Η μητέρα μου ήταν επίσης πολύ καλλιεργημένη γυναίκα, θα την έλεγα διανοούμενη.

Τους θυμάστε σήμερα καμιά φορά τους γονείς σας;

(χαμογελάει) Κάθε, μα κάθε μέρα! Ήταν πολύ σημαντικοί οι γονείς μου στη ζωή μου.

Ποια ήταν η πρώτη φορά που τραγουδήσατε μπροστά σε κοινό;

Πρώτη φορά με έβαλαν να τραγουδήσω ένα παραδοσιακό τραγούδι της Καταλονίας, το «Ροσινιόλ (Αηδόνι)». Ήμουν πέντε ετών. Βγήκα στη σκηνή και όσο προχωρούσε το κομμάτι, η φωνή μου δεν έβγαινε, δεν ακουγόταν. Ήμουν πολύ τρακαρισμένη και θυμάμαι που με τράβηξαν από τη μπλούζα για να βγω να τραγουδήσω.

Και ως επαγγελματίας πια τραγουδίστρια;

Θα πρέπει να ήμουν 18 χρονών. Είχαμε ενταχθεί μαζί με τον αδερφό μου στο κίνημα των 16 Κριτών, στη Μαγιόρκα, μαζί επίσης με όλους τους άλλους Καταλανούς τροβαδούρους και τραγουδιστές. Όχι τον Λιούις Λιάκ, που εμφανίστηκε λίγο αργότερα.

Τι σήμαινε το όνομα του συγκεκριμένου καλλιτεχνικού και πολιτικού κινήματος;

Οι 16 Κριτές (σ.σ. μεταφράζεται και ως «Δικαστές») ήταν απλά ένας καταλανικός γλωσσοδέτης που εξέφραζε ακριβώς την επαναστατική διάθεση εκείνων των χρόνων για όλους μας. Δεν ξέρω αν γίνομαι αντιληπτή στη γλώσσα σας, πάντως ακόμη και για τα καταλανικά το «16 Κριτές» ακουγόταν ή μάλλον προφερόταν δύσκολα.

Το τραγούδι το αντιμετωπίζετε σαν ρόλο;

Για μένα, το τραγούδι είναι περισσότερο θέμα συναισθήματος και όχι τεχνικής, δηλαδή ρόλου. Το κάθε τραγούδι έχει το δικό του συναίσθημα. Οφείλεις ωστόσο να κρατάς μια ισορροπία, διότι χωρίς συναίσθημα δεν αξίζει τίποτα η τεχνική, ακόμη κι αν την κατέχει καλά ένας ερμηνευτής.

Θα έλεγε το ίδιο μια συνάδελφός σας από την όπερα και το λυρικό τραγούδι;

Είναι απαραίτητη στην όπερα η συμπόρευση δραματικής τέχνης, ερμηνείας και τεχνικής. Η Μαρία Κάλλας τα συνδύαζε όλα αυτά και έτσι θεωρείται τρομερά σημαντική μέσα στις δεκαετίες που περνούν.

Αναρωτιέμαι αν υπάρχει μία μέρα που να μην διαβάζετε ή να μην ανατρέχετε στην ποίηση.

Ούτε μία, ειλικρινά! Κι αυτή τη στιγμή στο ξενοδοχείο που μένω διαβάζω μια γαλλική ανθολογία ποιημάτων από ποιητές της Μεσογείου.

Έχετε θρησκευτικές πεποιθήσεις;

Με ενδιαφέρει πιο πολύ η πνευματικότητα σε μία θρησκεία παρά ο δογματισμός.

Που μπορεί να την βρίσκετε στην ύπαρξη ή στην παρουσία ενός Θεού;

Πιστεύω πως όλες οι θρησκείες περιέχουν κάτι καλό. Εμπεριέχουν την ποίηση και τη φιλοσοφία, αλλά και ένα πολύ δυνατό ουμανιστικό κομμάτι. Τις αντιμετωπίζω ως φιλοσοφία τις θρησκείες παρά ως δογματικές πεποιθήσεις.

Σας συναρπάζουν τα ταξίδια;

Ναι, αλλά δεν μου αρέσουν οι μετακινήσεις. Νιώθω ευτυχισμένη κάθε φορά που καταφέρνω να φτάσω κάπου. Αν ήταν δυνατό να μεταφερόμουν όπου ήθελα χωρίς να ταξιδέψω, θα ένιωθα πραγματικά ευτυχής.

Και το αεροπλάνο που κάποιοι λένε ότι αποτελεί ένδειξη πολιτισμού, μια και ενώνει τους λαούς μέσα σε λίγες ώρες;

Δεν συμφωνώ μ’ αυτό. Τα αεροδρόμια ειδικά έχουν καταντήσει προσβολή για το ανθρώπινο είδος. Αναφέρομαι στην ταλαιπωρία με τις ατελείωτες ουρές, το ψάξιμο των αποσκευών, την αστυνομία, τους ελέγχους…Ένα ταξίδι με αεροπλάνο πια ισοδυναμεί με κακοποίηση.

Είναι δικαιολογημένος, λέτε, ο φόβος του ανθρώπου για να πετάει;

Ακόμη εγώ δεν έχω βγάλει δικά μου φτερά για να μη φοβάμαι. Έχω φίλους που μπορεί να κάνουν μπάτζι τζάμινγκ, φοβούνται όμως τα αεροπλάνα.

Maria Del Mar Bonet - Μπόσκο (Βύρωνας Αττικής, 24 Σεπτεμβρίου 2023)

Στην Ελλάδα λέμε ότι έχουμε μεγάλη παράδοση τραγουδιστριών. Αν το γενικεύσω γεωγραφικά, οι γυναίκες υπερτερούν των αντρών στο τραγούδι;

Ναι και κάθε φορά, κάθε χρόνος που περνάει, όλο και αυξάνεται η παράδοση αυτή. Από τότε που εγώ ξεκίνησα να τραγουδάω πριν από πολλά χρόνια, πράγματι, οι γυναικείες φωνές πολλαπλασιάστηκαν. Και μάλιστα πολύ καλές νέες φωνές με μεγάλες απαιτήσεις και με μία δουλειά πολύ σοβαρή σε σχέση με τη μουσική, με την αρμονία, με τη γλώσσα και με την τεχνική τους.

Ξεχωρίζετε καμία νέα φωνή;

Δεν μπορώ να ξεχωρίσω κάποια φωνή, γιατί είναι τόσες και όλες πολύ καλές, όπως σας είπα.

Ο χαρακτηρισμός σας ως πρωθιέρεια της έθνικ μουσικής, πως σας ακούγεται;

Όχι, δεν τον δέχομαι, απολύτως όχι. Είμαι τραγουδίστρια, αλλά όχι έθνικ τραγουδίστρια.

Από που πηγάζει το τραγούδι, απ' τα χείλη, απ' το λαιμό ή απ' την ψυχή σας;

Εγώ πάντα σκεφτόμουν ότι πηγάζει από την ψυχή. Το τραγούδι δεν είναι μόνο θέμα τεχνικής, όπως σας είπα προηγουμένως, αλλά πρέπει να νιώθεις το τι τραγουδάς κάθε φορά.

Οι 16 Κριτές ήταν μια κίνηση ενάντια στη δικτατορία του Φράνκο. Οι ηχογραφήσεις εκείνης της εποχής στην καταλανική γλώσσα δήλωναν και μια μορφή αντίδρασης;

Εγώ ανέκαθεν ηχογραφούσα στα καταλανικά τα τραγούδια μου και οι 16 Κριτές ήταν οι πρωτοπόροι που τραγούδησαν στα καταλανικά και που παρουσιάστηκαν ως τροβαδούροι. Η συγκυρία τότε ήθελε να είναι απαγορευμένο το να τραγουδάς στη δική μας γλώσσα. Αυτό που υπήρχε και που δεν ήταν ίσαμε τότε απαγορευμένο, ήταν κάποιες χορωδίες ή τραγούδια που έλεγαν στα σπίτια τους οι άνθρωποι. Όχι όμως το λαϊκό τραγούδι ή αυτό που θα ορίζαμε ως καθημερινό τραγούδι του λαού. Εμείς λοιπόν ήμασταν οι πρώτοι που γεμίζαμε θέατρα, τραγουδώντας στα καταλανικά, και όλα όσα κάναμε υποστηρίζονταν από τους φοιτητές και το εργατικό κίνημα, μα και από οποιονδήποτε αισθανόταν ενάντια στον δικτάτορα. 

Με τη λογοκρισία δεν είχατε προβλήματα;

Είχαμε. Υπήρχαν προβλήματα με πολλούς στίχους που περνούσαν από λογοκρισία. Εμείς όμως συνεχίζαμε…

Σας είχαν χαρακτηρίσει ''πονοκέφαλο για το σύστημα''. Ισχύει;

Δεν θα το έλεγα. Υπήρχαν άλλοι πολύ πιο ενεργοί πολιτικά από μένα. Μέχρι και το 1975 που ζούσε ακόμη ο Φράνκο, όλες οι δυνάμεις της Αριστεράς ήταν στην παρανομία. Υπήρχαν φοιτητικά και εργατικά κινήματα και όποτε συγκεντρωνόμασταν όλοι μαζί, η δύναμη απέναντι στον δικτάτορα γιγαντωνόταν κυριολεκτικά. Εμείς ήμασταν οι τραγουδιστές που προσπαθούσαμε να εκφράσουμε αυτό το κίνημα, ήμασταν συνεχώς παρόντες, αλλά ως ένα γρανάζι στη μηχανή της συλλογικής αντίστασης. 

Υπάρχουν αρκετοί συνάδελφοί σας που έχουν αλλάξει τον τρόπο, με τον οποίο βλέπουν τον κόσμο μέσα στα χρόνια. Τι γίνεται με εσάς;

Είμαι ακριβώς η ίδια, δηλαδή εκεί που ήμουν. Είμαι ένα άτομο που αυτοχαρακτηρίζομαι αριστερή και ποτέ δεν άλλαξε αυτή μου η στάση. Τώρα που το λέτε, ίσως αυξήθηκε η όρεξη μου για την ανεξαρτησία της Καταλονίας. Οι τότε ιδέες μου, όταν ήμουν 22- 23 ετών, δεν άλλαξαν. Σιγά – σιγά στο πέρασμα του χρόνου πρόσθεσα την επιθυμία για ανεξαρτησία και ελευθερία των Καταλανικών χωρών.

Η Ακροδεξιά, όπως θα γνωρίζετε, έχει πάρει πολύ τα πάνω της στην Ελλάδα μετά και τις τελευταίες εθνικές εκλογές. Η Μαριάν Φέιθφουλ μου είχε πει σε συνέντευξη της πως οι Ναζί θα επιστρέφουν κάθε 70 χρόνια. Συμφωνείτε;

Αυτή είναι η άποψη μιας Αγγλίδας τραγουδίστριας και πολύ καλής ηθοποιού, δεν ξέρω καθόλου όμως αν πρέπει να συμφωνήσω, διότι το έθεσε πολύ συγκεκριμένα το χρονικό διάστημα. Εγώ πιστεύω ότι η δική μας δουλειά είναι να μην εξαπλώνεται ο φασισμός σε βάθος χρόνου. Ούτε σε ένα, ούτε σε δύο, ούτε σε εβδομήντα χρόνια. Η μάχη ενάντια στον φασισμό είναι καθημερινή. Αυτή τη στιγμή βλέπουμε σ’ όλη την Ευρώπη τα θλιβερά συμπτώματα του φασισμού και της ακροδεξιάς. Είναι κάτι που με ανησυχεί πολύ.

Πως είναι τα πράγματα τώρα στην Καταλονία;

Τουλάχιστον στις τελευταίες εκλογές δεν μπόρεσε να αυξηθεί η δύναμη του «Vox» (σ.σ. πρόκειται για το ακροδεξιό κόμμα της Ισπανίας). Τουλάχιστον το φρέναραν στην Καταλονία. Δυστυχώς συγκυβερνά στη γενέτειρα μου, τη Μαγιόρκα, και τη Βαλένθια.

Έχετε τραγουδήσει σ’ όλες τις ηπείρους. Η μουσική δύναται να ενώσει τους λαούς ως παγκόσμια γλώσσα ή ένας καλλιτέχνης οφείλει να το «ψάχνει» περαιτέρω, αν με καταλαβαίνετε;

Εγώ δεν ασχολούμαι με τις διεθνείς μουσικές, ούτε και με τις παραδόσεις. Δεν τα ψάχνω. Αυτό που ψάχνω είναι να μάθω παραπάνω πράγματα από την Καταλανική παράδοση. Ανέκαθεν με ενδιέφερε να εργάζομαι πάνω στη μουσική και την ποίηση πάνω απ’ όλα. Ξεκινάω ίσως λίγο παραπάνω από τις παραδόσεις που είναι γεωγραφικά πλησιέστερες στη δική μου, από τη λαϊκή μουσική της Μαγιόρκα μέχρι τις υπόλοιπες περιοχές της Καταλονίας και τις ακτές της Μεσογείου. Θεωρώ πολύ σημαντικό ένα μέρος της δουλειάς μου που αφορά τον διάλογο μου με άλλους τραγουδιστές της Μεσογείου. Έχω συνεργαστεί με γκρουπ, με τραγουδοποιούς και με τραγουδιστές από την Τυνησία, τη Συρία, την Αίγυπτο, την Τουρκία, την Ελλάδα και την Ιταλία. Πάνω απ’ όλα μ’ ενδιαφέρει η μεσογειακή θάλασσα που τη νιώθω σαν πατρίδα μου. Τη θεωρώ σαν μια χώρα αντί για μια απλή θάλασσα, που μας ενώνει σε πολλά πράγματα, από τη μουσική μας μέχρι τον τρόπο που δημιουργούμε τραγούδια. Αυτό ήταν για μένα ένα αέναο ταξίδι διαλόγων, συναντήσεων με κοντινές αισθητικά μουσικές άλλων χωρών. Επίσης, πάντα βασιζόμουν στο ότι κάθε τόσο θα έκανα ένα δίσκο με παραδοσιακά τραγούδια της Μαγιόρκα και των υπόλοιπων Βαλεαρίδων. Είναι μια πολύ σημαντική άποψη για μένα, ολότελα δική μου, ώστε να μπορώ να βλέπω τα πράγματα.

Διασκευάσατε ένα τραγούδι του Τζάκσον Μπράουν. Θεωρείτε ότι ανήκετε στη γενιά των τροβαδούρων των 60s, που θα άλλαζαν τον κόσμο;

Πάντα, μα πάντα, εκφραζόμουν μέσω της ποίησης και η αλήθεια είναι πως τα τραγούδια εκείνων των χρόνων ήταν ποιητικά κατά κόρον. Έχω κάνει πολλούς δίσκους με μελοποιημένη ποίηση ποιητών των Βαλεαρίδων και της Μαγιόρκα. Θεωρώ τόσο σημαντική την ποίηση, που ποτέ δεν θα ήθελα να απομακρυνθώ απ’ αυτή στο πλαίσιο του τραγουδιού. Το τραγούδι αυτό το έκανα γιατί ο Τζάκσον Μπράουν είναι φίλος μου, έρχεται τακτικά στην Καταλονία κι ήταν μεγάλη χαρά να αποδώσω και να τραγουδήσω στα καταλανικά ένα δικό του τραγούδι.

Κάποτε οι λαοί πολεμούσαν εναντίον «φανερών» δικτατοριών. Σήμερα θεωρείται ότι μας καταδυναστεύουν άλλου τύπου δικτατορίες;

Οι καιροί άλλαξαν, αλλά υπάρχουν ακόμη πολλές δικτατορίες κι ακόμη περισσότερη έλλειψη ελευθεριών. Έτσι έχουν τα πράγματα. Αυτό που δεν άλλαξε είναι η τάση των ανθρώπων να εξεγείρονται και να διεκδικούν.

Πότε ακούσατε τη μουσική του Χρήστου Λεοντή;

Πριν πολλά – πολλά χρόνια. Η πρώτη αίσθηση μου ήταν η χαρά της γνωριμίας μ’ έναν συνθέτη που εργάζεται με όλα τα ποιητικά και αρμονικά στοιχεία της μουσικής. Για μένα ο Λεοντής είναι ένας σπουδαίος μουσικός και καταξιωμένος μέσα από τις συναυλίες του.

Υπήρξε και μαθητής του Μίκη Θεοδωράκη.

Ναι, ήταν μαθητής του, το γνωρίζω. Όταν σας μίλησα πριν για τους διαλόγους μου με διαφορετικούς πολιτισμούς, πολύ πριν γνωρίσω τον Χρήστο, πολύ νέα, γνώρισα τη μουσική του Μίκη Θεοδωράκη απ’ τους δίσκους του που κυκλοφορούσαν και που ερχόντουσαν απ’ τη Γαλλία, αφού εκεί ζούσε ως εξόριστος. Στο Παρίσι γνώρισα τη Μαρία Φαραντούρη και τραγούδησα για μία εβδομάδα στο Theatre de la Ville μαζί της και με τη Μαρία Κάρτα από τη Σαρδηνία. Επίσης, όταν γιόρτασα τα τριάντα χρόνια μου στο τραγούδι, ήρθε η Νένα Βενετσάνου να τραγουδήσει μαζί μου. Αυτές οι συνεργασίες, αυτές οι συναντήσεις, για μένα είναι ό,τι πιο ουσιαστικό στη ζωή μου – όπως ουσιαστική ήταν και η συνάντηση μου με τον Χρήστο Λεοντή.

Είστε πια ταυτισμένη με τον Χρήστο Λεοντή. Ηχογραφήσατε στα καταλανικά το «Ξενιτεμένο μου πουλί», ένα δικό του τραγούδι.

Το κομμάτι στα καταλανικά λέγεται «Γράμμα στην εξορία» και συγκεντρώνει όλα τα συστατικά ενός μεγάλου συνθέτη και ποιητή. Ήταν διπλή η τιμή και η χαρά να βρεθώ στον εορτασμό των δικών του γενεθλίων στη μουσική μαζί με τους υπόλοιπους τραγουδιστές και μουσικούς του. Ήταν μια ακόμη θαυμάσια συνάντηση, απ’ αυτές που εγώ νοσταλγώ κατά καιρούς από τους διαλόγους μου με τους άλλους μεσογειακούς πολιτισμούς.

Αλήθεια, έχετε ακούσει τη μουσική του Μάνου Χατζιδάκι;

Φυσικά, πάνε πολλά χρόνια που πρωτοάκουσα τη μουσική του πάντα μέσω των δίσκων. Τα έχω όλα τα έργα του κυριολεκτικά. Με ενθουσιάζει το έργο του Μάνου Χατζιδάκι στο σύνολο του και τον θεωρώ έναν απ’ τους μεγαλύτερους Έλληνες συνθέτες. Αυτή τη στιγμή δε θυμάμαι τίτλους, αλλά σίγουρα έχω τραγουδήσει σε συναυλίες μου τα τραγούδια του. Έχω δισκογραφήσει κιόλας το «Δεν ήταν νησί» από τα τραγούδια του «Καπετάν - Μιχάλη». Ο Χατζιδάκις είναι ένας πολύ βαθύς συνθέτης που το καταλαβαίνεις από τις συνθέσεις του για πιάνο, αυτές που παίζει ο ίδιος. Πάντα απολαμβάνω τους πιανιστικούς δίσκους του Χατζιδάκι, πάρα πολύ όμως!

Πως αντιλαμβάνεστε την έννοια του χρόνου;

Όπως όλος ο κόσμος (γέλια). Όπως μπορώ…

Κι αν σας ρωτήσω το ίδιο, αλλά ως τραγουδίστρια και όχι ως «όλος ο κόσμος»;

Το πέρασμα του χρόνου είναι κάτι τόσο ανθρώπινο, τόσο νορμάλ, τόσο φυσικό, που πρέπει να το αποδεχτείς. Εγώ πιστεύω πως όσο μπορώ να τραγουδώ, γιατί πάντα η φωνή αλλάζει λίγο, αλλά όχι πάρα πολύ, αυτό από μόνο του θα έχει ενδιαφέρον για μένα. Την ημέρα που δεν θα μπορώ να τραγουδήσω, απλώς δεν θα μπορώ. Πάει, αυτό ήταν! 

Μιλήστε μου λίγο για τον σημαντικό ομότεχνό σας, Λιουίς Λιάκ, που τον αναφέρατε.

Η τελευταία συνομιλία μας ήταν πριν μερικές μέρες. Είμαστε φίλοι για μια ζωή και μιλάμε συχνά. Εγώ πιστεύω πως το πέρασμα του από τη μουσική ήταν πολύ σημαντικό για τον καταλανόφωνο κόσμο με τους δίσκους και κυρίως με τον λόγο του. Οι απόψεις του και ο τρόπος που βλέπει τη ζωή τον έκαναν μέγιστο! Στενοχωρήθηκα πολύ όταν σταμάτησε να τραγουδάει και να βγάζει τους δίσκους του, αυτή όμως είναι η επιθυμία του. Ο καλλιτέχνης είναι ο μόνος που έχει το δικαίωμα να αποφασίσει για το πότε θα αποσυρθεί. Το έργο που άφησε ο συγκεκριμένος, για μας θα είναι παντοτινά σπουδαίο.

Τώρα πάντως είναι ένας επιτυχημένος συγγραφέας και κρίμα που δε βρίσκεις μεταφρασμένα στα ελληνικά βιβλία του.

Θα μεταφραστούν, όπου να’ ναι. Σας δίνω είδηση (γέλια)

Αναρωτιέμαι αν ενστερνίζεστε την άποψη του Μίκη Θεοδωράκη ότι οι μουσικές κουλτούρες των λαών ξεπερνούν τα στενά όρια της, παγκοσμίως διαδεδομένης, ποπ μουσικής.

Όλο αυτό έχει να κάνει μ’ ένα εμπορικό σύστημα, πολύ σημαντικό, που βοηθάει στο να ακούμε περισσότερο όσα έρχονται απ’ έξω περισσότερο από τα δικά μας ακούσματα. Εμένα μου φαίνεται ότι η μουσική είναι σημαντική τέχνη και μόνο δύο είδη μουσικής υπάρχουν σ’ όλο τον κόσμο: Η καλή και η κακή μουσική. Στην ποπ – ροκ, που ήρθε από την Αμερική και την Αγγλία, θα βρεις αυθεντικούς μουσικούς και ποιητές. Μ’ ενδιαφέρει η ισορροπία εμένα, να μην τρώει το ένα είδος το άλλο και εν προκειμένω αυτό που έρχεται απ’ έξω με τόση μεγάλη φόρα να μην μας κάνει να ξεχνάμε τα σημαντικά τα δικά μας. Μουσικοί σαν τον Θεοδωράκη που εργάστηκαν φέροντας τον πολιτισμό τους στη μουσική τους, μπόρεσαν να ενώσουν και άλλους πολιτισμούς, όπως τους Έλληνες με τους ποιητές της Ισπανίας, σαν τον Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα, αλλά και τους Λατινοαμερικανούς σαν τον Νερούδα. Ο Μίκης Θεοδωράκης είναι όνομα αναφοράς! Όταν εγώ τον γνώρισα στους Ολυμπιακούς της Βαρκελόνης ήταν απ’ τις πιο ευτυχείς στιγμές της ζωής μου αφού πάντα ήθελα να κάνω ένα δίσκο με τραγούδια του. Έτσι βρήκα τον Αλμπέρτ Γκαρσία, Καταλανό ποιητή, που με βοήθησε στην απόδοση των ελληνικών στίχων. Ο δίσκος μου με τον Θεοδωράκη είναι ένας απ’ αυτούς που ξεχωρίζω μέσα στη δισκογραφία μου, γιατί πραγματοποίησα ένα όνειρο μου, που το λαχταρούσα για καιρό.

* Η συνέντευξη με την ερμηνεύτρια Maria Del Mar Bonet πραγματοποιήθηκε στον Βύρωνα Αττικής στις 24 Σεπτεμβρίου του 2023

** Πρώτη δημοσίευση: OLAFAQ

*** Ευχαριστίες στον Γιώργη Χριστοδούλου για τη μετάφραση από τα καταλανικά στα ελληνικά