ΣΑΒΙΝΑ ΓΙΑΝΝΑΤΟΥ:ΜΟΥΣΙΚΗ ΔΩΜΑΤΙΩΝ Ή Η ΑΡΠΑΓΗ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

Αγαπάω Σαβίνα! Και σαν άνθρωπο και σαν καλλιτέχνιδα!Μπορώ να σας διαβεβαιώσω πως πρόκειται για ένα από τα χιουμοριστικά (κι ας μην της φαίνεται καθόλου!) και ακομπλεξάριστα πρόσωπα που κοσμούν με την τέχνη τους την ελληνική δισκογραφία! Γνωριστήκαμε πριν από μια 5ετία σε μια συναυλία για τα δικαιώματα των γυναικών του Αφγανιστάν κι έκτοτε μου κάνει την τιμή, όποτε βγάζει δίσκο, να δίνει σε μένα την πρώτη συνέντευξη! Η εικόνα που μου' χει μείνει είναι η Σαβίνα κι εγώ μέσα στο "Μπρίκι" της πλατείας Μαβίλη, στη γειτονιά της, καταχωνιασμένοι όσο πιο μέσα γινότανε και με δάκρυα στα μάτια. Μιλάμε, πολύ κλάμα...Όχι, δε λέγαμε τίποτα, ούτε είχαμε συγκινηθεί από κάτι...Απλά, μόλις είχε σκάσει άλλο ένα δακρυγόνο έξω ακριβώς απ' το μαγαζί!Η αμερικανική πρεσβεία, βλέπετε, είναι δίπλα κι εκείνη τη μέρα γινόταν άλλο ένα συλλαλητήριο για τους βομβαρδισμούς στη Σερβία... Τα πολλά λόγια είναι φτώχια, λοιπόν! Παραθέτω την κριτική που δημοσίευσα στο τρέχον τεύχος του Διφώνου για το άλμπουμ της με τίτλο Μουσική Δωματίων...


ΣΑΒΙΝΑ ΓΙΑΝΝΑΤΟΥ
ΜΟΥΣΙΚΗ ΔΩΜΑΤΙΩΝ
LYRA
Στο εξώφυλλο, μια παλιά γραφομηχανή «Adler» έχει μετατραπεί σε ακορντεόν στα χέρια του ηθοποιού Δημήτρη Ήμελλου, λες και η Σαβίνα Γιαννάτου έκλεψε πλάνο από το νοσηρό Γυμνό Γεύμα του Ντέιβιντ Κρόνενμπεργκ. Η ιδέα γι’ αυτό το νέο δίσκο, τα περισσότερα κομμάτια του οποίου υπογράφουν συνθετικά η Γιαννάτου με τον Μιχάλη Σιγανίδη, έχει τις ρίζες της στην ομότιτλη εκπομπή του Τρίτου Προγράμματος και σ’ έναν πλανόδιο βιολιστή, που η δημιουργός «συνέλαβε» στην Πλάκα να τραγουδάει το Κάποιο δειλινό του Γιώργου Μουζάκη. Το παλιό αυτό τραγούδι έγινε light – motive σε ένα αβανγκαρντίστικο αναρχικό κολάζ με τη συμμετοχή του Μάνου Χατζιδάκι (η προσευχή Κύριε σε ποίηση Βασίλη Ροζακέα, που γνωρίσαμε από τον ίδιο στο cd – ντοκουμέντο 2000 Μ.Χ., εδώ παρουσιάζεται με τη συμβολή του Ηρακλή Βαβάτσικα στο ακορντεόν), του Γιάννη Αγγελάκα και του Νίκου Βελιώτη (διασκευή του Σ’ ένα ανοιξιάτικο λιβάδι από τις Ανάσες των λύκων τους) και του ποιητικού λόγου της Παλαιάς Διαθήκης, του Ομάρ Καγιάμ, του Χόρχε Λουίς Μπόρχες, του Τάσου Λειβαδίτη, του Τάκη Σινόπουλου και του Γιώργη Παυλόπουλου. Μια από τις πιο ιδιαίτερες εργασίες της τρέχουσας δισκογραφίας, καθαρά απευθυνόμενη σε ένα μυημένο και απαιτητικό κοινό, που αντιμετωπίζει τη μουσική ως τέχνη ταυτόσημη με τις λογοτεχνικές καταβολές, την υποκριτική, τον αυτοσχεδιασμό, το πείραμα και το πείραγμα. Σε ένα διάλειμμα από τη συνεργασία της με τους Primavera en Salonico κι ενώ στο προτελευταίο Sumiglia από την ECM οι φωνητικοί αυτοσχεδιασμοί είχαν περιοριστεί, η Γιαννάτου έχει την απόλυτη ελευθερία σήμερα να χρησιμοποιεί την ιδιαίτερη φωνή της ως μέσο κατακερματισμού της φόρμας του τραγουδιού, ακόμη και του λόγου: συγκλονιστική η σταδιακή κορύφωση στη λεκτική ερμηνεία του ποιήματος του Παυλόπουλου Το παιδί και οι ληστές, οι λέξεις κυριολεκτικά λιώνουν σαν ένα κομμάτι βούτυρο στα χείλη της συνθέτριας και ερμηνεύτριας. Οι ήχοι από το κοντραμπάσο του Σιγανίδη σε πρώτο επίπεδο και οι φωνητικοί ελιγμοί της Γιαννάτου σε δεύτερο, συνιστούν ένα κανονικό θέατρο του παραλόγου, μια καταβύθιση στα άδυτα της ανθρώπινης ψυχής και ένα υπερρεαλιστικό trip, όμοιο μ’ αυτό που συναντάμε στη γλωσσοκεντρική ποίηση του Νάνου Βαλαωρίτη και της ομάδας της Νέας Συντέλειας, στα κομμάτια Οι παραλογισμοί της Ιωάννας και Ο χώρος και τα πράγματα του Σινόπουλου. Ο δίσκος κρίνεται στο σύνολο του αυτοδύναμο μουσικοποιητικό έργο, εκφράζοντας απόλυτα τους δημιουργούς του, αλλά και επιθυμώντας υποδόρια μια ρήξη με το δισκογραφικό κατεστημένο της ευκολίας, της ρηχής αισθηματολογίας και της απλοϊκότητας – το δεύτερο, έστω κι αν δεν αποτελεί πρωταρχικό σκοπό, οπωσδήποτε είναι μια ανατρεπτική πράξη. Υπάρχουν κι οι άλλοι, οι οπαδοί του «έντεχνου», που ακούν το τραγούδι με το συναίσθημα και όχι με τον εγκέφαλο, αποσπώντας απ’ αυτό ιδανικές εικόνες και επιθυμίες, αυτοί που σίγουρα θα μπερδευτούν από ένα τέτοιο έργο, το οποίο αντιμετωπίζει το τραγούδι περισσότερο ως μέσο ψυχανάλυσης. Και ξέρετε πόσοι κυκλοφορούν ανάμεσα μας με δισεπίλυτα ψυχολογικά προβλήματα δίχως να το γνωρίζουν; Σκέτη τραγωδία…Η Σαβίνα Γιαννάτου, πάντως, συνεχίζει να υπερασπίζεται την καλλιτεχνική έκφραση και ελευθερία και μόνο γι’ αυτό της αξίζουν θερμά συγχαρητήρια.

Κι εδώ αποσπάσματα από τη συνέντευξη που η Σαβίνα Γιαννάτου μου παραχώρησε στις 4 Νοεμβρίου του τρέχοντος έτους για το ραδιοφωνικό σταθμό Στο Κόκκινο 105,5. Εικόνες μέσα από το στούντιο με ηχολήπτη τον Νίκο Μπετσιμέα:
Υπογράφεις συνθέσεις μέσα στη Μουσική δωματίων μετά από αρκετό καιρό, σα να κάνεις διάλειμμα από τους ethnic δίσκους με τους Primavera. Να υποθέσουμε ότι κρατάς κι άλλα κομμάτια φυλαγμένα;
Φυλαγμένα, όχι, ελάχιστα πράγματα. Και δεν είναι θέμα χρόνου.Όταν ήμουν πιο μικρή καθόμουν κι έφτιαχνα τραγούδια με την κιθάρα μου.Περνούσε πολύς χρόνος έτσι.Τώρα δεν το κάνω πια, δεν ξέρω γιατί, ίσως επειδή έχω την αυταπάτη ότι όλα αυτά τα πράγματα δεν έχουν τη δέουσα αξία.Δε θεωρώ ότι είμαι συνθέτρια, γράφω μουσική μόνο όταν πιστεύω ότι προκύπτει για κάτι που πρόκειται να γίνει.
Όπως το θέατρο, λόγου χάριν; Τα τελευταία χρόνια συνεργάζεσαι στενά με τον Σωτήρη Χατζάκη...
Ακριβώς.Και παλαιότερα με την Ασπασία Κράλλη και άλλους, δίχως αυτή να είναι η πραγματική μου δουλειά. Εννοώ ότι το παν είναι το πως προσδιορίζεις τον εαυτό σου. Εμένα, ας πούμε,μου αρέσει πολύ να ζωγραφίζω.Τον τελευταίο καιρό δυστυχώς το έχω αφήσει αυτό.
Μήπως τελικά είναι θέμα χρόνου; Ταξιδεύεις πολύ συχνά στο εξωτερικό, εκδίδεις δίσκους, συμμετέχεις τακτικά σε δίσκους άλλων, πού καιρός για ζωγραφική;
Δεν πιστεύω ότι είναι θέμα χρόνου, επιμένω. Έχει να κάνει καθαρά με το πώς τοποθετείται απέναντι σε ότι πάει να κάνει ο καθένας και τις ενδεχόμενες ανασφάλειες του.
Έξω ο καιρός είναι βροχερός, ό, τι πρέπει για μια εκπομπή με τη Σαβίνα Γιαννάτου. Τι λες εσύ;
Δεν ξέρω πως πρέπει να το πάρω αυτό (γέλια)
Στη Μουσική δωματίων και ειδικά στο κομμάτι Το παιδί και οι ληστές σε ποίηση Γιώργη Παυλόπουλου αποδομείς κυριολεκτικά τη γλώσσα. Τουλάχιστον έτσι το εξέλαβα προσωπικά...
Εμένα μου άρεσε η επαναληπτικότητα του ποιήματος αυτού, σαν ένα παραμύθι που δεν τελειώνει ποτέ! Δηλαδή, το παιδί που κοιμάται και οι ληστές βρίσκονται κάτω απ' το κρεβάτι του κι αυτό φοβάται και τρέχει σε μια αγκαλιά, της μητέρας του, ίσως.Κι αυτή του λέει "ήταν δυο ληστές" και ξανά πάλι και ξανά...Το παιδί τρέχει, θέλει να σταματήσει να φοβάται κι αυτή το τρομάζει απ' την αρχή...Έτσι κι εγώ έφτασα στην κορύφωση του τέλους του κομματιού, όπου πια δεν ακούς τις λέξεις.
Όλο το υλικό του δίσκου αυτού, προέκυψε από σαφείς αυτοσχεδιαστικές τάσεις;
Έτσι έγιναν τα περισσότερα κομμάτια, από αυτοσχεδιασμούς, τους οποίους μετά κόψαμε και ράψαμε στον κομπιούτερ. Σύνθεση δηλαδή που προκύπτει μέσα από κάτι που το έχεις αυτοσχεδιάσει πρώτα. Αυτό μου συνέβη πρόσφατα.Εννοώ πως τα κομμάτια μου στο δίσκο Ζει ο βασιλιάς Αλέξανδρος ήταν τραγούδια κανονικά, χωρίς πάλι αυτό που λέμε "κουπλέ- ρεφρέν". Μου αρέσει γενικά το σπάσιμο της φόρμας.
Αυτό σχετίζεται με τη μουσική που άκουγες από παλιά;
Άκουγα τις μπαλάντες του Leonard Cohen και της Joan Baez που ήταν κανονικά τραγούδια κι αυτά. Άκουγα όμως και τους Pink Floyd που ήταν πιο ανοιχτοί απ' άποψη μουσικής φόρμας. Τι ήθελες ν' ακούω στα 15 μου; Δεν κατάλαβα! (γέλια)
Η συνεργασία σου με τον Νίκο Βελιώτη ήταν αυτή που σε ώθησε στο "πείραγμα" του κομματιού τους με τον Γιάννη Αγγελάκα από τις Ανάσες των λύκων;
Ο Βελιώτης το ξαναέπαιξε ακριβώς όπως στις Ανάσες των λύκων, απλώς εγώ τραγούδησα από πάνω.Είχε πλάκα γιατί μίλαγα με τον Αγγελάκα και μου λέει "μα, Σαβίνα, εγώ δεν είχα καταλάβει ότι η μελωδία ήταν έτσι"! Πολύ διαφορετικές οι φωνές μας!Αυτός το λέει τόσο ψηλά κι εγώ τόσο χαμηλά. Για να πω την αλήθεια, θα προτιμούσα να το τραγουδούσα όπως ο Αγγελάκας, αλλά δε γινόταν με τίποτα!
Θυμάμαι τότε που' χε βγει ο δίσκος αυτός, τον είχες θεωρήσει ό,τι καλύτερο...
Απ' όσα και ό,τι είχα ακούσει μέχρι τότε, ναι, Οι Ανάσες των λύκων ήταν πράγματι ένας πολύ καλός δίσκος!
Πάντως, είναι παραξενιά του νέου σου δίσκου, που ένα παλιό τραγούδι του Γιώργου Μουζάκη σου έδωσε τη μαγιά- θα έλεγε κανείς- για να τον φτιάξεις...
Το τραγούδι αυτό υπάρχει δυο φορές μέσα στη Μουσική δωματίων, ολόκληρο και διαφορετικά ενορχηστρωμένο. Πρέπει να πω ότι από μόνο του δε θα το είχα προσέξει.Εντάξει, μπορεί να ειν' ωραία τα παλιά τραγούδια, αλλά για κάποιο λόγο δε μπορώ να συνδεθώ μαζί τους. Δεν ανήκω εκεί. Αυτό, λοιπόν, το Κάποιο δειλινό, το τραγουδούσε στην Πλάκα ένας πλανόδιος μουσικός και το έπαιζε με το βιολί του τελείως παράτονα και παράφωνα! Τελείως άλλ' αντ' άλλων, δηλαδή ένα ατονάλ πράγμα. Πολύ ενδιαφέρον, αν υπολογίσεις ειδικά ότι ένας ηλικιωμένος άνθρωπος μ' αυτή την παράξενη φωνή απέδιδε ένα παλιό τραγούδι που άρεσε πολύ εκείνου! Οι στίχοι, έτσι όπως μόνο αυτός τους τραγουδούσε, με εξιτάρισαν! Θέλησα να πάω να τον ξαναβρώ με σκοπό να ηχογραφήσω τη φωνή του κι από κάτω να φτιάξω ορχήστρα, τίποτα με τη δική μου φωνή. Αργοπόρησα, πήγα ξανά δυο- τρεις φορές, δεν έτυχε να πέσω πάνω του, ενώ με πιάσανε κι οι ανασφάλειες του στυλ "τι νόημα έχει να φυλακίζεις τη στιγμή" κλπ. Έτσι πέρασαν δέκα ολόκληρα χρόνια. Με το που μπήκα στο στούντιο για τη Μουσική δωματίων, το πρώτο πράγμα που έκανα ήτανε αυτό!
Σε ευχαριστεί το γεγονός πως ο δίσκος έχει αποσπάσει πολύ θετικές κριτικές κι έχει εκτιμηθεί από ανθρώπους που σχετίζονται με τη λογοτεχνία;
Είναι πολύ λογικό αυτό, αφού περιέχει κατά κόρον απαγγελίες και ποιήματα. Το χάρηκα που άρεσε, αν και θα χαρακτηριζόταν δύσκολος δίσκος ως άκουσμα. Εξαρτάται πολύ απ' το πόσο κανείς ακούει τον λόγο. Άρεσε ακόμη και σ' ένα φίλο Ιταλό, που δεν καταλάβαινε τίποτα, οπότε κι εγώ είπα "εντάξει, άρα λειτουργεί"!
κλπ. κλπ.

Ξημερώνει Τετάρτη 21 Νοεμβρίου, έξω δε βρέχει αυτή τη φορά κι αν σας πείσαμε, η Σαβίνα Γιαννάτου και η αφεντιά μου, προμηθευτείτε τη Μουσική δωματίων της. Τα ξαναλέμε...