Ο ΝΙΚΟΣ ΣΠΑΝΙΑΣ, ΤΟ ΜΑΥΡΟ ΓΑΛΑ ΤΗΣ ΑΥΓΗΣ ΤΟΥ & ΜΙΑ ΑΛΛΗΛΟΓΡΑΦΙΑ!

Τον ποιητή Νίκο Σπάνια δεν τον συνάντησα ποτέ μου. Τον γνώρισα όμως μέσα από την αλληλογραφία του με τον Ανδρέα Ταρνανά στις αρχές της δεκαετίας του 1990. Επρόκειτο για μια σειρά γραμμάτων που αντάλλαξαν Ταρνανάς και Σπάνιας τη δεκαετία του ΄80, τότε που ο πρώτος, νέος διηγηματογράφος, σκηνοθέτης και θεωρητικός του κινηματογράφου, είχε στείλει ένα διήγημα του στον δεύτερο. Αυτό το διήγημα μιλούσε για έναν άνθρωπο μέσα στη γερμανική Κατοχή της Αθήνας, όπου ενώ όλοι πέθαιναν από ασιτία, αυτός πέθανε τελικά από την έλλειψη κοκαΐνης. Είχε πρωτοδημοσιευθεί στην τοπική εφημερίδα του Πενταλόφου Κοζάνης, τόπο καταγωγής του Ταρνανά. Όταν το έλαβε ο Σπάνιας, όχι μόνο το μετέφρασε στα αγγλικά, αλλά το δημοσίευσε στον Εθνικό Κήρυκα, την εφημερίδα της ελληνικής ομογένειας, ενώ το ανάγνωσε και από τη συχνότητα νεοϋρκέζικου ραδιοφωνικού σταθμού. Έκτοτε, οι δύο άνδρες ανάπτυξαν μία εξ αποστάσεως φιλία για αρκετά χρόνια, όχι τόσα μέχρι το θάνατο του ποιητή. Ίσως μετά, γύρω στο ΄93 – ΄94 δηλαδή, τότε που ο Ταρνανάς πέταξε ολόκληρο το αρχείο του και ξεπούλησε τη βιβλιοθήκη του στους παλαιοπώλες, να κατάστρεψε μαζί και την αλληλογραφία του με τον Σπάνια. Είχα προλάβει να διαβάσω αρκετά από τα γράμματα του. Σε κάποια απ' αυτά του παραπονιόταν που δεν είχε συσπειρωθεί με τους Έλληνες ομοφυλόφιλους, εφόσον ζούσε στις ΗΠΑ όταν το κίνημα τους οργανωνόταν (σίγουρα ένα ζήτημα που ουδόλως θα ενδιέφερε τον Ταρνανά), ενώ σε μερικά άλλα εξέφραζε πικρία για τον Μάνο Χατζιδάκι που όταν ζούσε στη Νέα Υόρκη από το 1966 έως το ΄72 δεν τον είχε επισκεφτεί ποτέ του. Μέσα σ’ όλα αυτά, τα προσωπικά του, ο Σπάνιας έδινε συμβουλές στον νεαρό Ταρνανά για κάποιες μεταφράσεις του στον Rimbaud και στον Poe, που απ’ ότι θυμάμαι τελικά είχαν εκδοθεί από τον Αιγόκερω του Σολδάτου, συμπαραγωγού του ντοκιμαντέρ που φτιάχνω αυτόν τον καιρό.

Τον Νίκο Σπάνια τον θυμήθηκα πρόσφατα που πέρασα από την Οδό Πανός και αγόρασα την ποιητική συλλογή του με τίτλο Το μαύρο γάλα της αυγής. Ήθελα από καιρό να κάνω ένα post για την περίπτωση του, που μπορεί σαφώς να μην είναι του διαμετρήματος ενός Νικόλα Κάλας, μα ασπάζομαι κι εγώ την άποψη του μακαρίτη Λεωνίδα Χρηστάκη να συγκινείται περισσότερο από τους αλήτες, τους ποιητές, τις πόρνες, τους πούστηδες, τους τρελούς και τα πρεζόνια, κατά δική του δήλωση! Και η αλήθεια είναι πως ο Νίκος Σπάνιας ήταν όλα αυτά μαζί: Αλήτης, αν υποτεθεί πως αλητεία είναι να έχεις χεσμένη πατώκορφα κάθε ηθική και κάθε θεό! Ποιητής και μάλιστα αφελής, καθώς μια ζωή περίμενε ότι η Σουηδική Ακαδημία θα του απονείμει Νόμπελ Λογοτεχνίας! Πόρνη, αρσενική, που όπως έγραψε και ο Χρηστάκης στους Δικούς μας Άγιους, θεωρούσε τα χρήματα μεσίτη ανάμεσα στην κωλοτρυπίδα του και στους νεαρούς ισπανόφωνους επιβήτορες του!

Πούστης παθιασμένος, αφού, πάλι συμφώνως με τον Χρηστάκη, πορτορικάνικα πέη σκαύανε ανάμεσα στα φρύδια του! Πρεζόνι, επίσης, παραδομένος από τη δεκαετία του ΄60 αρχικώς στα παραισθησιογόνα και κατόπιν στην ηρωίνη! Πέραν όλων αυτών, ο Σπάνιας υπήρξε ερωτευμένος με τον Tennessee Williams, όταν στα τέλη του ΄40 ο Κάρολος Κουν του είχε αναθέσει να τον μεταφράσει για το Θέατρο Τέχνης. Ο νευρωτικός Tennessee έγινε η αιτία που έφυγε για την Αμερική το 1952 και δεν ξαναγύρισε, υιοθετώντας μια απέχθεια που δεν θα εγκατέλειπε ποτέ του τόσο για τους Αμερικανούς και τον αμερικανικό τρόπο ζωής, όσο και για τους συμπατριώτες του, τους Έλληνες. Πρωτοπόρος ως αναρχικός, μίλησε για τον διαχωρισμό Ελευθερίας και Αναρχίας, πολύ πριν την έλευση των σαρωτικών 60s στην ήπειρο που διάλεξε να ζήσει.

Μέχρι το τέλος σχεδόν, υπήρξε θιασώτης της διεύρυνσης της Συνείδησης μέσω των ψυχοτροπικών ναρκωτικών, να τον συναντά τώρα ο Timothy Leary και να τα λένε παρέα! Νεανικός φίλος του Κώστα Ταχτσή, του Τάσου Λειβαδίτη, του Μιχάλη Κατσαρού! Αρνητής του Μάνου Χατζιδάκι και του πολύ…στρέιτ – κατ’ αυτόν – Τρίτου Προγράμματος που είχε φτιάξει! Ο Νίκος Σπάνιας, τέλος, ένιωθε οργή, λύπη και αγανάκτηση που οι νεολαίοι των ελληνικών γραμμάτων τον αγνοούσαν παντελώς. Και ίσως έτσι να εξηγείται η αλληλογραφία του με τον Ανδρέα Ταρνανά στις αρχές του 1980.

* δύο ποιήματα του Νίκου Σπάνια από τη συλλογή Το μαύρο γάλα της αυγής (Οδός Πανός, 1987)

ΚΑΘΕΤΗ ΠΤΩΣΗ

Ω, πως το στόμα αυτό σπαράζει σαν ψάρι

Πως το χέρι ήθελε να γίνει βέλος να τρυπήσει

Πως το πόδι ήθελε να κλειδωθεί σ' ένα άλλο πόδι

Κοιτάχτε το στόμα που έπηξε σαν κρούστα ψωμιού που ξεροψήθηκε

Το χέρι που τρέμει και κάνει παρέα με το πεινασμένο βλέμμα.

Βυθίζομαι σ' ένα πηγάδι.

Η πτώση μου είναι κάθετη

κάθετη κι εντούτοις ανεβαίνω διαρκώς στην επιφάνεια.

Βλέπω στο πρόσωπο μου το πρόσωπο ενός άλλου στον καθρέφτη.

12 ΠΟΛΙΤΙΚΟΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ (ΤΟ 12ο)

Η Madame Manon Roland ανέκραξε:

Εκπληρώθηκε η προφητεία

Ο λαός θα ζητά ψωμί

Και θα του δίνουν πτώματα.
Οι χαφιέδες θα γίνουν άνθρωποι του καθήκοντος

και η λαιμητόμος ο βωμός της αρετής.

* και ένα ακόμη από το δεύτερο τεύχος του περιοδικού ΑΜΦΙ (πηγή: blog Tales from the Other Side of Town)
Υπάρχει τόση ποίηση χωρίς την ποίηση

που δεν υπάρχει λόγος να γράφω ποίηση...

αλλά αφού επιμένετε

άλλοτε είμαι ένα φουριόζικο καυλί

κι άλλοτε πάλι είμαι ένας αφανής φαλλός

τρυπωμένος όπως ουρά σκυλιού κάτω απ’ τα σκέλια του

είμαι παχύς άχρωμος και αποκρουστικός

είμαι ωραίος και σεξουαλικός

είμαι ασθματικός και εφιδρωμένος

είμαι ένα δυνατό καυλί

είμαι ένα στόμα δίχως δόντια

είμαι μια ανοιχτή πληγή

ματωμένη – είμαι ένας τροχός μια ρόδα που γεννά τριαντάφυλλα

η ποίησή μου δεν έχει κλειδιά κι εντούτοις...

είμαι ο αρμαθός της καθαρής εικόνας.

Τα τραγούδια της Μούσας μου βάλλουν

από οχήματα τεθωρακισμένα

η φύση του έρωτά μου είναι τέτοια που κάνει και να κινδυνεύουν πολλές φορές

σαν σώματα που κρέμονται έξω από τα τραίνα

ή σαν τους διαδηλωτές που τρώνε ξύλο απ’ την αστυνομία.

Μισώ όλα τα μονοπώλια

και πρώτα απ’ όλα το μονοπώλιο των λουλουδιών της άνοιξης.

(τί λέτε εσείς για τους ποιητές που γράφουν μόνο για λουλούδια;)

Μισώ όλα τα μυστικόσχημα.

(τί λέτε εσείς για τους ποιητές που γράφουν ερμητική ποίηση;)

Παρόλα αυτά γερνώ ώρα την ώρα και όλο πάσχω.

Φωτοφοβία είναι μια απ’ τις τελευταίες αρρώστιες μου

Ήμουν κάποτε ρομαντικός

κι ύστερα έγινα αγοραίος.

* οι photos του post είναι του Θοδωρή Χλιάπα και του gazoza- Βασίλη Κώτσικα. Η photo του Νίκου Σπάνια είναι από το blog της Κατερίνας σ-Μ. Γράμμα σε χαρτί